ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Προς την ηρωίδα ενός ξεχωριστού βιβλίου

-«Ο Θεός κατάλαβε ότι οι άνθρωποι πρέπει να συνδέονται με το παρελθόν,

γι’ αυτό μας έδωσε τη μνήμη».
-«Η ανάγκη να ξαναθυμόμαστε το παρελθόν μας είναι πάρα πολύ μεγάλη,

ιδίως σήμερα που φυσούν τόσο δυνατοί άνεμοι».
-«Η αγνωμοσύνη και η λήθη είναι δεύτερος θάνατος.

Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει ούτε παρόν ούτε μέλλον».
-«Ο άνθρωπος του μέλλοντος είναι αυτός που έχει την πιο ισχυρή μνήμη».

Τα παραπάνω είναι λόγια αληθινά σοφών ανθρώπων που αναγνώρισαν την τεράστια σημασία της μνήμης και άφησαν τ’ αποφθέγματά τους παρακαταθήκη στο σημερινό άνθρωπο, που μοιάζει συχνά ν’ αφήνει πίσω του, μέσα στην παντελή άγνοια, το παρελθόν του, καθώς θέλει να αφοσιωθεί μονάχα στο μέλλον του. Δίχως να γνωρίζει ο κακόμοιρος πως, αποκόπτοντας τον εαυτό του από το παρελθόν, αυτό το μέλλον του είναι που υπονομεύει και καταδικάζει.
Τα ονόματα των ανθρώπων που είπαν τα παραπάνω σοφά λόγια –δεν ξέρω πώς συνέβη- τα έχω ξεχάσει. Μόνο εκείνα τα τελευταία γνωρίζω πως ειπώθηκαν από τον Λένιν. Το αναφέρω επίτηδες, γιατί από σένα, Ειρήνη Δαμοπούλου, καθώς και από όλους όσοι έζησαν τα ίδια με σένα, ζητήθηκε ακριβώς το αντίθετο από τους οπαδούς του Λένιν, που υπερασπίζεται με πάθος την ανάγκη να θυμόμαστε. Σου και σας ζητήθηκε να ξεχάσετε.

Όμως εσύ δεν ξέχασες. Δεν υπάκουσες στην τάση που κυριαρχεί εδώ και χρόνια στην πατρίδα μας, στην τάση που μας επιβάλλει η αριστερή διανόηση, που ελέγχει απόλυτα τα ΜΜΕ, και είναι η τάση της μονόπλευρης λήθης (η μονόπλευρη είναι τελείως διαφορετική από την ολοκληρωτική λήθη, γιατί πετυχαίνει τον απόλυτο αποπροσανατολισμό).

Εσύ, Ειρήνη, δεν υπάκουσες, γιατί απλώς δεν σου πήγαινε να υπακούσεις. Γιατί είσαι μια αληθινή λεβέντισσα και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από το γεγονός ότι, ακόμη και μετά από τόσο συνεχή και ακατάπαυστη πίεση, μετά από τόσες ισχυρές δόσεις διαφωτισμού, που καμιά σχέση δεν έχει με το φως -δεν υπάρχει φως εκεί που καταστρατηγείται η δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής-, εσύ άντεξες. Άντεξες να κρατήσεις μέσα σου και να κρατηθείς από όσα φύτευε με κίνδυνο δικό της και κίνδυνο των ίδιων των παιδιών της -πολύ πιο σοβαρό το δεύτερο από το πρώτο- η ηρωίδα μάνα σου. Τίποτα δεν θεωρώ επάνω σου τυχαίο. Ούτε το πώς είσαι φτιαγμένη, ούτε το από πού κατάγεσαι -"η οικογένεια καθενός μας είναι η μοίρα του"-, ούτε το όνομα σου -ΕΙΡΗΝΗ- ούτε το ποια είχες μάνα, ούτε το δικό της όνομα -ΕΛΠΙΔΑ. Ούτε και το ποιον παντρεύτηκες, φυσικά.

Τίποτα, λοιπόν, δεν είχες τυχαία, γι' αυτό και πέρασες τα κατοπινά σου χρόνια, τα χρόνια της ελευθερίας που διαδέχτηκαν εκείνα της τρομερής καταπίεσης, με νωπή τη θύμηση της σκοτεινής εποχής που βίωσες. Σε φαντάστηκα πολλές φορές φέτος το καλοκαίρι σε μπαλκόνια ή σαλόνια φιλικών σου σπιτιών, μόνιμα εσύ το κέντρο της παρέας, της οποιασδήποτε παρέας, να αφηγείσαι και να συνεπαίρνεις τους ακροατές σου (Μπορώ να το φαντάζομαι αυτό γιατί το έζησα φέτος στο μπαλκόνι του δικού μου σπιτιού όπου ήρθες και περάσαμε ένα ξεχωριστό, ένα "ιστορικό" απόγευμα, σαν τα περίφημα φιλολογικά απογεύματα).

Ήσουν τυχερή που μία από αυτές τις αφηγήσεις σου άκουσε ο κ. Μπουγάς. Ήταν κι ο ίδιος τυχερός, αλλά και άξιος, γιατί έδωσε στο βιβλίο "Η φωνή της Ειρήνης" τη μορφή που έχει: διακόπτει διακριτικά την αφήγησή σου ο συγγραφέας, παρεμβάλλει αποσπάσματα άλλων συγγραφέων που δυναμώνουν την δική σου φωνή, λιγοστεύουν έτσι οι αμφιβολίες και του πιο δύσπιστου αναγνώστη, και όλο αυτό μετατρέπει το βιβλίο σε μια αξιόλογη ιστορική πηγή. Ευτυχής συγκυρία, λοιπόν, η συνάντησή σας για σένα, για τον κ. Μπουγά, για όλους.

Τελικά, η μόνη οδηγία αυτών που σε πίεζαν για χρόνια ολόκληρα που έγινε τρόπος ζωής για σένα ήταν τα σχετικά με την μνήμη λόγια του Λένιν. Έγινε τρόπος ζωής όχι για να γλιτώσεις το φτύσιμο εκείνων που παρασύρθηκαν ή υπέκυψαν -δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε όσους πιστεύουν αλλού ή από αδυναμία υποκύπτουν-, αλλά από σεβασμό στον ίδιο τον εαυτό σου, στην ίδια σου τη ζωή. Αυτό όφειλες να κάνεις, το πιο δύσκολο απ' όλα, αυτό έκανες. Σε κοίταξα όλο αυτόν τον καιρό πολλές φορές στην παιδική σου φωτογραφία στο εξώφυλλο του βιβλίου, έφερα πολλές φορές στο νου τη σημερινή σου εικόνα. Τα σφιγμένα σου χείλη στη φωτογραφία έχουν πια απελευθερωθεί. Εξακολουθείς να κουβαλάς ζωντανές εντός σου όλες τις μνήμες όπως κουβαλάς τόσα χρόνια το διάτρητο από τις σφαίρες γκιουμάκι σου που τότε στραφτάλιζε στον ήλιο και σε μετέτρεπε σε στόχο. Μπορείς όμως και χαμογελάς, σκορπίζοντας γύρω σου την ελπίδα.

Αφού εσύ τα κατάφερες με τέτοιες και τόσες δυσκολίες, όλοι μπορούν, παλεύοντας γενναία όπως εσύ κι η μάνα σου, να τα καταφέρουν με τα ανθρώπινα που τους τυχαίνουν.
Εν αντιθέσει όμως με τα χείλη σου που άλλαξαν το σχήμα τους, τα μάτια σου μένουν ίδια. Κουβαλούν το ίδιο πάθος, την ίδια ατσαλένια θέληση, την ίδια αποφασιστικότητα. Θα πρέπει να είσαι πολύ ευχαριστημένη. Έκανες το καλύτερο μνημόσυνο για τη σπουδαία σου μάνα, βοήθησες το συγγραφέα ν' απαθανατίσει τις σεβαστές σου μνήμες μες στις σελίδες ενός βιβλίου, μας δίδαξες δύναμη κι ελπίδα.

Ειρήνη, σ' ευχαριστούμε.

Μαυροχώρι Καστοριάς
Σόνια

[δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24.1.2008]