Μνήμη Στάθη Πελαγίδη

 

Απεβίωσε σε ηλικία 88 ετών ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ευστάθιος Πελαγίδης, αφήνοντας πίσω του σημαντικό έργο για την ανάδειξη της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, αλλά και του ελληνισμού της Μακεδονίας.

Ο Ευστάθιος Πελαγίδης, άφησε την τελευταία του πνοή μετά από σύντομη ασθένεια την περασμένη Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου στη Θεσσαλονίκη. Η εξόδιος ακολουθία εψάλλη εχθές Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου, στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην Ανατολική Θεσσαλονίκης, ενώ η ταφή του έγινε στην γενέτειρά του, την Οινόη Καστοριάς, όπου γεννήθηκε το 1936.

Ο Ευστάθιος Πελαγίδης, ήταν καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, από το οποίο και συνταξιοδοτήθηκε, ήταν ενεργό μέλος μέχρι πρόσφατα στο διοικητικό συμβούλιο του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, έχοντας διατελέσει αντιπρόεδρος του Συνδέσμου, και ήταν ενεργό μέλος στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης. 

Γνωστός για το μεγάλο έργο του με στόχο την ανάδειξη της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, αλλά και του ελληνισμού της Μακεδονίας, συνέγραψε πλήθος επιστημονικών έργων και έδωσε διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, ενώ ήταν ο μόνος καθηγητής στη Δυτική Μακεδονία που δίδαξε ειδικό μάθημα για τον προσφυγικό ελληνισμό. 

Ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος, εκτός από το πολύ μεγάλο συγγραφικό έργο του, τις ομιλίες του και την έρευνά του για τον ποντιακό αλλά και γενικότερα τον προσφυγικό ελληνισμό, έφερε στη δημοσιότητα, στο δημόσιο διάλογο αλλά και ως αντικείμενα έρευνας, πτυχές που μέχρι τότε ήταν πολύ λίγο γνωστές ακόμα και για την επιστημονική κοινότητα, όπως λεπτομέρειες για τη μετακίνηση των Ποντίων προς τη Ρωσία και την πρώην Σοβιετική Ένωση, αλλά και για την εγκατάσταση των παλιννοστούντων στην Ελλάδα. 

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα με τους Έλληνες αιχμαλώτους της Μικρασιατικής Καταστροφής και την τύχη τους, ενώ εξέδωσε και σχετικό βιβλίο, λίγο πριν το θάνατό του. 

Είχε επίσης δημοσιεύσει πολλές έρευνες σε επιστημονικά περιοδικά, και είχε κάνει δημοσιεύσεις για το προσφυγικό πρόβλημα, με τους ομογενείς από την πρώην Σοβιετική Ένωση, έχοντας διοργανώσει προγράμματα ειδικών μαθημάτων, τόσο στο πανεπιστήμιο, όσο και σε συνεργασία με δήμους και συλλόγους. 

Ορισμένα από τα  έργα είναι: «Το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα στον Πόντο», «Προσφυγική Ελλάδα (1913-1930). Ο πόνος και η δόξα», «Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία (1923-1930)», «Από την Αιολίδα στην Παμφυλία. Ζωντανός και μνημειακός ελληνισμός», «Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα. 1200 χρόνια», «Ο ηρωικός Πόντος», «Ο μακεδονικός αγώνας στις περιοχές Καστοριάς και Φλώρινας», «Ο κώδικας της Μητροπόλεως Καστοριάς, 1665-1769» και πολλά άλλα.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 29 Φεβρουαρίου 2024, αρ. φύλλου 1214.

* * *

Από τις 27 Φεβρουαρίου2024  η Κεντρικο-Δυτική Μακεδονία θρηνεί τον χαμό ενός μεγάλου μαχητή του προσφυγικού στοιχείου, το οποίο βρέθηκε διωγμένο και μετρά πολλές χιλιάδες πρόσφυγες του Μικρασιατικού δράματος στην Βόρειο Ελλάδα, οι οποίες εδώ και 100 χρόνια ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους την Μικρά Ασία εγκαταστημένοι από το 2000 π.Χ. μεγάλης προκοπής αλλά Ελληνικής και Χριστιανικής πίστεως του πατριωτισμού, δεμένοι με την αρχαία γλώσσα σε μεγάλο βαθμό καλλιεργημένοι, όπως και σήμερα τους ακούμε (ελάλσεν) και την εκφράζουν και τα σημερινά παιδιά τους.

«Σύρου και παίρον, δέον», και με τα ήθη και έθιμα της αρχαίας Ελλάδος με πάθος εκτελούμενα στα τραγούδια τους, στους ζωντανούς χορούς με τις μαύρες φορεσιές και μπότες και τις δυναμικές κινήσεις των. Τραντέλληνες… Εμείς με τα λάθη μας, έχουμε ευθύνη για την δοκιμασία που υφίστανται γιατί με την πολιτικό-στρατιωτική φαγωμάρα στην εκστρατεία του 1919-1922 λακίσαμε από το πολεμικό μέτωπο και δημιουργήσαμε αυτό το δράμα καταστροφής και της συρρικνώσεως της πατρίδος, από το πιο προοδευμένο μέρος του Ελληνισμού. Πλην όμως από την άλλη μεριά η ωφέλεια για την δουλομένη επί 500 χρόνια χώρα μας η οποία ζούσα στα βουνά, σ’ ερχομό σας μάς ενίσχυσε πολλαπλώς τόσο με τον πολιτισμό σας, όσο και με την ηθική και ψυχική σας δύναμη της υπερασπίσεως της χώρας. 

Ο σημερινός απών λόγιος Ευστάθιος Πελαγίδης από την Οινόη (Όσανη) της Καστοριάς, καθηγητής φιλολογίας και ιστορικός του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μνήμων της προσφυγικής του καταγωγής μαζί με πολλούς άλλους πνευματικούς και πατριώτες, ανέλαβαν την υπεράσπιση και την στήριξη των δοκιμασμένων προσφύγων στον πόνο τους της νύχτας και ημέρας για την χαμένη πατρίδα, τον άδικο ξεριζωμό τους, να τους μαλακώσουν τον πόνο της καρδιά τους και να τους δώσουν ελπίδες για την αναγνώριση από την διεθνή κοινότητα.

Ο Ευστάθιος με το μικρόφωνο στο χέρι σ’ όλα τα κανάλια, με την άπειρη συγγραφή του, την τσάντα του γεμάτη από τον πόνο και την αγανάκτηση, γύριζε από πόλεις και χωριά της Μακεδονίας σαν νέος Αιτωλός στον μεγάλο αγώνα της Μικρασιατικής καταστροφής των γονιών του και όλων των προσφύγων. Παντάξιος Στάθη είμαστε υπερήφανοι συμμαθητές, γνωστοί και φίλοι σου, τιμή μεγάλη για το χωριό σου την Οινόη, και ευχόμεθα να συνεχισθεί κι από άλλους το έργο σου μέχρι την τελική αναγνώριση του ξεριζωμού. Θα αργήσουμε να σε ξεχάσουμε…

Αιώνια η μνήμη σου.

Νικόλαος Αχιλ. Πρώιος

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 7 Μαρτίου  2024, αρ. φύλλου 1215.

* * *

Έτσι θα σε θυμόμαστε, αγαπημένε μας Καστοριανέ Καθηγητά Στάθη Πελαγίδη, σ' αυτή την εξαιρετικά λαμπρή στιγμή σου: να μας κάνεις μάθημα Ιστορίας, έτσι απλά και μεστά όπως συνήθιζες πάντα, και να κρεμόμαστε από τα χείλη σου! Τα έλεγες απ' έξω και δεν ξεχνούσες σχεδόν τίποτε κι εμείς σε θαυμάζαμε και σ' αγαπούσαμε ταυτόχρονα, γιατί, όσο ψηλά κι αν είχες φτάσει, παρέμενες απλός και καταδεκτικός με όλους μας, ένας φωτεινός άνθρωπος της καλοσύνης... 

Σε γνωρίζω από το 2000, όταν μου έκανες την τιμή να παρουσιάσεις το πρώτο μου βιβλίο στην Καστοριά. Παιδαγωγικό το βιβλίο, η μαθητική σάκα η φορτωμένη με αλήθειες, και συ δεν ξεχνούσες να μου μιλάς γι' αυτό κάθε φορά που συναντιόμασταν, μέχρι και την τελευταία, τον Ιούνιο του 2022!

Πρόσφερες τα μέγιστα στον τόπο μας, μελετώντας την Ιστορία του! Ακούσαμε και διαβάσαμε από σένα πλευρές της που κανείς άλλος δεν είχε αναδείξει όπως εσύ! Μνημειώδες το ιστορικό σου κείμενο για την ψευδοεπανάσταση του Ίλιντεν (1903), στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Μητρόπολής μας έκανα ολόκληρη εκπομπή (Ιούλ. 2022), βασιζόμενη στα δικά σου στοιχεία! 

Άφησες δυνατό στίγμα στην Ιστορία αυτού του τόπου, άφησες και στις ψυχές μας με την αγνή και καλοσυνάτη καρδιά σου! Εμείς οι απλοί ερευνητές θα ανατρέχουμε στα γραπτά σου πάντοτε! Κι οι Καστοριανοί θα σε έχουμε πάντα μες στην καρδιά μας!...

Σόνια Ευθυμιάδου-Παπασταύρου

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Μαρτίου 2024, αρ. φύλλου 1216.

Σχετικά:

• Ιn memoriam [Τραπεζούντα]
• ΟΔΟΣ: Καστοριανής βιβλιογραφίας συνέχεια
• ΣΤΑΘΗ ΠΕΛΑΓΙΔΗ: Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Καστορίας
• ΣΤΑΘΗ ΠΕΛΑΓΙΔΗ: Φιλολογικό μνημόσυνο στη μνήμη Χρυσόστομου Τζημάκα
• ΣΤΑΘΗ ΠΕΛΑΓΙΔΗ: Με αφορμή την επιστημονική εξόρμηση του «Συνδέσμου Φοιτησάντων εις το γυμνάσιο Τσοτυλίου» στην Β. Ήπειρο
• Λόγος & Αντίλογος