Αμφιπρόσωπη εικόνα: Θεοτόκος Οδηγήτρια - Άκρα Ταπείνωση (β΄ μισό 12ου αιώνα), αυγοτέμπερα σε ξύλο, 115 × 77,5 εκ., αγνώστου δημιουργού, Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς.
Η εικόνα ήταν λιτανευτική. Στην μία όψη παριστάνεται η Θεοτόκος Οδηγήτρια σε βάθος χρώματος ώχρας, ενώ οι φωτοστέφανοι είναι κυανοπράσινοι.
Τα χαρακτηριστικά της προδίδουν έντονη ανησυχία, με την σύσπαση των φρυδιών και το πλάγιο βλέμμα, ενώ ο Χριστός με το ρυτιδωμένο πρόσωπο δείχνει πολύ μεγαλύτερος από την ηλικία του.
Στην άλλη πλευρά εικονίζεται ο Χριστός σε προτομή, νεκρός, με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος, μπροστά σε ένα σταυρό, όπου προβάλλει η επιγραφή «Ο Βασιλεύς της Δόξης».
Η σύνθεση αυτή, γνωστή ως Άκρα Ταπείνωση, είναι εμπνευσμένη από την ακολουθία των Παθών και πρωτοεμφανίζεται γύρω στα μέσα του 12ου αιώνα σε μικρογραφίες. Ο κάμπος είναι εδώ γαλαζοπράσινος.
Η εικόνα της Καστοριάς, με την αρκετά έντονη γραμμικότητα, την διακοσμητική διάθεση και την έμφαση στην ψυχογράφηση των εικονιζομένων, είναι από τα ωραιότερα και χαρακτηριστικότερα δείγματα της βυζαντινής ζωγραφικής του όψιμου 12ου αιώνα.
Η εικόνα έχει παρουσιαστεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης στα πλαίσια της έκθεσης "The Glory of Byzantium" (1997)*. Το προσεχές φθινόπωρο θα παρουσιαστεί μαζί με άλλες δύο από την Καστοριά** στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και την άνοιξη του 2014 στο μουσείο Getty του Λος Άντζελες, στα πλαίσια της έκθεσης "Heaven and Earth Art of Byzantium from Greek Collections".
From Byzantium to ΕΙ Greco 1987, σ.150, αρ. 8 (Μ. Chatzidakis).
Βοκοτόπουλος, Π., Βυζαντινές Εικόνες, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1995.
(**) Οι άλλες δύο εικόνες από την Καστοριά που θα παρουσιαστούν στην έκθεση είναι: α) Ο Άγιος Αθανάσιος (τέλη 14ου αιώνα αρχές 15ου) και β) ο Προφήτης Ηλίας (1180-1200).
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Μαΐου 2013, Μεγάλη Πέμπτη, αρ. φύλλου 690
- H National Gallery of Art (Ουάσιγκτον)
6 Οκτωβρίου 2013 με 2 Μαρτίου 2014
- Το μουσείο Paul Getty (Λος Άντζελες)
9 Απριλίου 2014 με 25 Αυγούστου 2014
Παναγιώτη,
ΑπάντησηΔιαγραφήΕις πολλά έτη !!!
Υγεία, χαρά, ευλογία Κυρίου
και σε εσένα και λόγω της Ημέρας Ευχές
και σε όλους τους εορτάζοντες και τις εορτάζουσες
και όλους και όλες που πανηγυρίζουν
στην ιερή μνήμη της Παναγίας !
Θερμότατα συγχαρητήρια στον εορτάζοντα κ. Μπαϊρακτάρη, που επέλεξε να τιμήσει τη γιορτή της Παναγίας με την ανάρτηση της διάσημης καστοριανής της εικόνας. Άλλωστε η Παναγία αγαπιέται ιδιαίτερα στην πόλη μας, που Μαυριώτισσα, Καστριώτισσα, Πορφύρα την έχει ονομάσει. Και "αγκαλιά" θα ήθελα και θα τολμούσα εγώ να προσθέσω...
ΑπάντησηΔιαγραφήΧρονιά Πολλά Παναγιώτη, και πάντα επιτυχίες στην ΟΔΟ!
ΑπάντησηΔιαγραφή"Τα χαρακτηριστικά της προδίδουν έντονη ανησυχία, με την σύσπαση των φρυδιών και το πλάγιο βλέμμα, ενώ ο Χριστός με το ρυτιδωμένο πρόσωπο δείχνει πολύ μεγαλύτερος από την ηλικία του."
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα πρέπει να είναι σπανιότατη αν όχι μοναδική αυτή η έκφραση. Όντως οι Εικόνες διδάσκουν ...
Η Παναγία έχει έκφραση φόβου μα πιό πολύ λύπης. Το βρέφος που κρατά στην αγκαλιά της φέρει ήδη την σφραγίδα του Μαρτυρίου. Ο Ιησούς από την άλλη πλευρά της εικόνα απεικονίζεται οπωσδήποτε μετά το μαρτύριο. Η θέση των βραχιόνων προς τους ώμους δείχνουν πως κείται επί του τάφου (μετά την αποκαθήλωση). Στο πρόσωπο μια τέλεια νεκρική ηρεμία-λύτρωση...
ΑπάντησηΔιαγραφήΕξαιρετική εικόνα.
Χρόνια πολλά αναδρομικά στον παλιό συνεργάτη και φίλο καρδιάς προεξάρχοντα του blog και της ΟΔΟΥ.