ΟΔΟΣ: Celetrum

ΟΔΟΣ 5.12.2024 | 1251

Και ενώ η Καστοριά, που δεν έχει την δική της Decumanus Μaximus σ’ αυτές τις διαστάσεις, αλλά έχει το δικό της παλιό κέντρο κατά μήκος της οδού Μητροπόλεως έως την Ομόνοια, και ακόμη παραπέρα με τα βυζαντινά και αρχαιότερα μνημεία της, και ενώ σ’ αυτό το κέντρο γράφτηκαν οι αιώνες της ιστορίας της, η πόλη και οι κάτοικοί της σήμερα, δείχνουν να αγνοούν πλήρως το ειδικό βάρος της ιστορικής γνώσης.

Τα «εγκαίνια» του μετρό στην Θεσσαλονίκη αυτή την φορά ήταν πραγματικά και όχι εικονικά, όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν. Όταν οι εκάστοτε κυβερνώντες από το δικό τους αξίωμα και μετερίζι, κάθε φορά οργάνωναν φιέστες… παράδοσης του μετρό.

Τα εγκαίνια συνέπεσαν τόσο με την γιορτή του Αγίου Ανδρέα –που είναι πολιούχος των Πατρών και πρωτεύουσας του ελληνικού καρναβαλιού, που είναι μια άλλη μεγάλη και ακμάζουσα ελληνική πόλη.

Συνέπεσαν κατά κάποιο και σε ημέρες black Friday, αφού την Παρασκευή έγινε η εκ μέρους της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, ξενάγηση της προέδρου της Δημοκρατίας και του πρωθυπουργού στην Decomanus Maximus, δηλαδή του μεγάλου δρόμου που βρίσκεται στην πραγματικότητα κάτω από την οδό που σήμερα καταχρηστικά ονομάζεται οδός Εγνατία.

Μετρώντας τα περίπου σαράντα χρόνια που μεσολάβησαν, η ικανοποίηση για το τέλος μιας τέτοιας περιπέτειας αναπόφευκτα μετριάζεται. Από την εποχή του άλλοτε δημάρχου Σωτήρη Κούβελα, ο οποίος εξήγγειλα το έργο (υποστηριζόταν από την Νέα Δημοκρατία που βρισκόταν στην αντιπολίτευση), χρειάστηκε 1,5 γενιά ανθρώπων να περάσει μέχρι να παραδοθεί το μετρό. Στα χρόνια αυτά ίσως και να έφυγαν από την ζωή πολλοί από τους οραματιστές αυτού του έργου που είχε γίνει ταυτόσημο με τον εμπαιγμό.

Στα χρόνια της δημαρχίας Σωτήρη Κούβελα, η εξαγγελία ενός έργου αυτής της κλίμακας, όπως και οι εξαγγελίες της ελεύθερης (μη ελεγχόμενης κρατικής) ραδιοφωνίας και τηλεόρασης σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα, περιείχε και τα στοιχεία της μαχητικής αντίστασης στον τρίτο δρόμο για τον… Σοσιαλισμό.

Ήταν η εποχή που το ΠαΣοΚ της εποχής εκείνης, είχε ψηλά στην δική του ατζέντα τις… αποπυρηνοποιημένες ζώνες των τοπικών δήμων και κοινοτήτων και στενές σχέσεις με κάτι τύπους σαν τον Καντάφι, τον Άσσαντ, τον Σαντάμ Χουσεΐν και τα άλλα παιδιά. Ενώ η Καστοριά λίγο πριν, λίγο μετά, είχε για διορισμένη νομάρχη την κ. Άννα Διαμαντοπούλου.

Η πολιτική της καριέρα ξεκίνησε το 1985, όταν διορίστηκε νομάρχης στον τότε Νομό Καστοριάς. Υπηρέτησε ως μια από τις νεότερες νομάρχες (26 ετών τότε) μέχρι το 1986, οπότε και ανέλαβε γενική γραμματέας Κατάρτισης και αργότερα Νεότητας. Στη συνέχεια, ανέλαβε πρόεδρος του ΕΟΜΜΕΧ, πόστο που διατήρησε μέχρι το 1993 οπότε και ανέλαβε γενική γραμματέας Βιομηχανίας.

Ακόμη και έτσι πάντως, εκείνα τα χρόνια δεν είχε καταρρεύσει τότε ο κομμουνισμός στην Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια. Και δεν είχαν ανακύψει οικονομικά προβλήματα, όπως στην Καστοριά την ίδια περίοδο άρχιζε η κρίση στην γούνα. Ούτε και στο βαθμό που σήμερα υπήρχε η ανάγκη να πρέπει η Μακεδονία, με την πρωτεύουσά της και τις μεγάλες ιστορικές της περιοχές και πόλεις (Καβάλα, Βέροια, Καστοριά, Κοζάνη, Σέρρες), να βρεθούν στην περίοδο της άμυνας από την σλαβοτουρκική προπαγάνδα.

2020, η πρώτη παρέλαση της «Ώρα για δουλειά» (*) 

Σαν να υπάρχει μια woke agenda ως την ολοσχερή εξουδετέρωση της πόλης, η γούνα καταστράφηκε, τα μνημεία και η ιστορία περιφρονήθηκαν και αγνοούνται, η παράδοση της Καστοριάς άλλαξε χέρια και προστέθηκαν ερμηνείες όροι και περιγραφές, που όχι μόνο δεν έχουν σχέση με την Καστοριά, αλλά επιπλέον αποδείχθηκαν βλαπτικοί παράγοντες που μόνο καλό δεν έφεραν.

* * *

Οι αναφορές στο μετρό της Θεσσαλονίκης που έχει μεγάλη εθνική σημασία, γίνονται και για να σχολιαστεί θετικά το γεγονός ότι αυτή την φορά, ευτυχώς, δεν ανακοινώθηκε από το γραφείο τύπου της βουλευτή Καστοριάς, ότι παραδόθηκε χάρη στο έργο που άφησε η ίδια την περίοδο 2019-2023 στο γραφείο του πρωθυπουργού. Επίσης δεν μοιράστηκαν φωτογραφίες με λεζάντες για το έργο της καλής της φίλης υπουργού Μεταφορών και του καλού της φίλου Κυριάκου Μητσοτάκη. Τα έργα άλλωστε μιλούν από μόνα τους.

Και ενώ από την εποχή του Σωτήρη Κούβελα ως σήμερα η Θεσσαλονίκη με τις καλές και κακές δημαρχιακές περιόδους της βρίσκεται στο απόγειο της ακμής της, όπως βρίσκονται τα Ιωάννινα, η Πάτρα και άλλες πόλεις που για την πρόοδό τους αναδεικνύουν και δεν νοθεύουν την ιστορία τους, στην Καστοριά η κατάσταση στα 40 αυτά χρόνια της 1,5 γενιάς ανθρώπων έχει ακριβώς αντίστροφη πορεία.

Στην ξενάγηση του σταθμού Βενιζέλου του μετρό της Θεσσαλονίκης, η πόλη που αναδεικνύει όλα τα μνημεία της, ρωμαϊκά, βυζαντινά και νεότερα που βρίσκονται στο παλιό της κέντρο, όπου άλλωστε και τα πανεπιστήμια της, παρουσίασε τους κατοίκους και τον κόσμο όλο, την καρδιά της, δηλαδή την Decomanus Maximus των Ρωμαίων.

Είκοσι τρεις αιώνες συνεχούς «ζωής» –από τον 3ο π.Χ. αιώνα της ίδρυσης της πόλης έως τις αρχές του 20ού– η Θεσσαλονίκη ζει και υπάρχει γύρω και χάρη σ’ αυτόν τον μεγάλο δρόμο, που σήμερα λέγεται Εγνατία. Γύρω της υπάρχουν τα σπουδαιότερα μνημεία της πόλης, η αψίδα του Γαλερίου, η Ροτόντα, και οι εξαιρετικές βυζαντινές της εκκλησίες. Και ακόμη και σήμερα, εκεί και πέριξ χτυπάει η καρδιά της πόλης, κάτι που πλέον και χάρη στο μετρό, αναμένεται να διατηρηθεί.

2024, η τελευταία παρέλαση της «Ώρα για δουλειά... συνεχίζουμε».

Έτσι όσοι ήθελαν να δικαιολογήσουν την απραξία τους κονταίνοντας την ίδια την Καστοριά, επιχείρησαν να καθιερώσουν κωδικές ονομασίες, χωρίς την παραμικρή αναγωγή και αναφορά στην πραγματική, πάντοτε ελληνική και πάντοτε ευημερούσα Καστοριά. Στο πλαίσιο αυτής της δικής τους ατζέντας, σχεδιάζεται η μεταφορά των καρναβαλιών στο πρώτο Σαββατοκύριακο του Ιανουαρίου, ακόμη και η μεταφορά της παρέλασης στην παραλία και η εγκατάλειψη του πραγματικού κέντρου της πόλης.

* * *

Και ενώ η Καστοριά, που δεν έχει την δική της Decumanus Μaximus σ’ αυτές τις διαστάσεις, αλλά έχει το δικό της παλιό κέντρο κατά μήκος της οδού Μητροπόλεως έως την Ομόνοια, και ακόμη παραπέρα με τα βυζαντινά και αρχαιότερα μνημεία της, ειδικά τις εκκλησίες της, ανάλογα με την μορφολογία του εδάφους και τις κλίσεις να διακτινίζονται, και ενώ σ’ αυτό το κέντρο γράφτηκαν οι αιώνες της ιστορίας της, η πόλη και οι κάτοικοί της σήμερα, δείχνουν να αγνοούν πλήρως το ειδικό βάρος της ιστορικής γνώσης. Και την προοπτική που βγαίνει γύρω απ’ όλο αυτό που ισχύει. Και είναι αντίστοιχο, τηρουμένων των αναλογιών.

Σαν να υπάρχει μια wok agenda ως την ολοσχερή εξουδετέρωση της πόλης, από την εποχή Κούβελα στην Θεσσαλονίκη η γούνα καταστράφηκε, τα μνημεία και η ιστορία περιφρονήθηκαν και αγνοούνται, η παράδοση της Καστοριάς άλλαξε χέρια και προστέθηκαν ερμηνείες όροι και περιγραφές, που όχι μόνο δεν έχουν σχέση με την Καστοριά. Αλλά επιπλέον αποδείχθηκαν βλαπτικοί παράγοντες που μόνο καλό δεν έφεραν.

Καθώς δε κορυφαίες εκδηλώσεις όπως τα καρναβάλια της Καστοριάς, που εν μια νυκτί, για μια κακή ιδέα εμπορευματοποίησης του εθίμου, μετονομάστηκαν σε «ραγκουτσάρια», μια κακόηχη λέξη που δεν έχει σχέση με την Καστοριά, έτσι όσοι ήθελαν να δικαιολογήσουν την απραξία τους κονταίνοντας την ίδια την Καστοριά, επιχείρησαν να καθιερώσουν κωδικές ονομασίες, του στυλ «βυζαντινή αρχόντισσα», «γυρολιμνιά», «βαλκανικά ακούσματά μας». Χωρίς την παραμικρή αναγωγή και αναφορά στην πραγματική, πάντοτε ελληνική και πάντοτε ευημερούσα Καστοριά.

Τώρα, χωρίς να διευκρινίσουν αν θα μεταφέρουν και τις εορτές των Φώτων και του Αη Γιάννη στο πλησιέστερο Σαββατοκύριακο, οι νέοι προύχοντες εξυφαίνουν μια μεγάλη αλλαγή που θα καταστρέψει ακόμη και τα λίγα που σώζονται. Για να έρχονται οι πολυπόθητοι τουρίστες τους, και να έχουν πληρότητα λέει τα ξενοδοχεία. Και να καμαρώνουν.

* * *

Με βάση δε τα όσα διαρρέουν από τα ελεγχόμενα από τους πακτωλούς εύνοιας ΜΜΕ, άρχισε τώρα και το μασάζ της κοινής γνώμης για μια ακόμη πλαστογραφία: Την μεταφορά εορτασμού των καρναβαλιών της Καστοριάς που παραδοσιακά εορτάζονται μόνο 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, συμπίπτοντας όχι τυχαία προφανώς με τις εορτές των Φώτων και του Αγίου Ιωάννη, σε... Σαββατοκύριακα! ["εδώ"]

Για να έρχονται οι πολυπόθητοι τουρίστες τους, και να έχουν πληρότητα λέει τα ξενοδοχεία. Και να καμαρώνουν. Και ενώ κανείς τους δεν ελέγχει κανένα, το φαινόμενο να έχουν πληρότητα τα ξενοδοχεία και να είναι άδεια η Καστοριά κανείς, επίσης, δεν προσπαθεί να το ερμηνεύσει ή να το δικαιολογήσει. 

Στο πλαίσιο αυτής της δικής τους wok ατζέντας, σχεδιάζεται ακόμη και η μεταφορά της παρέλασης του καρναβαλιού, αλλά και των μπουλουκιών στις παραλίες και ειδικά την νότια, όπως και στις πλατείες Ειρήνης και Μακεδονομάχων, αλλά και εγκατάλειψης του πραγματικού κέντρου της πόλης. Η οποία ήδη δοκιμάζει αντοχές, με οστά ηρώων μετά των οστών των συζύγων, μεταφερόμενα για το θέαμα και όχι την ουσία. 

Που ουσία είναι πως το καρναβάλι της Καστοριάς, όπως και κάθε κοινωνική και μαζική εκδήλωση στην Καστοριά, γίνονταν αποκλειστικά γύρω και πέριξ από τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, σε ένα εύγλωττο συνδυασμό της μεταφυσικής αγωνίας, της ιστορίας, της παράδοσης, του ξεφαντώματος. 

Τώρα, χωρίς να διευκρινίσουν αν θα μεταφέρουν και τις εορτές των Φώτων και του Αη Γιάννη στο πλησιέστερο Σαββατοκύριακο, οι νέοι προύχοντες –πολλοί εκ των οποίων όχι μόνο δεν έχουν σχέση με το καρναβάλι της Καστοριάς, αλλά ούτε και με την ίδια την Καστοριά, αλλά στις περιοχές της καταγωγής τους τηρούν τα δικά τους έθιμα και τις ημερομηνίες, εξυφαίνουν ακόμη μια μεγάλη αλλαγή που θα καταστρέψει ακόμη και αυτά τα λίγα, τα πατροπαράδοτα της Καστοριάς που σώζονται. Για το χρήμα και το κρίμα. 

* * *

(*) Καρναβάλια 2020: 

Για πρώτη φορά υπήρξαν δυο θεμελιώδεις, περίεργες αλλαγές στην έναρξη του καρναβαλιού 2020: Επικεφαλής της παρέλασης –με την ομάδα του δημάρχου, μια φιγούρα με σκόρδα, κισσούς, πράσινα, χορτάρια, καλαμπόκι ως σύμβολο φαλλού, κέρατα κλπ. Υιοθετεί ως φαίνεται, επίσημα η νέα δημοτική αρχή την ατεκμηρίωτη εκδοχή ότι στο καστοριανό καρναβάλι οι Καστοριανοί… ξόρκιζαν το κακό, για να έχουν υγεία, να είναι καρπερά τα χωράφια και τα ζωντανά τους. Με τα σκόρδα, τους φαλλούς, τις κουδούνες, τα τομάρια των ζώων και τα χορτάρια στο κεφάλι, όπως υποστηρίζουν αυτοί που μετέτρεψαν το καρναβάλι σε παγανιστικό βαλκανικό (δήθεν βακχικό) happening και όχι ένα αστικό έθιμο, ένα απλό ξεφάντωμα χαράς και χορού, όπως κυρίως είναι. Η άλλη εξαλλαγή είναι ότι η έναρξη της παρέλασης του καρναβαλιού δεν πραγματοποιήθηκε από το νέο τότε δημοτικό συμβούλιο φορώντας τοπικές ενδυμασίες, όπως συνηθίζονταν, αλλά από μια ολιγάριθμη, κλειστή ομάδα, σχετικών και ασχέτων με το καρναβάλι, του περίγυρου του δημάρχου ως και μελών της πατρικής οικογένειάς του. Οι περισσότεροι με τα κανονικά τους ρούχα, πλην μίας δημοσιογράφου και του επικεφαλής της ομάδας με τα σκόρδα και τα κέρατα.

Celetrum: 

Η Καστοριά κτίστηκε στη θέση της αρχαίας πόλης Celetrum (Κέλετρον), που μνημονεύεται από τον ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο (59 πΧ – 17 μΧ). Στην συνέχεια ο βυζαντινός γεωγράφος του 6ου αιώνα, Ιεροκλής ο γραμματικός, καταγράφει το Κέλετρον ως Κελαινίδιον (Celaenidium ή Kelainidion). Στην συνέχεια η πόλη έφερε επίσης το όνομα Διοκλητιανούπολις και Ιουστινιανούπολις...

Decumanus Maximus:

Κατά την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας, οι περισσότερες πόλεις είχαν υιοθετήσει το γνωστό ιπποδάμειο σύστημα. Οι νέες όμως πόλεις της αυτοκρατορικής περιόδου σχεδιάστηκαν με βάση την οργάνωση των στρατοπέδων του ρωμαϊκού στρατού: είχαν δύο κύριες οδούς, κάθετες μεταξύ τους αλλά παράλληλες προς τα σημεία του ορίζοντα, την Decumanus Maximus, με κατεύθυνση Ανατολή-Δύση, και την Cardo, με κατεύθυνση Βορράς-Νότος, οι οποίες ξεκινούσαν από το κέντρο της πόλης, όπου βρισκόταν το forum (αγορά), και κατέληγαν στις πύλες των τειχών. Οι δρόμοι αυτοί διέθεταν και στις δύο πλευρές τους στοές, που στέγαζαν εμπορικά καταστήματα και εργαστήρια. Στα τέλη του 6ου αιώνα αρχίζει μια σταδιακή παρακμή των πόλεων που οδηγεί στην κατάρρευση της αστικής ζωής και στην αλλαγή της όψης του αστικού τοπίου. Οι πόλεις συρρικνώνονται σε έκταση και αλλάζουν ριζικά σε μορφή και λειτουργίες. Ανάμεσα στις κατοικίες, ο παλιός αστικός ιστός συμπίπτει με τον καινούργιο μόνο στο κύριο οδικό δίκτυο. Σε κάποιες πόλεις διατηρείται το σύστημα της διασταύρωσης των κεντρικών λεωφόρων, ενώ σε άλλες εξακολουθεί να βρίσκεται σε χρήση μόνον ο παλιός κεντρικός δρόμος, προς τον οποίο οδηγούν μικρότεροι και στενότεροι δρόμοι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5 Δεκεμβρίου 2024, αρ. φύλλου 1251.

Σχετικά:

• Είπαν: [Ι. Κορεντσίδης]
• ΙΩΑΝΝΗ ΣΚΟΡΔΑ: Αγαπητή ΟΔΟΣ