ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

◾10.6.2019 Ε.Τ. Τα αποθειωμένα καύσιμα και η ναυτιλιακή κοινότητα. Έχουμε λέξη με α’ συνθετικό την πρόθεση από (πλούσια η χρήση της, τόσο στην σύνταξη και στην αρχαία α και στην ομιλούμενη, όσο και στην σύνθεση). Αποθειωμένα: εδώ η από στη σημασία της ισοδυναμεί με το στερητικό άλφα. Καύσιμα δηλαδή χωρίς θείον, θειάφι (χωρισμός), πρβλ. απάνθρωπος, απαξίωση, απόβλητος.

◾ 5.6.2019 (ευκαιριακώς από στιχομυθία... με ηλικιωμένο Πόντιο): Άσ’ ατόν, νεράσκουμαι να ελέπω τον! (Άφες αυτόν, ουκ αρεστόν μοι τούτον οράν). Οι Πόντιοι στην ομιλία τους κρατούν, παρεφθαρμένα, εννοείται, αρκετά αρχαία. Εν προκειμένω: νεράσκουμαι: α’ συνθετικό το νη, στερητικό ήδη στην αρχαία, π.χ. νηνεμία, νη+άνεμος, = έλλειψη ανέμου, νημερτής, νη+ρίζα του αμαρτάνω, χωρίς σφάλμα, νήπιον, νη+έπος, που δεν έχει ακόμη λόγο, ομιλία, κλπ. Το β’ συνθετικό της λέξεως είναι από το ρήμα αρέσκω. Νεράσκουμαι = σιχαίνομαι, δε μου αρέσει.

◾ 23.6.2019 Κ. (Αντιπαράθεση για το Αιγαίο - Μεσόγειο). Αντιπαράθεση με εύφλεκτα νερά! Ζωηρή έκφραση (!) παίρνουν φωτιά τα νερά του Αιγαίου, καθώς οι Τούρκοι με τα εσωτερικά τους προβλήματα εξάγουν... απειλή στο Αιγαίο. Η εύφλεκτη ύλη των διαφορών μας με την Τουρκία καθιστά εύφλεκτα τα νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου. Πόσο διεγερτική έκφραση για την σκέψη και την φαντασία μας.

◾ 23.6.2019 Κ. Ο ΥπΕξ Ελλάδος: Θα κάνουμε ό,τι ενέργειες χρειάζονται. α) Θα κάνουμε: πολύ πεζό, τετριμμένο(ν). Πιο ζωηρό και ορθό: θα προβούμε στις απαραίτητες ενέργειες, θα αναλάβουμε τις αποφάσεις μας, β) ό,τι ενέργειες. Το ουδέτερο ό,τι της αναφορικής αντωνυμίας όστις, ήτις, ό,τι για όλες τις πτώσεις και για όλα τα γένη; Δηλαδή ό,τι έργα, ό,τι προσπάθειες, ό,τι λέξη είπες, ό,τι λόγο έδωσες, ΔΕΝ είναι σωστά! Τα ορθά: οποιαδήποτε έργα, όποιες ή οποιεσδήποτε προσπάθειες, οποιαδήποτε λέξη, όποιον ή οποιονδήποτε λόγο, κλπ. Δηλαδή η αντωνυμία να συμφωνεί με το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό κατά γένος, αριθμό και πτώση. Οποιοσδήποτε λαός, οποιαδήποτε πράξη, οποιοδήποτε συμφέρον, οποιεσδήποτε διαφορές....κλπ.

◾ 2.7.2018 ... ετεροχρονισμένο: Φίλος (δημόσιος υπάλληλος) για τον γλίσχρο μισθό: νέο μισθολόγιο – πεινολόγιο (!), έξυπνο εύρημα γλωσσικό. Ομοηχία: πεινολόγιο – ποινολόγιο. Στο πρώτο, α’ συνθετικό η πείνα, μισθός ... πείνας, στο δεύτερο α’ συνθετικό η ποινή (ποινή θανατική, ποινή προστίμου).

◾ 7.7.2019 Συνήθως θυμίζω αντιδάνεια στην γλώσσα. Σήμερα θα αναφερθώ στην λέξη η στόφα. Ένα είδος εκλεκτού, καλού υφάσματος με ποικίλα σχέδια. Μεταφορική χρήση: ποιότητα χαρακτήρος. Ποιητής από καλή στόφα καλλιτεχνών ποιητών. (όπως κοινώς λέμε: Από τι πάστα άνθρωπος; ) Πιο σωστά: Από ποιού είδους πάστα είναι αυτός; Έχει στόφα πολιτικού. Η λέξη είναι αντιδάνειο. Πέρασε στάδια: από τα ιταλικά (stoffa) και αρχαιότερα από το λατινικό ρήμα stuppo = με στουπί, το οποίο λατινικό stuppo, stuppare είναι από το αρχαίο ελληνικό η στύππη, το στυππείον (στουπί). Ρίζα λατινική stu, ρίζα ελληνική στυ. Πολύ συγγενής η λατινική με την αρχαία ελληνική. Πρόφεραν οι Λατίνοι όπως άκουαν από τους Έλληνες, π.χ. stu – στυ-. Είναι γνωστό από τη Γλωσσολογία ότι οι Έλληνες μέχρι το 1000 μ.Χ. πρόφεραν το Ύψιλον περίπου σαν το γαλλικό u. Μια σύμπτωση είναι η ποντιακή προφορά. Τα άχυρα: προφέρουν οι Πόντιοι: τα ashura (Ασούρα, με παχύ σ). Ού άκουαν οι Λατίνοι και είπαν stuppa.

Ο Γλωσσαμύντωρ

Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 11 Ιουλίου 2019, αρ. φύλλου 994