ΝΩΝΤΑ ΤΣΙΓΚΑ: Πληθωρισμός εκκλησιών...

ΟΔΟΣ 26.2.2105 | 777

ΜΙΑ "ΕΝΣΤΑΣΗ"...

"[...] Γύρω στο Μπογατσικό, στα ξεροβούνια που το φυλάγουν, είνε 11 εκκλησίες (πολιούχοι). 11 άγιοι και άγιες φυλάγουν το χωριό από τους βαρβάρους ο ΄Αγιος Θωμάς, ο ΄Αγιος Γεώργιος, ΄Αγιος Αθανάσιος, Προφήτης Ηλίας, ΄Αγιος Ιωάννης, Άγιος Νικόλαος, ΄Αγιος Κωσταντίνος, η Παναγία στ’ αμπέλια και η Παναγία στο Σάντοβο, ο Άγιος Θεόδωρος και ο ΄Αγιος Δημήτριος.Πήγα στον Άγιο Νικόλαο και στον Άγιο Κωσταντίνο. Ο ΄Αγιος Νικόλαος είνε χτισμένος στα 1753. Από την Μπόμπουστη ένας παπάς του Μπογατσικού, που λειτουργούσε εκεί, έφερε ένα θυμιατήρι και βρίσκεται τώρα στη εκκλησία αυτή. Ο παπάς λέγουνταν Παπαζαμπούνης. Σ’ αυτές τις εκκλσίες πηγαίνουν οι γυναίκες και ανάβουν τις καντήλες δηλαδή δεν της αφήνουν να σβήνουν ποτέ [...].

[...] Μέσα στο χωριό εκκλησίες είνε (όπου εκκλησιάζονται οι άνθρωποι και τώρα) δύο μόνο, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και κοντά το παρεκκλήσι του Νικάνορος- και η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων (καθολική) που έχει κοντά τα παρεκκλήσια της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Χαραλάμπους. 

Ίων Δραγούμης,
7 Αυγούστου 1903- Ημερολόγια

Παρά πέρα άμα ανέβηκε τον όχθο είδε αριστερά, πίσω από τ΄αμπέλια, το Βογατσικό τριγυρισμένο από ξεροβούνια που στις ράχες είναι βαλμένες ένδεκα εκκλησιές σα για να φυλάγουν το χωριό. Οι Μπογατσιώτισσες ανεβαίνουν κάθε μέρα στα ξωκκλήσια αυτά και πηγαίνουν λάδι στις καντήλες να μη σβήσουν.

Ίων Δραγούμης,
Μαρτύρων κι ηρώων αίμα


ΑΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ βέβαια τότε. Το παράξενο είναι πώς "επί Τουρκοκρατίας" το Βογατσικό δεν είχε αποκτήσει ούτε έναν μιναρέ και παρουσίαζε αυτόν τον πληθωρισμό από μικρά ξωκκλήσια στην ύπαιθρο κι εκκλησιές μέσα στο χωριό. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί πως οι συνωμοτικές συναντήσεις του Παύλου Μελά με τους πράκτορες του αγώνα στο Βογατσικό έγιναν στο ξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου απ' όπου υπάρχει εξαιρετική και ανεμπόδιστη κατόπτευση της περιοχής.

Μετά την απελευθέρωση το Βογατσικό διέθετε... δώδεκα παπάδες (!!!). Τότε οι ιερείς ήσαν σχετικά αγράμματοι επί το πλείστον και δεν αμείβονταν από το κράτος. Απολύτως εξαιρετική υπήρξε βέβαια η περίπτωση του Παπαδήμου Οικονόμου [ο οποίος είχε σπουδάσει στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο της Αθήνας και ανέλαβε ως διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Βογατσικού το 1874. Δίδαξε επίσης σε Βλάστη, Μοσχόπολη και Κορυτσά όπου και διετέλεσε αρχιερατικός επίτροπος. Έλαβε ενεργό μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα ως πράκτορας Α΄Τάξεως και χειροτονήθηκε ιερέας κατά παράκληση των συμπατριωτών του μετά τον θάνατο του ιερέα πατέρα του].

Παρά την πληθυσμιακή ερήμωση που προέκυψε κατά τις επόμενες δεκαετίες, με βασική αιτία το μεγάλο κύμα της μετανάστευσης και την έκρηξη της αστυφιλίας στην Ελλάδα, ακόμα και μέχρι τη δεκαετία του ογδόντα στο Βογατσικό υπηρετούσαν δύο εφημέριοι κάτω από την δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης. Έκτοτε υπάρχει μονάχα ένας ιερέας αλλά και το χωριό δεν μετράει πια πάνω από 750 κατοίκους!

Στο σημερινό Βογατσικό, στον σημαντικό αριθμό από μεγάλες και μικρές εκκλησίες που αναφέρει ο Ίων Δραγούμης εκατόν δέκα χρόνια πρωτύτερα, θα πρέπει να προσμετρηθούν:

• το μικρό παρεκκλήσιο της Αγίας Παρασκευής στον "Ασυρτό" που ανεγέρθηκε με δαπάνες του αείμνηστου Δήμου Οικονόμου 
• ο ναός του Αγίου Νεκταρίου στην άλλη είσοδο του χωριού στη θέση "Πυροβολικό" που ανέγειρε ο αείμνηστος Παύλος Κουτσουλιώτης, και
• το μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, στη θέση όπου και τα ερείπια της ομώνυμης εκκλησίας, η οποία καταστράφηκε με την μεγάλη πυρκαγιά του Βογατσικού το 1912. Το παρεκκλήσιο αυτό ανεγέρθηκε με δαπάνη του αείμνηστου Α. Βαπορίδη (μάλλον το 1971).

Μεγάλη λοιπόν η έφεση των Βογατσιωτών στις χορηγίες που αφορούν την πληθωρική ντόπια ναοδομία...

Οι εκκλησίες και τα παρεκκλήσια στο Βογατσικό υπερβαίνουν πια τον αριθμό εικοσιδύο (22)! Εν τούτοις πρέπει να αναφέρουμε ότι ενώ η μεν Αγία Παρασκευή και ο Άγιος Κωνσταντίνος έχουν αναβαθμισθεί-ανακαινισθεί- υποστεί σημαντικές βελτιώσεις οι υπόλοιπες εκκλησίες και παρεκκλήσια μοιάζει να έχουν αφεθεί. Με λύπη για παράδειγμα παρακολουθούμε την εγκατάλειψη της μικρής και παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Νικολάου με τις αξιόλογες τοιχογραφίες. Επίσης τα περισσότερα παλαιά εικονίσματα των εκκλησιών έχουν αφαιρεθεί για λόγους ασφάλειας από κλοπές από τους ναούς [και μάλλον φυλάσσονται στην Ι.Μ. Σισανίου και Σιατίστης] παύοντας να εξυπηρετούν πια τους όρους λατρείας αλλά και την αισθητική του κάθε Ναού.

Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε πως η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου κατά το τελευταίο τρίτο του 20ου αιώνα "υποβιβάσθηκε" κατά κάποιον τρόπο σε παρεκκλήσιο ενώ το καθ’ εαυτό παρεκκλήσιό της -ο Ι.Ν. του Αγίου Νικάνορα- έγινε αναγκαστικά η κύρια εκκλησία (η "Απάν' ικκλησιά" σε αντιδιαστολή με την "Κάτ' ικκλησιά" των Δώδεκα Αποστόλων)...

Τα παραπάνω όμως δεν στάθηκαν ικανά να πτοήσουν έναν θερμό και εκλεκτό Βογατσιώτη, τον ιερέα π. Γαλιλαίο Νικόλαο, μέλος της επιστημονικής κοινότητας των Οδοντιάτρων της Θεσσαλονίκης και πολύ δραστήριο μέλος παλαιότερα των ιεραποστολών της "Αποστολικής Διακονίας της Ελλάδος", να οραματισθεί την ...θεμελίωση και ανέγερση ενός ακόμα ναού στο Βογατσικό!!! Μέσα σε μια μικρή -όμως περιεκτική καθ' όλα όπως και γλαφυρή- αναφορά του, πριν από τέσσερα σχεδόν χρόνια στην εφημερίδα το Βογατσικό (φωτογραφία στην σελ. 14), ο πατήρ Νικόλαος αφήνει να εννοηθεί ότι παρόρμηση, και πόθος αληθινός υπήρξε αυτή του η πρωτοβουλία που ανέλαβε και πια φαίνεται -ΔΥΣΤΥΧΩΣ- διεκπεραιώνει με επιτυχία...

Αντιγράφω ένα απόσπασμα : "[...] Το χτίσιμο μιας εκκλησίας έχει να κάνει πιο πολύ με την τρέλα παρά με την λογική. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν αρχίζει το χτίσιμο μιας εκκλησίας εν μέσω οικονομικών περιστάσεων του παρόντος καιρού και αιώνος [...]"

Πράγματι: Όταν στο Βογατσικό έχουν κακοποιηθεί -στην ουσία αποψιλωθεί και κατακρεουργηθεί- κτίρια που χαρακτήρισαν την ντόπια ιδιότυπή του αρχιτεκτονική και προέκυψε αίφνης το παράδοξο να παρουσιάζονται πλέον σαν ..."σπίτια του Νυμφαίου" με πέτρινη και γυμνή την εξωτερική τους επιφάνεια τα νέο-κλασσικού ρυθμού κτίρια της "Λέσχης" και του "Δημοτικού Σχολείου", μόνο και μόνο γιατί δεν υπήρχαν χρήματα για την επαρκή συντήρηση τους- όπως το σοβάντισμα και η επικάλυψή τους με χρώμα (εκείνο το λευκό, το σιέλ, και την ώχρα του Βογατσικού...),

Όταν κατεδαφίζεται-απομακρύνεται, για ακατανόητους σ' εμένα τουλάχιστον λόγους, και πετιέται στα σκουπίδια το, εμβληματικό επί δεκαετίες, "Ωρολόγιον Πόλεως" του Δημοτικού Σχολείου, δωρεά κατά τη δεκαετία του '60 -με ερανική προσπάθεια- των ομογενών μας,
Όταν, πάλι για λόγους οικονομικούς, αφήνονται στην ...βουλιμία του "πανδαμάτορος" κτίρια όπως η "Οικία Κουλιούμπα" που θα μπορούσε ωραιότατα να φιλοξενήσει το Ιστορικό και Λαογραφικό Αρχείο Βογατσικού.

Όταν καμία δεν έχει ληφθεί μέριμνα για τον εξωραϊσμό και ανακούφιση των σιωπηλών και ταπεινών Αγίων των βουνών που κάποτε καθημερινά οι Μπογατσιώτισσες τους άναβαν τα καντήλια και τους φρόντιζαν [σαν να μην προστάτευαν εκείνοι το χωριό και να ήσαν αυτοί κατά κάποιον τρόπον οι ...προστατευόμενοι των κατοίκων του χωριού…].

Ναι, τότε αποτελεί τρέλα, και παραλογισμόν να χτίζεται ακόμα μια εκκλησία και μάλιστα σε στενάχωρο μέρος όπου ήδη υπάρχουν άλλες δύο!!! (και είναι δεν είναι ούτε τρία στρέμματα ο τόπος) και υφίσταται ουσιώδες πια πρόβλημα ακόμα και για τον ενταφιασμό των πεθαμένων μας. Ούτε αισθητική, ούτε λειτουργική, ούτε κάποια άλλη χρήσιμη λύση θα προσφέρει κατά τη σημερινή περίοδο ο ναός αυτός.

Λυπούμαι που αναγκάζομαι να το εκφράσω δημοσίως μα νομίζω πως αποτέλεσε ατόπημα -τουλάχιστον!- η κατασκευή του. Τα χρήματα των ομογενών -που τα πρόσφεραν με το παραπάνω απ' ότι φαίνεται κι αυτή τη φορά- η ξεχωριστή μεταδοτικότητα, η ζωτικότητα και αποφασιστικότητα του π. Νικολάου και η δυνατότητά του να εμψυχώνει σε κοινούς αγώνες το ποίμνιο της εκκλησίας, θα έπρεπε να διοχετευθούν στο χρήσιμο-ουσιώδες και σημαντικότερο. Και αυτό έμενε να κριθεί, ορισθεί και αποφασισθεί ποιό [πρέπει να] είναι για το σημερινό Βογατσικό...

Μπορεί να μου αντιγυρίσει κανείς πως "ο λαός ήδη έκρινε και η εκκλησία ανταποκρίθηκε". Μακάρι να ήταν έτσι. Αλλά ακόμα κι αν έτσι είναι θεώρησα πως είχα υποχρέωση να εκφέρω στην ταπεινή μου γνώμη. Το Βογατσικό πλέον κινδυνεύει να αναδειχθεί σαν το χωριό χωρίς κατοίκους αλλά με αυτήν την πληθώρα των Αγίων σπαρμένη στο σώμα του να συμβολίζουν την παλιά του δόξα.

Αυτές άραγε τις εκκλησιές ποιός θα τις φροντίζει; Kαι ποιός θα εκκλησιάζεται σ' αυτές; Και τι θα απομείνει τελικά εκτός από την απολύτως αυτάρεσκη, και εν πολλοίς εγωϊστική, "ηθική και αισθητική" ικανοποίηση των δωρητών και των εμπνευστών της ανέγερσής τους;

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Φεβρουαρίου 2015, αρ. φύλλου 777. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο προσωπικό του ιστολόγιο "Εν Βογατσικώ"