Οι απαρχές του Μακεδονικού Αγώνα (1903-1904)

100 έγγραφα από το Αρχείο του ΥΠΕΞ της Ελλάδος

Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, Θεσσαλονίκη 1996

Επιμέλεια Σ. Ευθυμιάδου-Παπασταύρου.

Αντίγραφο διαμαρτυρίας 

της Ορθόδοξης Κοινότητας Καστοριάς

Καστοριά, 20 Αυγούστου 1903

Οι υποφαινόμενοι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, κάτοικοι Καστορίας, δηλούμεν ότι τα ένοπλα όργανα του δολοφονικού σλαυϊκού Κομιτάτου, αφού απωρφάνισαν τα χωρία δια δολοφονιών και αποδιώξεως των Ελλήνων προκρίτων, ιερέων και διδασκάλων, από τινων ημερών δια των σφαγών και της αιμοσταγούς λόγχης παρασύρουσιν εις τα όρη τους ελληνικούς αγροτικούς πληθυσμούς της επαρχίας ημών, όπως εκθέσωσιν αυτούς ακουσίως απέναντι της νομίμου πολιτικής αρχής και παραστήσωσι δια της τεχνητής και βεβιασμένης ταύτης ψευδεπαναστάσεως τον τόπον ημών ως συμμεριζόμενον δήθεν τους ιδιοτελείς και οπισθοβούλους σκοπούς του Κομιτάτου.
Η εκκλησιαστική περιοχή της επαρχίας ημών περιέχει ορθόδοξα μεν χωρία 155, οθωμανικά 130, βουλγαρικά 8 και μικτά 20. Εκ των 313 χωρίων παρέσυραν εις τα όρη εκτός των 8 βουλγαρικών χωρίων και περί τα 20 μικτά και ελληνικά χωρία μετά των γυναικοπαίδων των. Καταλαβόντες δε οι κακούργοι δια της βίας τα ελληνικά χωρία εφόνευσαν Έλληνας ιερείς και προκρίτους και διέπραξαν τοσαύτας ατιμίας κατά των ελληνίδων παρθένων και γυναικών, ώστε εκηλίδωσαν την ιστορίαν της ανθρωπότητος.
Ενώπιον των βιαιοπραγιών των βανδαλικών τούτων ορδών και του εξαναγκασμού των συνειδήσεων εν ονόματι όλης της επαρχίας διαμαρτυρόμεθα κατά των πράξεων τούτων, αποκηρύττοντες άμα όσα σατανικά σχέδια επιδιώκει το Βουλγ. Κομιτάτον. 

Εν Καστορία τη 20 Αυγούστου 1903

Οι μουκτάρηδες των ένδεκα συνοικιών της πόλεως.

Έπονται 210 υπογραφαί πολιτών Καστορίας.

«[…] Μόνον τα περί την Καστορίαν μέρη, ένεκα της μείζονος των κατοίκων αντοχής και της υπάρξεως εκεί του Κότα και του φονευθέντος Βαγγέλη, ανθίσταντο πως ερρωμενέστερον» 

Δεκ. 1904, Λάμπρος Κορομηλάς, Πρόξενος Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, με σημαντικότατο ρόλο στον Μακεδονικό Αγώνα.

* * *

Αναφορά των Κοινοτήτων 

Άργους Ορεστικού και Λακκωμάτων

23 Αυγούστου 1903

Τολμητίαι άνανδροι και δολοφόνοι, όργανα του μη έχοντος συνείδησιν ουδεμιάς προσωπικής και ατομικής ελευθερίας δολοφονικού Βουλγαρικού Κομιτάτου, ετόλμησαν επ’ εσχάτων να καταπατήσωσι φυσικούς και ηθικούς νόμους σεβαστούς καθ’ άπαντας τους αιώνας εν απάσαις ταις χώραις της υφηλίου εν οιωδήποτε βαθμώ πολιτισμού και υφ’ οιανδήποτε κυβερνητικήν μορφήν και, αφού εβεβήλωσαν τας αιμοχαρείς χείρας των δια του αίματος αθώων προκρίτων ελληνικών και ορθοδόξων κοινοτήτων, ιερέων, διδασκάλων παρθεναγωγών και ανηλίκων αρρένων και θηλέων, όπως δημιουργήσωσι ψευδεπανάστασιν κατά του καθεστώτος χάριν των ιδιοτελών σκοπών των, υπό το κράτος της αιμοασταγούς δολοφόνου λόγχης κατώρθωσαν να συμπαρασύρωσιν ακουσίως εις τα όρη ελληνικούς αγροτικούς πληθυσμούς ως συμμεριζομένους δήθεν των ιδιοτελών και οπισθοβούλων σκοπών του Κομιτάτου. Καθήκον όθεν επιβάλλεται εις ημάς τους ορθοδόξους πληθυσμούς, ους η βία δεν κατώρθωσε να παρασύρη, όπως αποκηρύξωμεν και στιγματίσωμεν τους κακοήθεις τούτους επιδρομείς και διαμαρτυρηθώμεν κατά τε των βδελυρών και αποτροπαίων πράξεων και ιδιοτελών σχεδίων του δολοφόνου Κομιτάτου.

Τη 23 Αυγούστου 1903

Κοινότης Κωμοπόλεως Χρουπίστης

Κοινότης Σταριτσάνης (Λακκωμάτων)

Έπονται 4 σφραγίδες των συνοικιών Χρουπίστης και Σταριτσάνης και 64 υπογραφαί. 

* * *

Αντίγραφο επιστολής 

των κατοίκων του Μοναστηρίου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη

Μοναστήρι, 21 Μαρτίου 1904

Παναγιώτατε Δέσποτα,
Οι υποφαινόμενοι εκ των Ορθοδόξων Χριστιανών της πόλεως Μοναστηρίου, οι ομιλούντες εν τοις οίκοις ημών ελληνοβλαχικόν γλωσσικόν ιδίωμα όλως ανόμοιον τη ρωμουνική γλώσση, Έλληνες όντες από αιώνων, εσμέν αφωσιωμένοι τω Πατριαρχείω της Κωνσταντιπόλεως, πιστοί δε υπήκοοι της Α.Μ. Μεγαλειότητος του Σουλτάνου και εζήσαμεν αείποτε υπό την αμφιλαφή σκέπην της Μεγάλης Εκκλησίας αρρήκτως συνηνωμένοι εις όλον εν κοιναίς παραδόσεσι κι εθίμοις μετά των ελληνιστί ομιλούντων Ελλήνων αδελφών ημών, ουδέποτε ημάς αυτούς από των Ελλήνων διακρίναντες και χωρίσαντες, αλλ’ ως εν έθνος αείποτε μετ’ αυτών ημάς αυτούς αισθανόμενοι και θεωρούντες.
Τούτου ένεκα διακηρύττοντες πανηγυρικώς την τοιαύτην αδιάσπαστον ημών ταυτότητα εν πάσι προς τους Έλληνας αδελφούς ημών, την αδιασάλευτον δε από κοινού μετ’ αυτών προς το βασίλειον κράτος πίστιν και την προς την Μητέρα Εκκλησίαν αφοσίωσιν, μετ’ αγανακτήσεως και αποστροφής βλέπομεν τας γιγνομένας έξωθεν ενεργείας προς διάσπασιν της ενότητος ταύτης και εντόνως διαμαρτυρόμεθα κατά των ξενικών τούτων ραδιουργιών, αίτινες διασπείρουν επί καταχθονίοις σκοποίς την διχόνοιαν και διαίρεσιν μεταξύ ομαιμόνων βλαχοφώνων και ελληνοφώνων αδελφών.
Επί τη ελπίδι ότι η διακήρυξις και διαμαρτυρία ημών αύτη θα ληφθή υπόψει υπό της Μ. Εκκλησίας και θα φροντίση Αύτη όπως απαλλαγώμεν ανιαρών ενοχλήσεων και ήσυχοι ευχώμεθα πάντες από κοινού ελληνόφωνοι και βλαχόφωνοι Έλληνες υπέρ του Μεγαλειοτάτου ημών Άνακτος, ασπαζόμεθα την δεξιάν της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος και διατελούμεν τέκνα εσαεί αφωσιωμένα.

Εν Μοναστηρίω τη 21 Μαρτίου 1904

Οι κάτοικοι της πόλεως Μοναστηρίου

* * *

Αντίγραφο επιστολής 

των κατοίκων του χωριού Ορέχοβο

προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη

Ορέχοβο, 1 Φεβρουαρίου 1904

Παναγιώτατε,
Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι κάτοικοι του χωρίου Ορεχόβου, της επαρχίας Πελαγωνείας, τέκνα πειθήνια της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, έχοντες συναίσθησιν της ελληνικής ημών καταγωγής, δηλούμεν δια του παρόντος, οικειοθελώς, ότι παρά τας καταπιέσεις, τας οποίας υφιστάμεθα παρά του Κομιτάτου, εμμένομεν σταθεροί εις το ελληνικόν ημών φρόνημα, αναγνωρίζοντες ως πνευματικόν ημών αρχηγόν τον Οικουμενικόν Πατριάρχην. 
Εφ’ ω και διατελούμεν μετά βαθυτάτου σεβασμού της Υμετέρας Παναγιότητος τέκνα ταπεινά.

Εν Ορεχόβω τη 1η Φεβρουαρίου 1904

Ιώβαν Τάνε Παπαχρήστο Παπακωνστάνδου, Γηώργη Σλάβε, Νήκολ Μάρκο, Κήταν Μήτρε, Κόλε Μπόιω, Ανάστο Ρήστε, Ρήστε Κόλε, Γρόσδαν Κόλε, Στόητζε Πέτκο.

Το Ορέχοβο βρίσκεται σήμερα στο κράτος των Σκοπίων.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 12 Σεπτεμβρίου 2024, αρ. φύλλου 1239