ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Για την πολύτεκνη οικογένεια

Το κείμενο που ακολουθεί ακούστηκε στη διάρκεια της χριστουγεννιάτικης εκδήλωσης του συλλόγου Πολυτέκνων Ν. Καστοριάς, όπου βραβεύτηκαν τα παιδιά των πολυτέκνων που πέτυχαν στις περσινές εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, καθώς και οι νέες πολύτεκνες οικογένειες. Στην εκδήλωση μίλησε η κ. Σ. Ευθυμιάδου-Παπασταύρου, ανταποκρινόμενη στην πρόταση του προέδρου κ. Γιώργου Γκίτσου και του Δ.Σ. του Συλλόγου Πολυτέκνων.

Με μια ανατροπή θα ξεκινήσουμε σήμερα, πιάνοντας την ιστορία που θα ξετυλίξουμε εδώ όχι από την αρχή της, αλλ’ από το «τέλος» της: από το «κι έγινε ο γάμος τους με χαρές και γλέντια κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Γιατί τα παραμύθια κι οι ταινίες εδώ σταματάνε πάντα, έτσι τελειώνουν, ενώ η ιστορία της αληθινής ζωής καθόλου δε σταματάει εδώ, αλλά, ίσα ίσα, ο γάμος είναι μια καινούρια αρχή και μάλιστα όχι εύκολη. Κι ώσπου να αρχίσουν να τα βρίσκουν οι δυο, ο νέος και η νέα, ο άντρας και η γυναίκα, κι όσο να καταλάβουν και να εφαρμόσουν, αβίαστα και ειρηνικά, εκείνο το αυτονόητο: «όταν παντρεύεται κάποιος, μειώνει κατά το ήμισυ τα δικαιώματά του και διπλασιάζει τα καθήκοντά του», ώσπου, λοιπόν, να το καταλάβουν, συνήθως έρχονται τα παιδιά. Και τότε οι υποχρεώσεις πολλαπλασιάζονται, η οικογένεια γίνεται πιο απαιτητική κι ο εαυτός δυσκολεύεται να υποχωρήσει, να δώσει το προβάδισμα στα νέα βλαστάρια και στις δικές τους ανάγκες. Κι όμως…
«Ο μετασχηματισμός του ρόλου του πατέρα έχει σημαντικές, θετικές επιδράσεις στην ψυχολογία των παιδιών. Με εντονότερη την παρουσία του πατέρα στην ανατροφή τους, τα παιδιά γίνονται και πιο κοινωνικά και πιο προσγειωμένα, εντάσσονται καλύτερα τόσο στο κοινωνικό όσο και στο σχολικό περιβάλλον. Οι προσωπικότητες που θα γεννηθούν μέσα από αυτή την αλλαγή θα είναι πιο ισορροπημένες και πιο ώριμες για έναν ακόμη λόγο: επειδή η ενεργή συμμετοχή του πατέρα μειώνει την εμπλοκή των παππούδων και των γιαγιάδων στην ανατροφή των παιδιών, ανθρώπων που, κάνοντας όλα τα χατίρια στα παιδιά, έχουν την τάση να δημιουργούν απείθαρχες και παραχαϊδεμένες προσωπικότητες» έγραφε πριν από δύο χρόνια ο ψυχίατρος κ. Γ. Κούρος.

Δεν θα προχωρήσουμε σε άλλα επιστημονικά συμπεράσματα από τα πολλά που τα τελευταία χρόνια προκύπτουν από έρευνες σχετικές με το ρόλο του πατέρα. Μόνο ένα θα θέσουμε υπόψη σας για τον προβληματισμό όλων μας: εκείνο που πιστοποιεί πως από την έξοδο της γυναίκας στη δουλειά και πάλι ο άντρας είναι αυτός που ωφελήθηκε περισσότερο, γιατί από τη μια ξελάφρωσε από το άγχος να φέρνει αυτός όλα τα χρήματα που χρειάζεται η οικογένεια για να ικανοποιεί τις ανάγκες της και να πορεύεται κι από την άλλη το βάρος από τις δουλειές που ακούνε στ’ όνομα «οικιακά» εξακολουθεί να μένει αμετακίνητο στους ώμους της γυναίκας. Οπότε, αν θέλουν οι πολύτιμοι στις οικογένειες άντρες να είναι πιο δίκαιοι και πιο σωστοί απέναντι στις αγαπημένες τους οικογένειες, οφείλουν να μάθουν να επωμίζονται κιόλας βάρη που αναλογούν και σ’ αυτούς, θα πρέπει να ξελαφρώνουν τις γυναίκες τους και να δείχνουν έμπρακτα πως τις αγαπούν.

Αλλά ας αφήσουμε τον πατέρα, που είναι η κεφαλή της οικογένειας κι ας περάσουμε στη μάνα, την καρδιά της οικογένειας. Τα λόγια του διάσημου ποντιακού τραγουδιού τα λένε όλα: η μάνα είναι κρύο νερό και στο ποτήρι δεν μπαίνει∙ η μάνα είναι βράχος κι είναι το στήριγμα. Έτσι λέει το τραγούδι, αλλά εμείς πέρσι στο Σχολείο μας κάναμε το δικό μας κειμενάκι:
Η μάνα είναι δέντρο, σαν τη μηλιά που έδινε.
Δίνει τους καρπούς της. Αυτοί οι καρποί είναι τα παιδιά της, αλλά είναι και όλα όσα κάνει για τα παιδιά της. Με τα κλαδιά της χαρίζει τον ίσκιο και τη δροσιά στα παιδιά της κάθε φορά που καταφεύγουν σ’ αυτήν για να ξεκουραστούν. Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο όσο είναι μικρά, αλλά σ’ ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής τους. Η μάνα είναι το δέντρο με το γερό κορμό όπου μπορούν να ακουμπάνε και να παίρνουν δύναμη τα παιδιά της. Ανθίζει με τις χαρές τους και παραμένει ανθισμένη όσο την τριγυρίζουν χαρούμενα τα παιδιά της.

Αυτό ισχύει για τη μάνα όλων των εποχών: και του χτες και του σήμερα, αλλά και του αύριο, όπως ελπίζουμε και πιστεύουμε. Γιατί, όσα πολλά και σημαντικά κι αν είναι αυτά που έχει κατακτήσει η σημερινή γυναίκα, δε θα πάψει ποτέ το σημαντικότερο επίτευγμά της να είναι τα παιδιά της: «Η μητρότητα, περισσότερο από κάθε άλλο, είναι η μεγαλύτερη και ασύγκριτη συνεισφορά των γυναικών προς το ανθρώπινο γένος». Το λέει κι ο σοφός, το λένε κι οι πετυχημένες γυναίκες που όλες θαυμάζουμε, πως τα παιδιά τους είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν κάνει στη ζωή τους.
Και τώρα ερχόμαστε σε ό,τι πολυτιμότερο υπάρχει μέσα στο σπίτι, τα παιδιά. Δεν ξεχνώ ότι απευθύνομαι σε πολύτεκνες οικογένειες. Στα δικά σας σπίτια οι θησαυροί είναι πολλοί, όσοι και τα παιδιά σας. Το έχει πει και ο ποιητής (Ελύτης) με έναν πραγματικά συγκλονιστικής ομορφιάς στίχο:
Από παιδιά και μόνο φτιάχνεις Ιεροσόλυμα.
Κι εσείς φτιάξατε πολλά Ιεροσόλυμα. Κι έχετε να φροντίσετε τα Ιεροσόλυμα αυτά να μην είναι μόνο πολλά, αλλά και καλά. Γιατί το ιδανικό είναι η πολυτεκνία να συνδυάζεται με την καλλιτεκνία. Τότε ακριβώς πετυχαίνετε να εισπράττετε τη μεγαλύτερη αμοιβή, τότε η προσφορά σας στην κοινωνία ολόκληρη γίνεται ακόμα πιο σημαντική, αγγίζει το τέλειο.

Εσείς οι πολύτεκνοι γονείς εκ των πραγμάτων έχετε τις πιο πολλές δυνατότητες να προσφέρετε στο κοινωνικό σύνολο μονάδες καλά εκπαιδευμένες στην κοινωνικότητα, καθώς, έχοντας στο σπίτι περισσότερα αδέρφια, τα παιδιά σας μαθαίνουν νωρίτερα από τα άλλα με τον έναν ή κανέναν αδερφό, που είναι ο κανόνας στις οικογένειες σήμερα, μαθαίνουν, λοιπόν, από πολύ νωρίς να μοιράζονται, να στηρίζουν, να αλληλοβοηθιούνται. Κι εσείς, αγαπητά μας παιδιά, γίνεστε μ’ αυτόν τον τρόπο πιο ώριμοι κοινωνικά πολίτες, πιο έτοιμοι να αποτελέσετε μέλη μιας κοινωνίας αλληλεγγύης, που είναι και το ζητούμενο σήμερα. Χώρια που, με την οικονομική στενότητα που υπάρχει σήμερα, σε όποιες οικογένειες είναι στριμωγμένα τα πράγματα, τα μέλη τους εκ των πραγμάτων εκπαιδεύονται στο να ιεραρχούν τις ανάγκες τους, οπότε αντιμάχονται την υπερκατανάλωση, που αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, καθώς άλλοι δεν έχουν να φάνε, ενώ άλλοι πεθαίνουν από ασθένειες που οφείλονται στην παχυσαρκία, αλλά είναι και σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα, καθώς εξαντλεί τους φυσικούς πόρους της γης, που, βεβαίως, δεν είναι ανεξάντλητοι.

Και, αν θέλετε απόδειξη για το ότι εσείς τα παιδιά των πολύτεκνων οικογενειών είστε πιο… επιρρεπή σε δράσεις που ξεφεύγουν από τα στενά πλαίσια μιας οικογένειας, σε δράσεις που αφορούν την κοινωνία ολόκληρη, δεν έχετε παρά να βρείτε ποια ομοιότητα συνδέει τη δική σας περίπτωση με τις δύο παρακάτω:
Η γνωστή σε όλους μας γιορτή της μάνας, που γιορτάζεται τη δεύτερη Κυριακή του Μάη κάθε χρόνο, καθιερώθηκε το 1914 χάρη στις προσπάθειες της Άννας Τζάρβις από τις Η.Π.Α., για να τιμηθεί η μνήμη της μητέρας της, Αν-Μαρί Ρίιβς Τζάρβις, μιας γυναίκας που είχε αποκτήσει έντεκα παιδιά, από τα οποία μόνο τα τέσσερα κατάφεραν να επιβιώσουν.
Αλλά και η γιορτή του πατέρα ξεκίνησε το 1909 πάλι από τις Η.Π.Α., όταν ο John B. Dodd θέλησε να τιμήσει το δικό του πατέρα William Smart, που, μετά το θάνατο της γυναίκας του στη γέννα, μεγάλωσε μόνος του το νεογέννητο και τα άλλα πέντε παιδιά του.

Είμαι σίγουρη πως τη βρήκατε την ομοιότητα μεταξύ των δύο αυτών περιπτώσεων: και οι δύο γιορτές καθιερώθηκαν από παιδιά πολύτεκνων οικογενειών όπως οι δικές σας, προς τιμήν πολύτεκνων γονέων, πράγμα που, φυσικά, δεν είναι καθόλου τυχαίο. Όπως, επίσης, δεν είναι καθόλου τυχαίο που εσείς οι πολύτεκνοι γονείς δικαιούσθε από την Πολιτεία ευεργετήματα που άλλοι γονείς δε δικαιούνται. Και όπως, τελικά, δεν είναι καθόλου τυχαίος ο λόγος του αγαπημένου μου Δασκάλου, του κ. Δεληκωσταντή:
«Η οικογένεια του καθενός μας είναι η μοίρα του».
Και δε χρειάζεται, βεβαίως, να διευκρινίσουμε πως αυτός ο λόγος ισχύει για τον καθένα μας∙ πως ισχύει για όλους μας ανεξαιρέτως, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μελών της οικογένειας από την οποία προερχόμαστε∙ πως ισχύει για όλους μας και αφορά τον τρόπο με τον οποίο ανατραφήκαμε από τους ανθρώπους που μας γέννησαν και θα ‘ταν πραγματικά σπουδαίο, όχι μόνο για μας τους ίδιους, αλλά και για την κοινωνία ολόκληρη, αυτοί οι άνθρωποι, οι γονείς μας, να ευθύνονται όχι μονάχα για το ζην, αλλά προπαντός για το ευ ζην μας.