 |
| ΟΔΟΣ 14.1.2021 | 1063 |
Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α
Αισιοδοξίας το ανάγνωσμα – η συνέχεια της συνέχειας
ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Με το σημερινό κείμενο κλείνει η τριλογία μου αυτή. Αισιοδοξίας το ανάγνωσμα. Δύσκολες μέρες. Γιορτές χωρίς γιορτές. Στο πρώτο μου άρθρο (Οδός 10/12/2020) ασχολήθηκα ιδιαίτερα με την πατρίδα μου και τον κορονοϊό Sars-Covid-19. Δυσκολότατο εγχείρημα για έναν ορθοπεδικό χειρουργό. Δεν γλιτώνουμε εύκολα από αυτήν την περιπέτεια. Στο δεύτερο άρθρο (Οδός 17/12/2020) πρόσθεσα τις σκέψεις μου για το τί πιστεύω ότι μπορεί ή πρέπει να γίνει μελλοντικά με τους …προγόνους και απογόνους μας. Σημείωσα τον Περικλή των Αθηνών και τον Σαίξπηρ της Αγγλίας. Χλωμή η προσπάθεια! Έβαλα και τα εμβόλια στην επιστημονική ιατρική μου φαρέτρα-γνώμη. Με τις μεταλλάξεις του ιού και την πληθώρα των εμβολίων είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς τί να κάνει, ποιο εμβόλιο και γιατί.
Πρωτοκαθεδρία το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech. Δεύτερο της Moderna. Μετά, δεκάδες άλλα. Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Ινδία, ακόμα και το Ισραήλ στο παιχνίδι. Μεγάλη εμπιστοσύνη έχω επίσης στην AstraZeneca και στο Ερευνητικό Κέντρο Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που το θυμάμαι από τα δικά μου μετεκπαιδευτικά χρόνια. Έχω ήδη δηλώσει στη συνείδησή μου και στην οικογένειά μου, ότι θα κάνω το εμβόλιο από τους πρώτους στην πατρίδα μου. Γιατρός είμαι.
Στο άρθρο της 17/12/2020 εκφράζω δημοσίως την ευγνωμοσύνη μου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τους πολιτικούς μας, που πέτυχαν τελικά να υπογραφεί το περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης, για όλα τα μέλη της Ε.Ε. Σκεφθείτε να μην είμασταν μέλη της σημερινής Ευρώπης. Το άθλιο «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο» ακούγεται σαν μακρινός εφιάλτης. Λαϊκισμός στο έπακρο. Εννοείται ότι η όλη προσπάθεια καταπολέμησης του αόρατου ιού και η αντιμετώπιση της ψυχικής μας φθοράς, πέρα από τα οικονομικά μας προβλήματα, θα συνεχισθούν και στον νέο χρόνο 2021. Διακόσια τόσα χρόνια μετά την ελευθερία μας από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Κλεισμένος στο σπίτι, λόγω κορονοϊού, με φιλελεύθερο το φρόνημα και την φαντασία μου, ξαναγύρισα για μία ακόμα φορά στα μέρη που γεννήθηκα. Την Καστοριά. Με την ευρύτερη γεωγραφική και πολιτιστική της έννοια. Έστω και από μακριά. Έχοντας δίπλα μου δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες φωτογραφίες, βίντεο και χάρτες της περιοχής, συντροφιά με άπειρες αναμνήσεις, οικογενειακές ιστορίες και δημοσιευμένα πιο παλιά κείμενά μου.
Γυρίζω σελίδα. Πάω στο μέλλον. Ας πούμε 10 χρόνια πιο μπροστά. Το 2030. Δύο χιλιάδες τριάντα. Πάντα με τη φαντασία μου. Θα πετάξουμε με ένα μικρό αεροπλάνο με ηλεκτρική μηχανή. Με δύο πιλότους για ασφάλεια. Μόλυνσις του περιβάλλοντος μηδέν. Εκτός από την παρουσία μας! Τα έξοδα θα τα καλύψουμε μόνοι μας. Δύο φίλοι και ο αδελφός μου. Σκοπός: Μία ακόμα χαρτογράφησις όλου του νομού και της πόλης της Καστοριάς με την λίμνη της. Μια δουλειά που έκανε παλιά η γεωγραφική υπηρεσία του στρατού και οι δορυφόροι της Google. Για να βάλουμε μια τελική σφραγίδα σε έναν νέο Άτλαντα της περιοχής με χάρτες και ιστορικά κείμενα, που θα μοιράζεται δωρεάν, θα ανανεώνεται κάθε χρόνο και θα συνοδεύεται από ένα ολιγόλεπτο διαφημιστικό στικάκι usb, μεταφρασμένο πιθανότατα σε πολλές ξένες γλώσσες. Μια μόνιμη τουριστική και επικοινωνιακή προβολή του νομού μας. Κάτι αντίστοιχο είχα δει να υπάρχει ήδη στο… κράτος του Oμάν της Μέσης Ανατολής το …2017. Κάτι σαν ένα «εμβόλιο» αισιοδοξίας για τους ταξιδιώτες-επισκέπτες της Καστοριάς του τότε (2030). Μην ξεχάσω: Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό μου αρχείο, με μηχανή μια Σουηδική Hasselblad, που αν ζούσε θα τη θυμόταν ο πρώτος αστροναύτης που πάτησε τη Σελήνη, ο Άρμστρογκ, και την φωτογράφισε.
Απογειωθήκαμε από το αεροδρόμιο Αριστοτέλης της Καστοριάς. Είμαστε στο 2030. Ένα αεροδρόμιο που έχει γίνει ενδιάμεσος σταθμός (hub) για τσάρτερς από όλη την Ευρώπη και τις Βαλκανικές χώρες. Έχει ήδη μια βάση ασθενοφόρων ελικοπτέρων και αυτοκινήτων, κτίρια για τον τοπικό Ερυθρό Σταυρό και ένα κέντρο καταγραφής μεταναστών, προσφύγων αλλά και επισκεπτών-τουριστών.
Το αεροδρόμιο αυτό έχει και ένα μικρό πυραυλικό σύστημα στρατιωτικής άμυνας κατά το ισραηλινό πρότυπο του «σιδηρού θόλου» τους. Αυτό που λέμε «φύλαγε τα ρούχα σου για να έχεις τα μισά». Υπερβολές βέβαια, αλλά η Ενωμένη Ευρώπη, που θα είναι τότε 30-40 χώρες, θα έχει πάντα προβλήματα, εάν δεν κατοχυρώσει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική της αυτοτέλεια. Έχουμε και τη Γερμανία μπροστά μας και τη συνεργασία της με την Ευρωπαϊκή Ρωσία, και μια διευρυμένη Τουρκία (ελπίζω προς τη μεριά της «Ευρωπαϊκής» Κεντρικής Ασίας!).
2030. Πετώντας από ψηλά διακρίνω στο οροπέδιο του Άργους Ορεστικού εκτός από λίγες σκόρπιες φάρμες μικρών ζώων (βιζόν) και ένα καταπληκτικό μουσείο Γούνας. Βλέπουμε στο βάθος μια μικρή νέα ολόκληρη «πόλη» που λάμπει. Το νέο Περιφερειακό Νοσοκομείο της Καστοριάς. Μια Ιατρική Ακαδημία κατά τα πρότυπα της Αυστρίας. Με πολιτισμένα εξωτερικά ιατρεία, ξενώνες για φοιτητές, ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, επισκέπτες ασθενών κ.ά. Διακρίνω ένα κεντρικό μέγα νοσοκομείο, κατά τα σουηδικά πρότυπα (π.χ. το Sahlgrenska του Gothenburg), με πολλές μονάδες εντατικής παρακολούθησης και τμήματα αυξημένης φροντίδας. Το πάθημα της πανδημίας του 2020 έχει γίνει μάθημα.
Νομός Καστοριάς και ευρύτερη περιφέρεια. Πετάμε σε χαμηλό ύψος προς τα νότια και ανατολικά. Πάνω από το παλαιό Κωσταράζι, το Βογατσικό, την Βλάστη, το Σινιάτσικο, την Σιάτιστα. Ο νέος ασφαλτοστρωμένος δρόμος Βλάστης-Κλεισούρας είναι ένα δασικό ποίημα. Με ανοιχτή θέα στον κάμπο της Πτολεμαΐδος, αντίκρυ από τις χιονισμένες ελληνο-αλβανικές κορυφογραμμές.
Στο πολύ βάθος, ανατολικά, διακρίνεται η νέα είσοδος του τούνελ της Κλεισούρας-Καστοριάς, το Λέχοβο και το Νυμφαίο. Ο ορεινός όγκος του Βίτσυ. Το Αμύνταιο. Δυτικά, κατά μήκος της Εγνατίας Οδού, βλέπουμε τα Γρεβενά και ακολουθούμε τον παλιό δρόμο για τα Γιάννενα. Τα χωριά του Βοΐου. Νεάπολις, Τσοτύλι, Πεντάλοφος, Επταχώρι. Βόρεια Πίνδος είναι αυτή. Με τα ζωντανά της ποτάμια, Βενέτικο, Σαραντάπορο, Βοϊδομάτη, Αώο, και τον Αλιάκμονα στο ξεκίνημά του. Οι απαρχές του Γράμμου είναι δίπλα. Αλπικά τοπία. Λίμνες, λειβάδια, φαράγγια όπως του Βίκου, τα Ζαγοροχώρια. Εθνικοί Δρυμοί αναγνωρισμένοι και προσεγμένοι. Είπαμε: Φύσις και πολιτισμός αγκαλιά στα μέρη εκείνα.
Φαίνονται καθαρά από ύψος τα δύσκολα «ματωμένα» σύνορά μας με την πιο Ευρωπαϊκή Αλβανία του 2030. Έχω ζωντανή ανάμνηση από ένα βιβλίο του 1960 για την Ιλλυριακή Αρχαία Ελλάδα –Σκεπετέρια Αρκεολότζικα– με πρόλογο του Ενβέρ Χότζα. Ο Χότζας ήξερε γράμματα. Είχε σπουδάσει στο Παρίσι. Το μυαλό του και η ιδεολογία του τον πρόδωσαν με τα χρόνια. Τί τράβηξε και αυτός ο Αλβανικός λαός στο πέρασμα της ιστορίας.
Το μικρό μας αεροπλάνο έκανε μία ακόμα εύκολη στροφή προς τα νοτιοδυτικά. Καιρός εξαίρετος. Διαφανέστατος. Ατμόσφαιρα πεντακάθαρη. Πολύ μακριά φάνηκε ο Σμόλικας, η Κόνιτσα της Ηπείρου, τα Πάπιγκο, η Αετομηλίτσα. Το νέο οδικό δίκτυο του Γράμμου είναι εντυπωσιακό. Έχει ενώσει τα χωριά του. Το φράγμα του Αλιάκμονα και η τεχνητή του λίμνη κοντά στο Νεστόριο είναι χάρμα οφθαλμών. Οι δορυφορικές εικόνες που ξέρουμε ταιριάζουν απόλυτα σε ό,τι βλέπουμε. Έναν Εθνικό Δρυμό επιπέδου.
Οι εποχές με τις νάρκες των ανταρτών και τις πολεμικές ανθρωποθυσίες ξεχάστηκαν. Στον Γράμμο. Μείναν τα μνημεία μνήμης. Τα νεκροταφεία των πεσόντων. Στο Νεστόριο, στην Καστοριά. Αυτά δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ. Τοπική πολιτεία και πολίτες, τους χρωστούν ένα καθημερινό λουλούδι. Ιδίως κάθε άνοιξη!
Ο Άγιος Ζαχαρίας στον Γράμμο, ένα αξιόλογο εκκλησάκι στη μέση του πουθενά, έχει διασωθεί. Μπράβο στην Αρχαιολογία της Καστοριάς. Το ίδιο και ο Άγιος Γεώργιος στο Επταχώρι. Η Παναγία στην Γράμμουστα έχει από καιρό ξαναχτιστεί. Ξεχωρίζει στο τέλος του βουνού. Η Μονή της Τσούκας με τον πασίγνωστο καταρράκτη της, στην Αγία Άννα, έχει επίσης αποκατασταθεί. Μικρά Μετέωρα. Προλάβαμε και τα φωτογραφίσαμε. Το Γιαννοχώρι και ο Τρίλοφος στις εσχατιές της Ελλάδος ορίζουν το συνοριακό τέλος της πατρίδας μας με τη σημερινή Αλβανία βορειοδυτικά. Έχει διασωθεί μία εντυπωσιακή φωτογραφία της δεκαετίας του 1920 από τα εγκαίνια του ελληνικού σχολείου εκεί, στον Τρίλοφο, την τότε Σλήμνιτσα. Κρατάς την αναπνοή σου κοιτώντας την. Θα μπει στον Άτλαντα που ετοιμάζουμε.
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης (ΠΕΣ) έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Λιγότερα πολιτικοποιημένο είναι πια το κέντρο μελέτης του περιβάλλοντος της περιοχής, κατά το πρότυπο των εθνικών πάρκων του κόσμου (national parks), που πρωτοδημιούργησε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ο πρόεδρός τους Θεόδωρος Ρούσβελτ, το 1890 τόσο, στο Γκράν Κάνυον της Αριζόνας. Το δικό μας ΠΕΣ στον Γράμμο έχει και αυτό σκοπό τη μελέτη της ιστορίας, της γεωγραφίας και φυσικά του περιβάλλοντος της περιοχής. Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων το καλύπτει δεκάδες χρόνια τώρα. Όσοι το σκέφθηκαν και εργάσθηκαν γι αυτό αξίζουν πολύ.
Δυο λόγια για το Νεστόριο. Το παλιό Νεστράμι. Το οικονομικό και «διοικητικό κέντρο» του Γράμμου. Το «Καρπενήσι» της Δυτικής Μακεδονίας. Μια πολίχνη που άντεξε στους πολέμους. Στις λάσπες των ανθρώπων. Στην βία του ανταρτοπολέμου του 1946-1949. Στη μαζική μετανάστευση, κυρίως στην Αυστραλία, του 1950. Θαυμάζω από ψηλά τα κτίρια του Afkos Palace Hotel, έργο του Paul Afkos, από το Perth της Δυτικής Αυστραλίας. Μοναδική η προσφορά του στην τοπική κοινωνία.
Συνεχίζουμε να πετάμε. Δυστυχώς ...γρήγορα. Ακολουθούμε τη γραμμή Οινόη, Αγία Κυριακή, Δενδροχώρι, με τα μεταλλεία της Λάρκο στα βουνά του. Την Ιεροπηγή, τη νέα παρα-Εγνατία Οδό και φτάνουμε στην Κρυσταλλοπηγή, το παλιό Σμαρδέσι. Σύνορα, σύνορα, με την Αλβανία.
Όταν περπατάει κανείς στα μέρη αυτά αναπνέει δύσκολα. Σκέπτεται. Δεν φωνάζει. Μόνο τα τσοπανόσκυλα ακούγονται. Εδώ, οι νέο-άποικοι της περιοχής, οι περισσότεροι Θεσπρωτοί κτηνοτρόφοι από την Ήπειρο, έχουν αφήσει τα σημάδια τους. Τρεις γενιές τους έχουν μεγαλώσει στα μέρη εκείνα (1952-2030).
Το ρολόι της ιστορίας έχει σταματήσει εδώ. Φαίνεται και από ψηλά. Με δυσκολία διακρίνει κανείς τον Ναό της Αγίας Παρασκευής του 1863 στην Ιεροπηγή (το παλιό Κωστινέτσι). Το χωριό που μεγάλωσε ο Βασίλης Τσεμάνης, παππούς (1848-1928), με καταγωγή από την Μοσχόπολη, και γεννήθηκε ο Σαράντης Τσεμάνης, πατέρας (1892-1973). Η γραπτή μαρτυρία του Μητροπολίτη Καστοριάς Νικηφόρου το 1872 προς τον Πατριάρχη Ιωακείμ της Κωνσταντινουπόλεως τα λέει όλα. Είναι συγκλονιστική. Η ιστορία για το μέρος που ζούμε ξεκινά πολύ πιο πριν από ό,τι νομίζουμε. Τα σύνορα κάθε χώρας είναι δύσκολα. Μας το θυμίζει ο σημερινός Έβρος και το Καστελλόριζο. Η ξεχασμένη Μοσχόπολη και η Κορυτσά της σημερινής Αλβανίας.
Το αεροπλάνο …τρέχει. Φωτογραφίσαμε τις Πρέσπες. Παραμένει το Τριεθνές. Έχει γίνει και αυτή η περιοχή Εθνικός Δρυμός (πάρκο). Η σιωπή πρυτανεύει και εδώ. Ο τόπος έχει ανασάνει από το βαρύ παρελθόν του. Από ψηλά φαίνεται ο Άγιος Αχίλλειος, ο Άγιος Γερμανός, ο νέος δρόμος για το Μοναστήρι (Μπίτολα) της Βόρειας (Αλβανο-Σλαβο-Βουλγαρικής) Μακεδονίας –τα παλαιά Σκόπια. Οι παλιές διαμάχες έχουν ξεχαστεί. Τα μέρη αυτά απαλύνουν τον πόνο της Ιστορίας. Η μεγάλη και η μικρή Πρέσπα είναι ενωμένες πια με την φύση.
Παίρνουμε στροφή και πάλι για πιο νότια. Το αεροπλανάκι καταπληκτικό. Καθαρός ουρανός. Βρισκόμαστε σε χώρους Ελληνικούς με τα όλα τους. Κορέστεια, Πισοδέρι, Φλώρινα, Βίτσυ, Νυμφαίο. Όλα φαίνονται πανέμορφα από μακριά. Αρκεί να ξεχωρίζει κανείς ιστορικά πάνω από τι χώματα πετά. Το χωριό που σκοτώθηκε ο Παύλος Μελάς.
Επιτέλους η πόλις της Καστοριάς με το βουνό της και τη λίμνη της. Το τοπικό διαμάντι. Το Βυζάντιο στην άκρη του. Με τα τριγύρω πολιτισμένα και γραφικά χωριά-προάστια της λίμνης.
Η ιστορία έχει καταλαγιάσει στην περιοχή. Οι κάτοικοί της ξαναχαμογελούν. Ανεργία, απασχόλησις μηδέν-μηδέν. Όποιος θέλει να δουλέψει δουλεύει. Είμαστε στο 2030. Καλλιεργημένη κάθε σπιθαμή γης. Φασολιές, αμπελώνες, οπωροφόρα, αχλαδιές, μηλιές, καστανιές. Ηρεμία. Αντί σιωπής, σού ‘ρχεται να φωνάξεις από χαρά. Άλλη Ελλάδα. Όταν έρχονται οι βόρειοι Ευρωπαίοι να γνωρίσουν τα πιο νότια ξαδέλφια τους, τους Έλληνες Μακεδόνες, μένουν έκπληκτοι με την πρόοδό τους.
Προσγειωθήκαμε άνετα στο αεροδρόμιο Αριστοτέλης. Το ταξίδι μας πήρε σχεδόν δύο ώρες. Το Άργος Ορεστικό, η Χρούπιστα του Ρήγα Φεραίου, έχει ενωθεί με την Καστοριά. Η προ-ιστορία με την ιστορία. Ο λιμναίος παλαιο-νεολιθικός οικισμός στο Δισπηλιό με την αρχαιο-ελληνο-μακεδονική παράδοση. Οι Ορεστείς των Μακεδόνων μπροστά μπροστά. Το Βυζάντιο, που ακολουθεί, περνά πάνω από τα ίχνη της Διοκλητιανούπολης των Ρωμαίων, στο Άργος Ορεστικό. Η μαρμάρινη στήλη των Βατυναίων στο αρχαιολογικό μουσείο του Άργους τα λέει όλα. Σπουδαίο εύρημα.
Καστοριά. Εκκλησίες βυζαντινές και μετα-βυζαντινές. Αρχοντικά του 18ου και 19ου αιώνος. Νεοκλασσικά του 1920-1930. Μια πόλη με ατελείωτες παραλίμνιες και παραβουνίσιες διαδρομές πολιτισμού και μοναδικά μονοπάτια. Έχουμε καταμετρήσει 36 τέτοιες διαδρομές και μονοπάτια. Ο δρόμος γύρω από το βουνό της Καστοριάς είναι ήδη πολυβραβευμένος από την Ευρώπη. Τα πλατάνια στο αποκορύφωμά τους. Η Μαυρώτισσα, κτίριο βυζαντινής αναφοράς για αιώνες. Χρόνο να έχει κανείς και γνώσεις για να εκτιμήσει όλα αυτά.
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού που μας εκπροσωπεί στην Ευρώπη με την Europa Nostra, έχει αναδείξει την παλιά Καστοριά στον Ντολτσό και τα Απόζαρι από το 2016. Μας φροντίζει ακόμα και σήμερα. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Κώστα και την Λυδία Καρρά, τους ιδρυτές της ΕΕΠΠ.
Τα χαμόγελα των ανθρώπων δείχνουν ευτυχία στο πρόσωπο των επισκεπτών της Καστοριάς. Είναι φωτεινά. Έστω και μετά από πολλές δεκαετίες. Με την κρίση της γούνας, τον κορονοϊό, το κλείσιμο των εργοστασίων λιγνίτη στην Πτολεμαΐδα, είναι σπουδαίο κι αυτό.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, 2020-2030, όλοι έχουν καταλάβει την πολιτιστική αξία της περιοχής. Τους θησαυρούς που κρύβει. Οι κάτοικοι φροντίζουν το περιβάλλον που ζουν και τον πολιτισμό τους.
Κράτος, Εκκλησία, Τοπική Αυτοδιοίκησις, Μουσεία, αξιόλογοι Σύλλογοι, απλοί πολίτες. Όλοι και όλα δείχνουν να έχουν ζωντανέψει σαν τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, 1904-1908. Το γνωστό «Έλληνες σώσατε την Μακεδονία και η Μακεδονία θα σας σώσει» του Ίωνα Δραγούμη δεν ακούγεται πια σαν παραμύθι. Είναι αλήθεια. «Γένοιτο» όπως λέγανε όταν υπογράφαν οι παλιοί.
Τέλος το πέταγμα. Με το μικρό αεροπλάνο της φαντασίας μου μάρκας e-Tesla ή e-Audi ή Cessna με ηλεκτρική μηχανή. 10 χρόνια στο μέλλον.
Φαίνεται και από ψηλά ότι όλοι οι Έλληνες είναι πιο ενωμένοι από ό,τι παλιά. 2030 είναι αυτό. Οι αντιπρόσωποί τους είναι πιο ελεύθεροι, πιο φιλελεύθεροι, πιο μορφωμένοι, πιο πατριώτες από ό,τι παλιά. Στη μεγάλη Ευρώπη και στον ακόμη μεγαλύτερο κόσμο η πατρίδα μας έχει ευτυχώς ξαναβρεί τον «αρχαίο βηματισμό» της. Ήταν καιρός. Το αξίζαμε.
Το όνειρό μου τελείωσε. Πίσω και πάνω στο μικρό δώμα της σκέψης μου. Στα λίγα τετραγωνικά μέτρα του μυαλού μου.
Μένουμε υγιείς. Μένουμε αισιόδοξοι. Ο Sars-Covid-19 θα χάσει. Η ιατρική επιστήμη θα τον νικήσει. Ο Άτλας για την Καστοριά που έχουμε οραματιστεί θα κυκλοφορήσει, μαθαίνω, νωρίτερα από το …2030.
Καλή αντάμωση στο μέλλον!
Δρ Βασίλειος Σ. Τσεμάνης
Επίτιμος Διευθυντής Ορθοπεδικής Κλινικής Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ Αθηνών
Nuffield Scholar του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Επισκέπτης Καθηγητής Ορθοπεδικής στις ΗΠΑ
Φωτογραφίες στην έντυπη έκδοση: α) Η Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή, Βιέννη 1797, εκδόσεις Μέναδρος 2012. β) Ο χάρτης 8, με την περιοχή της Καστοριάς.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Ιανουαρίου 2021, αρ. φύλλου 1063
Σχετικά:
«διευρυμένη Τουρκία (ελπίζω προς τη μεριά της «Ευρωπαϊκής» Κεντρικής Ασίας!)»
ΑπάντησηΔιαγραφήΡωτήσατε τους γείτονες αν συμφωνούν με την επέκταση της Τουρκίας εις βάρος της χώρας τους;