28.11.15

Τα δημοψηφίσματα στην ελληνική έννομη τάξη

Ο θεσμός του δημοψηφίσματος πρωτοεμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα. Θεωρείται ελληνικής καταγωγής και συνδέεται άρρηκτα με τη δημοκρατία της τότε εποχής. Δεν χρησιμοποιείται όμως με την ουσιαστική έννοια του όρου (όπως χρησιμοποιείται σήμερα), αλλά στην αρχαία ελληνική δημοκρατία οι αποφάσεις λαμβάνονται στη λαϊκή συνέλευση.

Διαδικασία εκλογής μονάρχη το 1862
Το Νοέμβριο του 1862 διενεργήθηκε το πρώτο δημοψήφισμα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το δημοψήφισμα όμως αυτό, είχε χαρακτήρα «προσωπικό» και καθόλου δεν ομοιάζει με δημοψηφίσματα σημερινού τύπου (referendum-plebiscitum). O σκοπός για τον οποίο διενεργήθηκε ήταν για την εκλογή κληρονομικού μονάρχη.
Αυτή η διαδικασία χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα, παρά για να εκφραστεί η βούληση του λαού. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι άνδρες που είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους. Ορθότερη επομένως είναι η μη κατάταξη αυτής της εκλογικής ουσιαστικά διαδικασίας σε είδος δημοψηφίσματος. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αυτού δεν έγινε σεβαστό.

Το «δημοψήφισμα» του 1920
Απώτερος σκοπός για τον οποίο διενεργήθηκε το δημοψήφισμα ήταν η επιστροφή του Κωνσταντίνου. Επομένως ως και ανωτέρω εξυπηρετήθηκαν λόγοι σκοπιμότητας για τη διενέργεια του. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δημοψήφισμα στην κυριολεξία του όρου. Υπάρχουν πολλές ομοιότητες αυτού του δημοψηφίσματος με το δημοψήφισμα του 1862, αλλά όμως το πρώτο μπορεί να θεωρηθεί plebiscitum (προσωπικό δημοψήφισμα), το δημοψήφισμα του 1862 όμως όχι.

Το «δημοψήφισμα» του 1924
Το δημοψήφισμα του 1924 ουσιαστικά αποτελεί την 1η περίπτωση «πραγματικού» δημοψηφίσματος στην Ελλάδα. Τα δύο προηγούμενα δημοψηφίσματα δεν μπορούν να θεωρηθούν ως τέτοια στην κυριολεξία του όρου. Αυτό το δημοψήφισμα διενεργείται για τη μεταβολή του πολιτεύματος από βασιλευόμενη, σε αβασίλευτη δημοκρατία. Το δημοψήφισμα αυτό τηρεί τον τύπο και τη διαδικασία ενός δημοψηφίσματος.

Το δημοψήφισμα στο Σύνταγμα του 1927
Το δημοψήφισμα καθιερώνεται για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1927 παρά τις προηγηθείσες επανειλημμένες προσπάθειες πολιτικών να θεσπιστεί συνταγματικά νωρίτερα. Στο α. 125§5 καθιερώνεται ως συνταγματικό δημοψήφισμα και είναι δυνατόν να διενεργηθεί μόνο όσον αφορά τις μη θεμελιώδεις διατάξεις του συντάγματος. Το δημοψήφισμα δεν είναι δεσμευτικό όμως το αποτέλεσμα του είναι δεσμευτικό. Πρόκειται για περίπτωση συνταγματικού αποφασιστικού δημοψηφίσματος.

To δημοψήφισμα του 1935
Αυτό το δημοψήφισμα είχε ως αντικείμενο πολιτειακό ζήτημα, που όμως εξελίχθηκε σε μια κατ’ επίφαση δημοψηφισματική διαδικασία διότι δεν επιτελέστηκε ο σκοπός του δημοψηφίσματος που είναι η λήψη μιας απόφασης για ένα ζήτημα από το λαό αλλά απλώς ο λαός πήρε το ρόλο του επικυρωτή μιας ήδη μεταβληθείσας καταστάσεως. Από την κατάσταση αυτή εξάγεται το συμπέρασμα ότι δεν επρόκειτο για δημοψήφισμα στην κυριολεξία του όρου.

Το Δημοψήφισμα του 1946
Και αυτό το δημοψήφισμα είχε ως σκοπό το πολιτειακό, δηλαδή τον καθορισμό της μορφής του πολιτεύματος μέσω δημοψηφίσματος. Εμφανίστηκε ως «προσωπικό» δημοψήφισμα διότι ο λαός ερωτούνταν για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και μέσω της απάντησης του αυτής θα διεφαίνετο το κατά πόσο ήταν επιθυμητή βασιλευόμενη ή αβασίλευτη δημοκρατία. Δηλαδή το «προσωπικό» δημοψήφισμα υπέκρυπτε «ουσιαστικό» δημοψήφισμα.

Το δημοψήφισμα του 1968
Το 1968 διεξήχθη ένα νόθο δημοψήφισμα από τη δικτατορία, το οποίο κάθε άλλο παρά στοιχεία δημοψηφίσματος διέθετε. Παρουσιάστηκε ως συνταγματικό για την έγκριση σχεδίου συντάγματος αλλά αυτό ήταν προσχηματικό. Σκοπός ήταν η λαϊκή έγκριση της δικτατορίας.

Το δημοψήφισμα του 1973
Το 1973 μετεβλήθη το πολίτευμα από βασιλευόμενη δημοκρατία σε προεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία και αυτό ενεκρίθη μέσω δημοψηφίσματος από το λαό.Η ιδιαιτερότητα αυτού του δημοψηφίσματος ήταν ότι περιείχε εκτός από στοιχεία «ουσιαστικού» και στοιχεία «προσωπικού» δημοψηφίσματος. Εκτός από τη μορφή πολιτεύματος έπρεπε να ψηφισθεί και η εκλογή προσώπου.

Το δημοψήφισμα του 1974
Ο λαός εκλήθη να αποφασίσει μέσω δημοψηφισματικής διαδικασίας για τη μορφή του πολιτεύματος. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής θα θεσπιζόταν συνταγματικά. Αυτό ήταν και το τελευταίο δημοψήφισμα το οποίο διενεργήθηκε στην Ελλάδα σε συνθήκες που καταδείκνυαν το αδιάβλητο της διαδικασίας.

Χάρις Βρυωνίδου 
δικηγόρος


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Ιουλίου 2015, αρ. φύλλου 795



Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ