«Στην αγάπη και την αλήθεια»

Ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο πάπας Λέων ΙΔ‘ υπέγραψαν σήμερα στο Φανάρι κοινή διακήρυξη, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους για την πλήρη κοινωνία και απορρίπτοντας κατηγορηματικά τη χρήση της θρησκείας για την αιτιολόγηση της βίας.

«Ο στόχος της χριστιανικής ενότητας», αναφέρεται στη διακήρυξη, «περιλαμβάνει τον στόχο της θεμελιώδους και ζωογόνου συμβολής στην ειρήνη μεταξύ όλων των λαών. Μαζί υψώνουμε με θέρμη τις φωνές μας, επικαλούμενοι το δώρο της ειρήνης του Θεού στον κόσμο μας». Στο κείμενο της διακήρυξης σημειώνεται ότι «δυστυχώς, σε πολλές περιοχές του κόσμου μας, οι συγκρούσεις και η βία συνεχίζουν να καταστρέφουν τις ζωές τόσων πολλών ανθρώπων» και διατυπώνεται η «έκκληση σε όσους έχουν πολιτικές ευθύνες να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να εξασφαλίσουν την άμεση παύση της τραγωδίας του πολέμου».

Ο πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο πάπας Λέων υπενθυμίζουν ότι η αναζήτηση της πλήρους κοινωνίας δεν βασίζεται στην ανθρώπινη διπλωματία, αλλά στην υπακοή στην προσευχή του Κυρίου στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη «ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ» («για να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι σε μένα και εγώ σε σένα, ώστε ο κόσμος να πιστέψει»). Επιβεβαιώνουν την αποφασιστικότητά τους να συνεχίσουν να πορεύονται μαζί «στην αγάπη και την αλήθεια», καλώντας όλους τους πιστούς -κληρικούς, μοναχούς και λαϊκούς- να προσεύχονται και να εργάζονται για την εκπλήρωση αυτής της θείας παράκλησης.

Δηλώνουν, επίσης, ότι οι χριστιανοί είναι ενωμένοι από την πίστη που ομολογείται στο Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας: Την ομολογία του Ιησού Χριστού, «Θεού αληθινού εκ Θεού αληθινού», «ομοούσιον τω Πατρί», ο οποίος ενσαρκώθηκε για τη σωτηρία μας, πέθανε και αναστήθηκε, ανήλθε στον ουρανό και θα έρθει με δόξα για να κρίνει ζωντανούς και νεκρούς. Αυτή η κοινή αποδοχή του Συμβόλου της Πίστεως, αναφέρουν οι δύο προκαθήμενοι, επιτρέπει την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων με αμοιβαίο σεβασμό και γνήσια ελπίδα.

Εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη τους για το γεγονός ότι φέτος όλοι οι χριστιανοί γιόρτασαν το Πάσχα την ίδια ημέρα, το χαρακτηρίζουν δώρο της θείας πρόνοιας και δηλώνουν ότι είναι κοινή επιθυμία τους να συνεχίσουν τη διαδικασία για την εξεύρεση πιθανής λύσης, ώστε να γιορτάζουν μαζί τη «Εορτή των Εορτών» κάθε χρόνο, προσευχόμενοι όλοι μαζί οι Χριστιανοί, ώστε να καθοδηγούνται «με σοφία και πνευματική κατανόηση».

Οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες επισημαίνουν, επίσης, ότι φέτος είναι η 60ή επέτειος της Κοινής Δήλωσης του 1965 του πάπα Παύλου VI και του οικουμενικού πατριάρχη Αθηναγόρα, η οποία οδήγησε στην άρση των αφορισμών του 1054.  Ευχαριστούν τον Θεό για αυτή την προφητική χειρονομία, η οποία άνοιξε το δρόμο για διάλογο βασισμένο στην «εμπιστοσύνη, την εκτίμηση και την αμοιβαία αγάπη» και ενθαρρύνουν όσους εξακολουθούν να διστάζουν να συμμετάσχουν στο διάλογο, να ακούσουν προσεκτικά το Άγιο Πνεύμα, το οποίο προτρέπει τους χριστιανούς να προσφέρουν στον κόσμο μια ανανεωμένη μαρτυρία συμφιλίωσης. Επιβεβαιώνοντας την υποστήριξή τους προς την Κοινή Διεθνή Επιτροπή για τον θεολογικό διάλογο μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι δύο ηγέτες σημειώνουν ότι στην τρέχουσα φάση εξετάζονται ζητήματα που ιστορικά θεωρούνται διχαστικά.

Η κοινή δήλωση 

οικουμενικού πατριάρχη Βαρθολομαίου και πάπα Λέοντα ΙΔ‘

Την παραμονή της εορτής του Αγίου Ανδρέα του Πρώτου Αποστόλου, αδελφού του Αποστόλου Πέτρου και προστάτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εμείς, ο Πάπας Λέων XIV και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ευχαριστούμε από καρδιάς τον Θεό, τον ελεήμονα Πατέρα μας, για το δώρο αυτής της αδελφικής συνάντησης. Ακολουθώντας το παράδειγμα των σεβάσμιων προκατόχων μας και υπακούοντας στη θέληση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, συνεχίζουμε να βαδίζουμε με σταθερή αποφασιστικότητα στον δρόμο του διαλόγου, με αγάπη και αλήθεια (βλ. Εφ 4, 15), προς την πολυπόθητη αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ των αδελφών Εκκλησιών μας. Συνειδητοποιώντας ότι η χριστιανική ενότητα δεν είναι απλώς αποτέλεσμα ανθρώπινων προσπαθειών, αλλά δώρο που προέρχεται από ψηλά, καλούμε όλα τα μέλη των Εκκλησιών μας – κληρικούς, μοναχούς, αφιερωμένους και πιστούς λαϊκούς – να επιδιώξουν με ζήλο την εκπλήρωση της προσευχής που ο Ιησούς Χριστός απηύθυνε στον Πατέρα: «για να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι σε μένα και εγώ σε σένα... ώστε να πιστέψει ο κόσμος» (Ιω 17, 21).

Η επέτειος των 1700 χρόνων από την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, που εορτάστηκε την παραμονή της συνάντησής μας, ήταν μια εξαιρετική στιγμή χάριτος. Η Σύνοδος της Νίκαιας που πραγματοποιήθηκε το 325 μ.Χ. ήταν ένα προορισμένο γεγονός ενότητας. Ο σκοπός της εορταστικής αναμνηστικής εκδήλωσης, ωστόσο, δεν είναι απλώς να θυμηθούμε την ιστορική σημασία της Συνόδου, αλλά να μας παρακινήσει να είμαστε συνεχώς ανοιχτοί στον ίδιο Άγιο Πνεύμα που μίλησε μέσω της Νίκαιας, καθώς αγωνιζόμαστε με τις πολλές προκλήσεις της εποχής μας. Είμαστε βαθιά ευγνώμονες σε όλους τους ηγέτες και τους εκπροσώπους των άλλων Εκκλησιών και εκκλησιαστικών κοινοτήτων που δέχτηκαν να συμμετάσχουν σε αυτό το γεγονός. Εκτός από την αναγνώριση των εμποδίων που εμποδίζουν την αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ όλων των Χριστιανών – εμπόδια τα οποία επιδιώκουμε να αντιμετωπίσουμε μέσω του θεολογικού διαλόγου – πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι αυτό που μας ενώνει είναι η πίστη που εκφράζεται στο Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας. Αυτή είναι η σωτήρια πίστη στο πρόσωπο του Υιού του Θεού, αληθινού Θεού από αληθινό Θεό, ομοούσιου με τον Πατέρα, ο οποίος για εμάς και τη σωτηρία μας ενσαρκώθηκε και κατοίκησε ανάμεσά μας, σταυρώθηκε, πέθανε και τάφηκε, αναστήθηκε την τρίτη ημέρα, ανέβηκε στον ουρανό και θα έρθει πάλι για να κρίνει τους ζωντανούς και τους νεκρούς...

Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο εορτασμός αυτής της σημαντικής επετείου μπορεί να εμπνεύσει νέα και θαρραλέα βήματα στο δρόμο προς την ενότητα. Μεταξύ των αποφάσεών του, το Πρώτο Σύνοδο της Νίκαιας καθόρισε επίσης τα κριτήρια για τον προσδιορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα, κοινής για όλους τους Χριστιανούς. Είμαστε ευγνώμονες στη θεία πρόνοια που φέτος ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος γιόρτασε το Πάσχα την ίδια ημέρα. Είναι κοινή μας επιθυμία να συνεχίσουμε τη διαδικασία εξερεύνησης μιας πιθανής λύσης για να γιορτάζουμε μαζί την Εορτή των Εορτών κάθε χρόνο. Ελπίζουμε και προσευχόμαστε ότι όλοι οι χριστιανοί, «με κάθε σοφία και πνευματική κατανόηση», θα δεσμευτούν στη διαδικασία για την επίτευξη μιας κοινής γιορτής της ένδοξης ανάστασης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Φέτος γιορτάζουμε επίσης την 60ή επέτειο της ιστορικής Κοινής Διακήρυξης των σεβάσμιων προκατόχων μας, του Πάπα Παύλου VI και του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, η οποία έθεσε τέλος στην ανταλλαγή αφορισμών του 1054. Ευχαριστούμε τον Θεό που αυτή η προφητική χειρονομία ώθησε τις Εκκλησίες μας να συνεχίσουν «με πνεύμα εμπιστοσύνης, εκτίμησης και αμοιβαίας αγάπης τον διάλογο που, με τη βοήθεια του Θεού, θα οδηγήσει σε νέα συνύπαρξη, για το μεγαλύτερο καλό των ψυχών και την έλευση της βασιλείας του Θεού, σε εκείνη την πλήρη κοινωνία της πίστης, της αδελφικής ομόνοιας και της μυστηριακής ζωής που υπήρχε μεταξύ τους κατά τα πρώτα χίλια χρόνια της ζωής της Εκκλησίας» (Κοινή Διακήρυξη του Πάπα Παύλου VI και του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, 7 Δεκεμβρίου 1965). Ταυτόχρονα, προτρέπουμε όσους εξακολουθούν να διστάζουν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε μορφή διαλόγου, να ακούσουν τι λέει το Πνεύμα στις Εκκλησίες (βλ. Αποκ. 2, 29), το οποίο, στις τρέχουσες ιστορικές συνθήκες, μας προτρέπει να παρουσιάσουμε στον κόσμο μια ανανεωμένη μαρτυρία ειρήνης, συμφιλίωσης και ενότητας.

Πεπεισμένοι για τη σημασία του διαλόγου, εκφράζουμε τη συνεχή υποστήριξή μας στο έργο της Μεικτής Διεθνούς Επιτροπής για τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία στην τρέχουσα φάση εξετάζει ζητήματα που ιστορικά θεωρούνταν διχαστικά. Μαζί με τον αναντικατάστατο ρόλο που διαδραματίζει ο θεολογικός διάλογος στη διαδικασία της προσέγγισης μεταξύ των Εκκλησιών μας, επαινούμε επίσης τα άλλα απαραίτητα στοιχεία αυτής της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των αδελφικών επαφών, της προσευχής και της κοινής εργασίας σε όλους τους τομείς όπου η συνεργασία είναι ήδη δυνατή. Προτρέπουμε έντονα όλους τους πιστούς των Εκκλησιών μας, και ιδίως τον κλήρο και τους θεολόγους, να αγκαλιάσουν με χαρά τους καρπούς που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα και να εργαστούν για τη συνεχή αύξηση τους.

Ο στόχος της χριστιανικής ενότητας περιλαμβάνει το στόχο της ουσιαστικής και ζωογόνου συμβολής στην ειρήνη μεταξύ όλων των λαών. Μαζί υψώνουμε με θέρμη τις φωνές μας, επικαλούμενοι το δώρο της ειρήνης του Θεού στον κόσμο μας. Δυστυχώς, σε πολλές περιοχές του κόσμου μας, οι συγκρούσεις και η βία συνεχίζουν να καταστρέφουν τις ζωές τόσων πολλών ανθρώπων. Καλούμε όσους έχουν πολιτικές και πολιτειακές ευθύνες να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να εξασφαλίσουν την άμεση παύση της τραγωδίας του πολέμου και ζητάμε από όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης να υποστηρίξουν την έκκλησή μας.

Ειδικότερα, απορρίπτουμε κάθε χρήση της θρησκείας και του ονόματος του Θεού για να δικαιολογηθεί η βία. Πιστεύουμε ότι ο αυθεντικός διαθρησκευτικός διάλογος, μακριά από το να αποτελεί αιτία συγκρητισμού και σύγχυσης, είναι απαραίτητος για τη συνύπαρξη λαών διαφορετικών παραδόσεων και πολιτισμών. Έχοντας κατά νου την 60ή επέτειο της διακήρυξης Nostra Aetate, προτρέπουμε όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης να συνεργαστούν για την οικοδόμηση ενός πιο δίκαιου και αλληλέγγυου κόσμου και να φροντίσουν το δημιούργημα, το οποίο μας έχει εμπιστευτεί ο Θεός. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί η ανθρώπινη οικογένεια να ξεπεράσει την αδιαφορία, την επιθυμία για κυριαρχία, την απληστία για κέρδος και την ξενοφοβία.

Αν και είμαστε βαθιά ανήσυχοι από την τρέχουσα διεθνή κατάσταση, δεν χάνουμε την ελπίδα μας. Ο Θεός δεν θα εγκαταλείψει την ανθρωπότητα. Ο Πατέρας έστειλε τον Μονογενή Υιό Του για να μας σώσει, και ο Υιός του Θεού, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, μας χάρισε το Άγιο Πνεύμα, για να μας κάνει συμμέτοχους της θείας ζωής Του, διατηρώντας και προστατεύοντας την ιερότητα του ανθρώπινου προσώπου. Μέσω του Αγίου Πνεύματος γνωρίζουμε και βιώνουμε ότι ο Θεός είναι μαζί μας. Για το λόγο αυτό, στην προσευχή μας εμπιστευόμαστε στον Θεό κάθε ανθρώπινο ον, ειδικά εκείνους που έχουν ανάγκη, εκείνους που βιώνουν την πείνα, τη μοναξιά ή την ασθένεια. Επικαλούμαστε κάθε μέλος της ανθρώπινης οικογένειας κάθε χάρη και ευλογία, ώστε «να ενθαρρυνθούν οι καρδιές τους, καθώς είναι ενωμένες στην αγάπη, να έχουν όλα τα πλούτη της βέβαιης κατανόησης και της γνώσης του μυστηρίου του Θεού», που είναι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός (Κολ 2, 2).

Εκ Φαναρίου, 29η Νοεμβρίου 2025