ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ: Η ώρα της Ευρώπης των δυο κύκλων;

Η συνθήκη της Λισσαβόνας πριν ακόμη τεθεί σε ισχύ προκάλεσε πολιτικές αναταράξεις, τόσο με την αρνητική κατάληξη του δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία, όσο και με την διαγραφή του κ. Σημίτη από το ΠαΣοΚ, που εκτός των άλλων αναζωπύρωσε και στη χώρα μας τη σχετική συζήτηση γύρω από το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το αρνητικό αποτέλεσμα της Ιρλανδίας θεωρήθηκε ότι βάζει σε περιπέτειες το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μειώνει το κύρος και το γόητρό της, σε μια εποχή που φαινόταν αυτό να ενισχύεται, ενώ εμπλέκει την Ένωση σε έναν κύκλο «εσωστρέφειας», όμοιο με αυτό που είχε ακολουθήσει την απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Παράλληλα τα δυο γεγονότα έθεσαν επί τάπητος αυτή καθευατή την επιλογή των δημοψηφισμάτων ως μέσο επικύρωσης των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πόσο αξιόπιστο μπορεί να είναι ένα δημοψήφισμα στο οποίο συμμετέχει το 50% του εκλογικού σώματος, όπου η πλειονότητα του οποίου δηλώνει άγνοια για το ίδιο το κείμενο της Συνθήκης;

Μήπως το ίδιο δεν συνέβη και με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, στο «όχι» εναντίον του οποίου συνέβαλλε περισσότερο το έμβλημα του πολωνού υδραυλικού, θέματος άσχετου με τη συνθήκη, παρά η συζήτηση για την ουσία του Ευρωπαϊκού Συντάγματος; Το ίδιο συνέβη και με το ιρλανδικό «όχι», όπου η συζήτηση επικεντρώθηκε περισσότερο σε θέματα όπως οι αμβλώσεις, ή η ουδετερότητα της χώρας (για τα οποία υπήρξαν εξαιρέσεις για την Ιρλανδία), από ό,τι οι πρόνοιες της Συνθήκης, τα οποία τελικά και επηρέασαν του ψηφοφόρους στην απόφαση τους. Όπως έχει φανεί μέχρι τώρα, τα δημοψηφίσματα αυτά λίγο υπηρετούν το στόχο για τον οποίο γίνονται, ενώ την πλειονότητα των περιπτώσεων αποτελούν όχημα έκφρασης διαμαρτυριών για επιμέρους πολιτικές, παρά για το αντικείμενο για το οποίο διεξάγονται. Παρόλα αυτά, ποιος μπορεί με ευκολία να αποκηρύξει ένα ‘‘μέσο’’ δημοκρατικής επικύρωσης και συμμετοχής των ευρωπαίων πολιτών όταν αυτό εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο σε μια Ευρώπη που πολλοί μιλούν για χάσμα ενημέρωσης και πληροφόρησης;

Οι εξελίξεις αυτές ωστόσο μπορεί να αποτελέσουν την ευκαιρία για μια νέα αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνοντας τη δυνατότητα εφαρμογής αυτού που προβλέπεται και από τη συνθήκη της Λισσαβόνας, να προχωρήσουμε στην Ευρώπη των δυο κύκλων. Εξάλλου ο τρόπος που υποδέχθηκαν οι ηγέτες των 27 το ιρλανδικό ‘‘όχι’’, με πλέον χαρακτηριστικές τις αντιευρωπαϊκές δηλώσεις του τσέχου προέδρου, φανερώνει και το διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των ευρωπαϊκών θεμάτων, και δη αυτό του μέλλοντος της ΕΕ. Τη στιγμή αυτή είναι φανερό ότι είναι περισσότερο από αναγκαίο να προχωρήσουμε στην Ευρώπη των δυο κύκλων, σε αυτούς που θέλουν και επιθυμούν να προχωρήσουν, και σε αυτούς που επιθυμούν μια πιο χαλαρή ένωση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά και την τελευταία διεύρυνση -που πολλοί ακόμη αμφισβητούν σε ό,τι αφορά τη σκοπιμότητά της- βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Σε σημείο όπου θα πρέπει, είτε να προχωρήσει αποφασιστικά εκπληρώνοντας τις προσδοκίες για να μετατραπεί σε έναν παγκόσμιο πόλο με κύρος, είτε να υπαναχωρήσει στο ρόλο ενός περιφερειακού συνασπισμού.

Η υιοθέτηση της Ευρώπης των δυο κύκλων θα απαντήσει ρεαλιστικά στην πρόκληση αυτή, στις επιθυμίες μεγάλου μέρους των ευρωπαϊκών κοινωνιών, θα προωθήσει και θα στηρίξει σε πολιτικό επίπεδο όσα έχουν επιτευχθεί στο οικονομικό πεδίο, ενώ θα ξεπεράσει πολλά και σημαντικά προβλήματα δυσλειτουργίας και αναποτελεσματικότητας. Η ίδια αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα που χαρακτήρισε την υιοθέτηση και εφαρμογή της ΟΝΕ του ευρώ, πρέπει να επιδειχθεί και στον πολιτικό τομέα, αφήνοντας πίσω όλους εκείνους που από την πρώτη στιγμή δεν πίστεψαν στο όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, όλους αυτούς, που πάντοτε δαιμονοποιούσαν και θα δαιμονοποιούν την ύπαρξή της.

[δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26.6.2008]