ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Η Αθήνα είναι έρωτας…

Η Αθήνα είναι πόθος και λαχτάρα

είναι έρωτας

προπάντων για τα μνημεία της.

Όχι, δε θα γίνουμε σαν τις χήνες της Αρχαίας Ρώμης που επικαλούνταν τη δόξα των προγόνων τους, προκειμένου να γλιτώσουν το σφάξιμο και ψήσιμο που τις περίμενε. Εμείς ξέρουμε πολύ καλά ποιο είναι το παρόν μας, δεν τρέφουμε αυταπάτες. Όμως τα μνημεία της Αθήνας, που στέκονται στην ίδια θέση εδώ και χιλιάδες χρόνια, στητά κι αγέρωχα, θα μιλάνε πάντα∙ θα είναι οι πιο εύγλωττοι μάρτυρες για το πούθε προερχόμαστε. Και θα μας κάνουν πάντοτε όλους τους Έλληνες, και τους σημερινούς και τους επόμενους, περήφανους για την «υψηλή» μας προέλευση-μακάρι να γίνουν για μας ένα ισχυρό κίνητρο να υψωθούμε, όχι για να φτάσουμε τους ευκλεείς μας προγόνους, αυτό μοιάζει πολύ δύσκολο στις μέρες μας, αλλά να τους πλησιάσουμε λιγάκι, να κάνουμε έστω κι ένα ελάχιστο προς το μέρος τους βήμα, να λιγοστέψει κάπως η απόσταση που μας χωρίζει και δυστυχώς φαίνεται τεράστια.

Βρεθήκαμε στην σπουδαία αυτή πόλη κι εμείς για τρεις μέρες. Σε τρεις μέρες μόνο πού να προλάβεις να δεις όλα όσα θα ‘θελες!... Είναι τόσα πολλά τα μνημεία της που θα ‘θελες πολύ να δεις από κοντά!... Τα μνημεία όλων μας!...

Η Αθήνα είναι προπαντός αίσθημα! Είναι ένα διαρκές συναίσθημα! Από τη στιγμή που μπαίνεις στην τεράστια αυτή πόλη ώσπου να την αφήσεις πίσω σου, ένα κυρίως έχεις στον νου σου: να δεις την Ακρόπολη, αυτό το πραγματικό στέμμα, που βάζει κάτω και τα πολυτιμότερα διαμαντοστόλιστα στέμματα των πλουσιότερων βασιλιάδων που έζησαν ποτέ πάνω στη γη∙ στέκεται εκεί ψηλά και στέφει περήφανα, αρχοντικά κι ωραία ολόκληρη την πόλη.

Όπου και να βρεθείς θέλεις να τη βλέπεις, στρέφεις σχεδόν ασυναίσθητα το κεφάλι σου, είτε περπατάς είτε στέκεσαι είτε κάθεσαι, να τη δεις, να τη θαυμάσεις για μια φορά ακόμη. Είναι η Ακρόπολη το αντικείμενο του μόνιμου πόθου σου, ένα σημείο αναφοράς που ορίζει τη ζωή σου, αυτήν τη ζωή που δεν μπορείς να φανταστείς πώς θα ‘τανε χωρίς αυτόν τον βράχο, που απολύτως δικαιολογημένα «Ιερό Βράχο» τον αποκαλούν. Και νιώθεις τόσο ξεχωριστός ως Έλληνας, τόσο προικισμένος, όταν βαδίζεις προς το μέρος της, ανάμεσα σε όλους αυτούς τους επισκέπτες απ’ όλες τις φυλές της γης που έχουν κάνει ένα ταξίδι πολύ πιο μεγάλο και μακρινό από αυτό που εσύ έκανες, σε όποια γωνιά της Ελλάδας κι αν κατοικείς… Χαίρεσαι για όλον αυτόν τον συνωστισμό, γιατί είναι μια κραυγαλέα παραδοχή της υπεροχής του δικού σου πολιτισμού του αρχαίου…

Η Αθήνα είναι και μια συνέχεια!... Έχει υπάρξει και ζήσει σε κάθε εποχή. Από τότε που χτίστηκε ο Παρθενώνας εκεί επάνω στο ιδανικότερο απ’ όλα τα μέρη, στέκεται εκεί αδιάκοπα και, με μάτια ορθάνοιχτα, παρακολουθεί όλες τις περιπέτειες του λαού μας∙ μας βλέπει και όταν πέφτουμε και όταν σηκωνόμαστε. Παρακολουθεί κάθε ακμή και κάθε παρακμή μας, χωρίς να τρέφει αυταπάτες, δίχως να παγιδεύεται από καμία οφθαλμαπάτη-άλλωστε τόσο πολύ φρόντισαν οι αρχιτέκτονές της να νικήσουν την οφθαλμαπάτη!... Πολύ σοφά ο Τ. Θεοδωρόπουλος αποκαλεί τον Παρθενώνα «Γέροντα στην κορυφή του λόφου», γιατί σίγουρα με τα όσα έχουν δει τα μάτια του, και τα καλά και τα κακά, σοφός έχει γίνει, σοφός και πάνσοφος. Και είναι ο ίδιος συγγραφέας που μιλάει τόσο τρυφερά για τον Παρθενώνα, συγκινώντας μας ως το βάθος της ψυχής όταν λέει πως το σπουδαιότατο αυτό μνημείο ασκεί σε όλους μας τόση και τέτοια γοητεία όχι μόνο επειδή είναι πραγματικά πανέμορφος, αλλά προπαντός γιατί μας θυμίζει πως υπάρχουν αξίες που ξεπερνάνε το δικό μας παρόν, αλλά τις έχουν φτιάξει ανθρώπινα χέρια σαν τα δικά μας. Αυτοί που έφτιαξαν αυτό το θαύμα δεν ήταν ούτε θεοί ούτε ήρωες, αλλά άνθρωποι όπως κι εμείς,… Άρα, συμπεραίνουμε από τα πανέμορφα αυτά λόγια του συγγραφέα, πως κι εμείς θα μπορούσαμε να φτιάξουμε άλλα θαύματα, αρκεί να ξαναβρίσκαμε τις χαμένες μας αξίες και να τις εφαρμόζαμε και πάλι… Αυτό καταλαβαίνουμε εμείς πως θέλει να μας πει και απολαμβάνουμε και τ’ άλλα του λόγια: «Γι’ αυτό αγαπώ τον Παρθενώνα. Δε σ’ αφήνει να τον ξεχάσεις και δεν σου επιτρέπει να τον αγνοήσεις»…

Να τον αγνοήσουμε; Ποιοι; Εμείς που κάνουμε τόσα χιλιόμετρα και τόσο κόπο να τον δούμε; Εμείς αποκλείεται. Τότε ποιοι; Αυτοί για τους οποίους είναι δεδομένος, αυτοί θα υπήρχε ίσως πιθανότητα να τον αγνοήσουν. Αυτοί που τον έχουν καθημερινά, μπορεί και να τον θεωρούν τόσο δεδομένο που να τους αρκεί να τον βλέπουν. Για εμάς τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά: σε κάθε μας ταξίδι ως εκεί θα ανεβαίνουμε να τον βλέπουμε από κοντά, δε γίνεται αλλιώς. Είναι ο Παρθενώνας μας, ο δικός μας Παρθενώνας, που τον θαυμάζουν όλοι, πρώτοι απ’ όλους εμείς! Είναι ο Παρθενώνας μας που τον αγαπάμε πολύ, η μοίρα του είναι δεμένη με τη δική μας μοίρα και θα ‘ναι δεμένη με τη μοίρα μας για πάντα. Γι’ αυτό και θέλουμε να μαθαίνουμε το καθετί γι’ αυτόν, κάθε στοιχείο καινούριο που τον αφορά. Όπως το ντοκουμέντο των δύο Τούρκων επιστημόνων που ανακοινώθηκε φέτος πως μελέτησαν τα οθωμανικά αρχεία και δεν βρήκαν πουθενά επίσημο έγγραφο του Σουλτάνου που να επιτρέπει στον Έλγιν να αφαιρέσει τα μάρμαρα που αφαίρεσε. Τον αγαπάμε τον Παρθενώνα (εννοείται πως κάθε φορά που στον Παρθενώνα αναφερόμαστε, εννοούμε όλα τα υπέροχα κτίσματα της Ακρόπολης, που τα θεωρούμε ένα με αυτόν) και πόνεσε η καρδιά μας ακούγοντας πρόσφατα τον Πρόεδρο του Μουσείου της Ακρόπολης να λέει, όπως όλοι οι πιο σχετικοί με το θέμα, πως δεν πρέπει να μιλάμε για επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, αλλά για επανένωση, κι είναι φανερό το γιατί: «Στόχος μας λοιπόν στο Μουσείο είναι να συγκεντρώσουμε όλες τις δυνατές πληροφορίες ώστε να γνωρίσουμε καλύτερα το καθένα από τα γλυπτά που εκτίθενται, με τη δική του προσωπικότητα και τα βάσανά του»…

Τα βάσανά του… Θέλετε να πάρετε μια γεύση;
«Ζήτησε να έρθουν στην Αθήνα μία δωδεκάδα πριόνια για μάρμαρο διαφορετικού μεγέθους. “Όσο πιο γρήγορα γίνεται”, έγραφε ο αιδεσιμότατος Φίλιπ Χαντ, γραμματέας του λόρδου Έλγιν, στην επιστολή του. Ζήτησε επίσης 3-4 πριόνια ακόμη, μήκους 20 ποδών, για να πριονίσει το μεγάλο ανάγλυφο, τον κεντρικό λίθο της ανατολικής ζωφόρου, τον οποίο δεν μπορούσαν να μετακινήσουν αν δεν μειωνόταν το βάρος του. τον βρήκαν πεσμένο στο έδαφος, κοντά στον ναό του Ποσειδώνα κι ήταν ένα από αυτά τα κομμάτια των αρχαίων γλυπτών που ο λόρδος επέλεξε να στείλει στην Αγγλία.

Είχε βάρος 10 τόνων. Τον τεμάχισαν οριζόντια κατά μήκος για να γίνει ελαφρύτερος, αποκόπτοντας το πίσω μέρος και κρατώντας τα 5 εκατοστά της όψης με το ανάγλυφο. Και το κομμάτι μετά έσπασε στα δύο, αλλά μάλλον αυτά συμβαίνουν όταν κάνει κανείς βιαστικά τέτοιες δουλειές., θα σκέφθηκε ο Έλγιν. Τα κομμάτια μπήκαν σε κιβώτια και φορτώθηκαν μαζί με άλλα στο πλοίο του λόρδου, το «Μέντωρ», που απέπλευσε από τον Πειραιά. Η επιχείρηση για την πρώτη αποστολή ξεκίνησε το 1801, αλλά τα πράγματα καθυστερούσαν λίγο. Και άργησαν να φτάσουν στην Αγγλία ακόμη περισσότερο, επειδή το καράβι ναυάγησε στα ανοιχτά των Κυθήρων το 1802. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα και ο μεγάλος λίθος, του οποίου την ιστορία διηγήθηκε πρόσφατα σε ημερίδα ο Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, έμειναν στη θάλασσα 2 ολόκληρα χρόνια. Ήρθαν βουτηχτές από την Κάλυμνο κατ’ εντολήν του Έλγιν και ανέσυραν το φορτίο το 1804. Τα κιβώτια κρατήθηκαν στη Μάλτα -ήταν ταραγμένες εποχές- κι όταν εντέλει έφθασαν στο Λονδίνο μεταφέρθηκαν σε 4 σπίτια έως ότου καταλήξουν τελικά στο Βρετανικό Μουσείο. Κι ακόμη βρίσκονται εκεί, όπως όλοι ξέρουμε...

Αυτή είναι η περιπέτεια ενός μόνο λίθου από αυτούς που ο Έλγιν απέσπασε με απάτη και βία από τον Παρθενώνα και είναι αυτός ο λίθος ο 5ος, ο κεντρικός, που βρισκόταν επάνω από την είσοδο του αρχαίου ναού, απεικονίζει δε την παράδοση του πέπλου την ύψιστη στιγμή της τελετουργίας». Και μόνο αυτή η ιστορία δείχνει τι εννοεί ο Πρόεδρος του Μουσείου, όταν μιλάει για τα βάσανα των μαρμάρων, που άλλος έχει αποκαλέσει «Μάρμαρα με ειδικές ανάγκες»!... Και μόνο μια ιστορία μπορεί να γίνει η αφορμή να αρχίσουμε να φανταζόμαστε τι βάσανα μπορεί να πέρασε κάθε κομμάτι που αποσπάστηκε βίαια τότε και μάλλον να μην πετύχουμε να πλησιάσουμε αυτό που πραγματικά έγινε...

Η Αθήνα είναι πόθος και λαχτάρα
είναι έρωτας
προπάντων για τα μνημεία της.
Γι’ αυτό και μας βασανίζουν
τα Μάρμαρά της που λείπουν.
Γι’ αυτό μας πονά
η έλλειψη κι η απουσία τους...


Καστοριανό ΥΓ:

Στη διάρκεια της επίσκεψης του Σχολείου μας στη Βουλή, μας περίμενε μια τελείως απρόσμενη έκπληξη. Στον χώρο της Βουλής λειτουργεί αυτόν τον καιρό έκθεση αφιερωμένη στον Ρήγα. Όπως καταλαβαίνετε, οι αδελφοί Εμμανουήλ, έγιναν το αντικείμενο της μικρής (δυστυχώς) σε διάρκεια έρευνάς μας. Νιώσαμε μεγάλη συγκίνηση, λοιπόν, βλέποντας μπροστά μας το βιβλίο του ενός από τους δύο Καστοριανούς ήρωες συνεργάτες του Ρήγα, του Ιωάννη Εμμανουήλ, αυτό με τον τίτλο «Στοιχείων της Αριθμητικής / Δοκίμιον /Εν Βιέννη 1797», συγκινηθήκαμε, βλέποντας σε άλλο βιβλίο της εποχής εκείνης το όνομα του μεγάλου Καστοριανού Δασκάλου Θωμά Μανδακάση, συγκινηθήκαμε και πάλι βλέποντας το όνομα του Κλεισουριώτη ανθρώπου των γραμμάτων Δαρβάρεως. Δεν είχαμε περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μας ώστε να μπορέσουμε να εντοπίσουμε και άλλα στοιχεία που αφορούν την Καστοριά. Προλάβαμε, όμως, να λυπηθούμε βλέποντας φωτογραφία του αγάλματος του Ηπειρώτη Δημητρίου Νικολίδη, του ήρωα συνεργάτη του Ρήγα που κρέμασαν οι Τούρκοι εκεί στον πύργο της Νεμπόισα στις όχθες του Δούναβη∙ λυπηθήκαμε γιατί εμείς στην Καστοριά δεν σκεφτήκαμε ή δεν αξιωθήκαμε ακόμη να φτιάξουμε ένα άγαλμα για τους Εμμανουήλ αντάξιό τους στον χώρο της πλατείας που έχει τ’ όνομά τους. Καθώς, λοιπόν, βρισκόμαστε τόσο κοντά στις δημοτικές εκλογές, απευθύνω αυτή την πρόταση προς τον δήμαρχο που θα εκλεγεί, γιατί θεωρώ πως το άγαλμά τους είναι απαραίτητο. Σε δύο μόλις χρόνια που θα γίνουν πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, ας έχει τιμήσει η Καστοριά τα δυο αυτά σπουδαία και ηρωικά παιδιά της όπως τους ταιριάζει και τους αξίζει!... Θα ‘ναι πολύ κρίμα αν δεν...

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23 Μαΐου 2019, αρ. φύλλου 987