ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΑΓΓΕΛ: Ανάσταση, αφιερωμένο στη μνήμη του Λευτέρη Ρόρρου

Έχουν περάσει σχεδόν τρία χρόνια από το τελευταίο κείμενό μου στην ΟΔΟ. Αισθανόμουν και πίστευα πως ό,τι είχα να επισημάνω και να πω το είχα ήδη κάνει πολλές φορές με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Η ανάγκη βέβαια και το χρέος ορισμένες φορές κάνει τους ανθρώπους ν' αναθεωρούν τις σκέψεις τους και να ξαναβλέπουν τα πράγματα επανεξετάζοντας προηγούμενες θέσεις. Έτσι επανήλθα.
Είχα και έχω τη βεβαιότητα ότι ο πολιτισμός είναι σοβαρότατος παράγοντας ανάπτυξης ενός τόπου. Πολλοί άνθρωποι εξ' αιτίας των προβλημάτων επιβίωσης ίσως θεωρούν πολυτέλεια την ανάπτυξη της αισθητικής μιας πόλης ή της ευαισθησίας προς την τέχνη.
Όμως, ό,τι έχει σχέση μ' αυτά είναι τελικά εκείνο που απεγκλωβίζει τον πολίτη από την μονότονη καθημερινότητά του και τον κάνει να πάρει κι αυτός ενεργά μέρος σε εκδηλώσεις, έργα και γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στον ίδιο του τον τόπο.
Πριν χρόνια μέσω της ΟΔΟΥ είχα εκφράσει κι εγώ τις απόψεις μου σχετικά με τον πολιτισμό στην Καστοριά.
Η πόλη τότε όπως και τώρα άλλωστε στερούνταν και τις στοιχειώδεις ακόμα υποδομές για τον πολιτισμό και την τέχνη. Φυσικά εξαγγελίες υπήρχαν πολλές και από πολλούς, αλλά τελικά, σ' όλα αυτά τα χρόνια τίποτε δεν υλοποιήθηκε. Είχα την αίσθηση ότι οι πολιτικοί φορείς αυτού του τόπου λες και απέφευγαν να επενδύσουν στον πολιτισμό, με αποτέλεσμα να είναι σχεδόν ανύπαρκτες οι καλλιτεχνικές ανησυχίες και εκδηλώσεις.
Πολλές φορές είχα αναφερθεί στις λησμονημένες εκκλησίες, στα αρχοντικά που χάνονται, στα "καλά δωμάτια" που μετακομίζουν και άλλες τόσες στους σημαντικούς δημιουργούς αυτού του τόπου, στον Λουκά Σαμαρά, στο Βασίλη Χατζή, στον Νικόλαο Αλεκτορίδη, στο Βασίλη Παπαντίνα, στους αδερφούς Σαχίνη και σε άλλους, οι οποίοι είναι καλλιτέχνες ευρείας φήμης και παγκόσμιας, μα δυστυχώς είναι άγνωστοι στην ίδια τους την πατρίδα.

Κάποτε πίστεψα, όπως και πολλοί άλλοι βέβαια, πως τα πράγματα θ' άλλαζαν, φυσικά προς το καλλίτερο, γι' αυτή την πόλη με τους μοναδικούς πολιτιστικούς θησαυρούς. Δυστυχώς εξαπατήθηκα όπως και άλλοι συμπολίτες μου.
Ιχνηλατώντας στη μνήμη μου, βρίσκω ακόμη σήμερα τον εαυτό μου, μπροστά από το αρχοντικό Βέργουλα, εκεί όπου, εγώ η ίδια ανακοίνωνα στους καστοριανούς πολίτες πως η Δημοτική Πινακοθήκη Καστοριάς δεν ήταν όνειρο, αλλά κοντινή αλήθεια. Διαψεύστηκα και μέσα σ' ελάχιστο διάστημα κατάλαβα πως λειτουργούσε και λειτουργεί ο πολιτισμός στον τόπο μας.
Ο "πολιτιστικός πολιτισμός" θέλει χρόνο, χρήμα, θέλει ανθρώπους με υπομονή, αξίες φανερές και κρυφές, συγγενικές, ίσως. Θέλει κέντρα που χρηματοδοτούνται από το ομώνυμο υπουργείο, σκέψεις διανοουμένων, συμμαχίες, οργανώσεις.
Η πολιτιστική εκδήλωση, η πολιτιστική ανταλλαγή, η πολιτιστική επιχείρηση δεν θέλει αντίρρηση, συκοφαντία, δυστροπία και προπαντός η πολιτιστική θέλει "πολιτική" και ορισμένες φορές λίγο πιπέρι για την γλώσσα που την αλήθεια λέει.
Πνευματικό Κέντρο πουθενά, Δημοτικό Θέατρο παρελθόν, Δημοτικό Ωδείο που; Σε ποιο χώρο άραγε απολαμβάνουμε συναυλίες και μουσικές εκδηλώσεις και σε ποια πινακοθήκη θα τιμηθούν τα έργα των καστοριανών ζωγράφων;
Παρ' όλα αυτά εξακολουθούν πολλοί να μιλούν για πολιτισμό σ' αυτή την πόλη. Ίσως γιατί εδώ ο πολιτισμός είναι ακάθεκτος, ανθεκτικός, αδιάβροχος, παρ' όλες τις μεταποιήσεις, παραποιήσεις, κακοποιήσεις.
Προχωρεί ανάμεσα σε προεκλογικές δεσμεύσεις, πολιτιστικές ανταλλαγές, "πολιτιστικές πολιτικές".
Μήπως θα πρέπει να δεχτούμε τελικά πως είμαστε πολιτιστικά εγκλωβισμένοι; Και πώς να μην είμαστε, όταν εμείς και τα παιδιά μας ζητάμε χρόνια τώρα ένα Πνευματικό Κέντρο, ένα Ωδείο, μια Πινακοθήκη και δεν τα έχουμε. Όταν έργα ζωγράφων όσα έχουν απομείνει βρίσκονται σε κάποιες αποθήκες του δημαρχείου. Όταν οι Καστοριανοί αγνοούν την ύπαρξη δημιουργών των οποίων έργα φιλοξενούνται σε διάφορα μουσεία, από το Μητροπολιτικό της Νέας Υόρκης και την Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών, μέχρι την κοντινή μας Πινακοθήκη του Μετσόβου. Μόνοι στον τόπο τους είναι κι αυτοί περιφρονημένοι.

Ο τόπος μας έχει δυναμικό στο χώρο των τεχνών. Υπάρχουν ζωγράφοι, γλύπτες, φωτογράφοι, συγγραφείς, όπως υπήρξαν και στο παρελθόν. Γι' αυτούς όλους δεν υπήρξε και δεν υπάρχει μέχρι σήμερα η θεσμική αναγνώριση και η προβολή των δημιουργιών τους με αποτέλεσμα να οδηγούνται στην απομόνωση. Είναι οδυνηρό να διαπιστώνει κανείς πως μπορεί να δει τα έργα του Χατζή, του Ρόρρου (φωτογραφίες αριστερά), του Σαμαρά μόνον αν επισκεφθεί την Εθνική Πινακοθήκη ή κάποιον μοντέρνο χώρο πολιτισμού στην Αθήνα. Το ίδιο επίσης οδυνηρό είναι να βλέπεις έργα του διάσημου θαλασσογράφου μας Χατζή και του Αλεκτορίδη στο κοντινό μας Μέτσοβο.
Είναι σίγουρα πολύ άσχημο και φαιδρό τα φωτογραφικά πορτραίτα του Λεωνίδα Παπάζογλου που έβγαλε από την αφάνεια ο συμπολίτης μας κ. Γιώργος Γκολομπίας, να εκθέτονται στην Φλώρινα για μεγάλο χρονικό διάστημα και οι κάτοικοι της Καστοριάς να μην μπορούν να χαρούν αυτή την σπουδαία έκθεση λόγω της ανυπαρξίας του κατάλληλου χώρου.

Και για μένα ίσως, δεν είναι φυσικό να ξαναγράφω τα ίδια που έγραψα και για τα ίδια που αντιδρούσα πριν χρόνια. Όμως, όπως ανέφερα και στην αρχή, η ανάγκη και το χρέος πολλές φορές μας οδηγεί ξανά στους ίδιους, παλιούς γνώριμους δρόμους.
Ένα σπουδαίο γεγονός αυτή τη φορά, μια έκθεση ζωγραφικής που θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Μπενάκη κατά τη διάρκεια των διακοπών του Πάσχα. Είναι η έκθεση προς τιμή του ζωγράφου Λευτέρη Ρόρρου ενός μεγάλου εικαστικού που έχει τις ρίζες του στην δική μας πόλη.
Ο Ρόρρος δεν ζει, το νήμα της ζωής του είχε κοπεί απότομα στις 17 Ιουλίου 1967. Ο τύπος είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με το ζωγραφικό έργο του Λ. Ρόρρου και ήταν πραγματικά ο ίδιος μια χαμένη ελπίδα της ελληνικής ζωγραφικής. Μεγάλες μορφές της τέχνης εκφράστηκαν γι' αυτόν με τα καλλίτερα λόγια και ζωγράφοι της εποχής του αφιέρωσαν έργα και ποιήματα. Ειδικό αφιέρωμα για τον Λευτέρη είχα κάνει στο φύλλο της ΟΔΟΥ 31/1/2002 με τίτλο "Λησμονημένοι Ποιητές και Χαμένοι Ζωγράφοι". Τότε βέβαια πίστευα πως θα μπορούσαν τα έργα του Λευτέρη και όλων των άλλων Καστοριανών δημιουργών να μας κοιτάζουν μέσα από τη δική μας Πινακοθήκη. Πως όλοι μας θα μπορούσαμε να περπατήσουμε με τη φαντασία μας στα χιονισμένα σοκάκια του Παπαντίνα, έστω κι αν είναι άνοιξη και να μάθουν επιτέλους όλοι πως οι Καστοριανοί καλλιτέχνες υπάρχουν και είναι εδώ.
Φυσικά, όλοι κάποτε καταλαβαίνουν πως η αδιαφορία των ιθυνόντων είναι τόσο ακλόνητη που όσο κι αν γράψει κανείς, όσο κι αν φωνάξει, όσους αφανείς και επιφανείς Καστοριανούς δημιουργούς και να τους αποκαλύψει, δεν πρόκειται να αντιδράσουν και να δράσουν.
Η έννοια του πολιτισμού χρειάζεται και μεγάλη ανάσα ψυχής για να κατανοηθεί και ανάσα τέτοια, ικανή να συλλάβει και να καταλάβει τα νοήματα που περικλείει και που πολλές φορές είναι απλά και τόσο κοντά, σχεδόν δίπλα μας.
Δεν φαίνεται όμως να διαθέτουν τέτοια ανάσα ψυχής όσοι απλώς επικαλούνται τον πολιτισμό για λόγους προπαγανδιστικούς. Γιατί αν είχαν επίγνωση του πολιτισμού δεν θα άφηναν το "καλό δωμάτιο" να χαθεί, τα αρχοντικά να καίγονται, τις φωτογραφίες του Παπάζογλου να υπάρχουν για μας μόνο στο λεύκωμα, τους λησμονημένους ζωγράφους στα υπόγεια και στις πινακοθήκες άλλων πόλεων, τις βυζαντινές μας εκκλησίες στο έλεος του χρόνου.
Ο πολιτισμός που τα βλέπει και τα δέχεται όλα αυτά συντετριμμένος τρέπεται σε φυγή και περιμένει την Ανάσταση.