Οι μάντεις-δάσκαλοι στις κάστες των αρχαίων Τολτέκων, αλλά και των σύγχρονων Μεξικανών, αποκαλούνται ευεργέτες σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κ. Καστανέντα. Ένα τέτοιο αίσθημα ευγνωμοσύνης υπάρχει και στην Ορθοδοξία, όπου οι γέροντες της μοναστικής ζωής τυγχάνουν παρόμοιου σεβασμού αλλά και αφοσιώσεως από τους νεότερους. Πριν από λίγα χρόνια, υπήρχε ακόμα στη συλλογική συνείδηση του λαού ο ίδιος μεγάλος σεβασμός προς τους δασκάλους. Θυμάμαι ένα καλοκαίρι, πριν από αρκετά χρόνια σε μια ερημική παραλία της Κιμώλου, ένα χωρικό ο οποίος, περνώντας πάνω στο γαϊδουράκι του, με ρώτησε τι δουλειά κάνω. Όταν του είπα δάσκαλος, κατέβηκε βιαστικά απ’ το ζώο του, θεωρώντας προφανώς τη θέση του ανάρμοστη και, χαιρετώντας με περισσή ευγένεια, συνέχισε πεζός.
Έζησα σε μια περίοδο σταδιακής χαλάρωσης της ιερής και ζωογόνου αυτής σχέσεως ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή. Ήταν ο καιρός της αμφισβήτησης των πάντων επί ποινή απαξιώσεως, όπως άλλωστε και σήμερα, κατεξοχήν, γιατί η προσχώρηση σε κάθε μορφή κατεδάφισης -θεσμών, ιεραρχιών, συμβόλων- είχε γίνει διαβατήριο για την πολιτιστική μας καταξίωση ως προοδευτικών. (…)
Σωτήρης Σόρογκας
ζωγράφος, Ομότιμος καθηγητής του Ε.Μ.Π., εφ. Καθημερινή, Δεκέμβριος 2009
Γεννημένος στην Αλγερία το 1913, ο Αλμπέρ Καμύ γνώρισε τη φτώχεια από τα πρώτα παιδικά του χρόνια. Ο πατέρας του επιστρατεύτηκε όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και σκοτώθηκε στη μάχη του Μάρνη το 1914.
Η μητέρα του, μια γυναίκα αναλφάβητη, μεγάλωσε τα δύο αγόρια της (ο Λυσιέν ήταν λίγο μεγαλύτερος από τον Αλμπέρ) με μεγάλες στερήσεις, δουλεύοντας σαν καθαρίστρια. Οι επιδόσεις του Αλμπέρ στο δημοτικό σχολείο τράβηξαν την προσοχή του δασκάλου του, ο οποίος του έκανε δωρεάν ιδιαίτερα μαθήματα και κατάφερε να του εξασφαλίσει μια υποτροφία για το λύκειο. Σ’ αυτόν τον άνθρωπο, τον Λουί Ζερμέν, αφιέρωσε ο Καμύ την ομιλία του στην Στοκχόλμη όταν παρέλαβε το βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας, στις 10 Δεκεμβρίου του 1957.
Η θριαμβευτική νίκη της Έλεν Κέλερ επάνω στην αναπηρία της είναι μία από τις πιο γνωστές και εμπνευσμένες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από εννέα μηνών έμεινε τυφλή και κωφάλαλη, εξαιτίας της οστρακιάς. Στα έξι της χρόνια, ήταν, όπως έγραψε η ίδια αργότερα, «ένα φάντασμα που ζούσε σε έναν κόσμο ανυπαρξίας… Δεν είχα θέληση ούτε ευφυΐα. Αφηνόμουν να οδηγηθώ από το ένστικτο και μια ζωώδη τυφλή παρόρμηση…». Ούτε οι γονείς της είχαν τρόπο επικοινωνίας μαζί της. Ώσπου μπήκε στη ζωή της μια δασκάλα: η εικοσάχρονη Αν Σάλιβαν, η «δημιουργός ψυχών», όπως αποκλήθηκε αργότερα από τη μεγάλη Μαρία Μοντεσόρι, εξαιτίας της οποίας η Έλεν Κέλερ έφτασε στο συγκλονιστικό σημείο να δίνει διαλέξεις για τα προβλήματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, έγινε δασκάλα και συγγραφέας. Παρ’ όλη τη διασημότητα που απέκτησε, η Έλεν δεν ξέχασε ποτέ τη δασκάλα της, η οποία, όταν η μαθήτριά της στο τέλος των σπουδών της με τιμητική διάκριση παραλάμβανε το πτυχίο της, η δασκάλα της, κατά παράκλησή της, βρισκόταν δίπλα της στο πόντιουμ, αφού, όπως έγραφε η ίδια:
«Πόση από τη χαρά μου στο να απολαμβάνω όλα τα ωραία πράγματα είναι εγγενής και πόση οφείλεται στην επιρροή της, δεν θα μπορέσω ποτέ να πω. Αισθάνομαι ότι η ύπαρξή της είναι αδιαίρετη από τη δική μου και ότι τα βήματα της ζωής μου είναι μέσα στα δικά της… Δεν υπάρχει ταλέντο ή προσδοκία ή χαρά μέσα μου που να μην έχει ξυπνήσει από το δικό της τρυφερό άγγιγμα». Κι αξίζει να διαβάσουμε τι λέει ο συγγραφέας Μαρκ Τουέιν σε γράμμα του στην Έλεν Κέλερ μετά την έκδοση του πρώτου της βιβλίου «Η Ιστορία της ζωής μου»:
«Είσαι ένα θαυμάσιο πλάσμα, το πιο θαυμάσιο στον κόσμο -εσύ και το άλλο μισό σου μαζί, δηλαδή η δασκάλα σου-, γιατί εσείς οι δύο μαζί κατορθώσατε να δημιουργήσετε ένα τέλειο Είναι».
Η λέξη δάσκαλος εκφράζει ένα ήθος, μια ποιότητα του παιδαγωγικού έργου, έναν τρόπο σχέσης με τον μαθητή που δεν περιέχουν φυσικά ούτε ο τίτλος εκπαιδευτικός ούτε ο όρος καθηγητής, αλλά ούτε και το αρχαιοπρεπές «διδάσκαλος». Λέμε π.χ. για κάποιον καθηγητή ότι είναι «δάσκαλος» ή μιλάμε για τον «δάσκαλό μας» μεταξύ των πολλών καθηγητών μας στο Πανεπιστήμιο.(…) Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι Πανεπιστημιακοί δεν θέλουν να είναι απλά «καθηγητές», αλλά χρησιμοποιούν τον τίτλο «πανεπιστημιακός δάσκαλος» για να τονίσουν τον λειτουργηματικό χαρακτήρα του έργου τους. (Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στους τηλεφωνικούς καταλόγους, όταν σημειώνεται ως επάγγελμα το «εκπαιδευτικός», πρόκειται συνήθως για εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.)
Κωνσταντίνος Δεληκωσταντής
Καθηγ.Θεολογικής Σχολής Αθηνών, πολυγραφότατος συγγραφέας και φιλόσοφος
Ο αληθινός δάσκαλος έχει μεν συναίσθηση της σχετικότητας και της ανεπάρκειας της δράσης του και της αβεβαιότητας της επιτυχούς έκβασης των προσπαθειών του και παρά ταύτα δρα με τέτοιον τρόπο, σαν να επρόκειτο η καλύτερη ανθρωπότητα να γίνει μια μέρα πραγματικότητα.
W. Schulz
-Όποιος είναι στο βάθος της ψυχής του δάσκαλος παίρνει, όπως λέει ο Νίτσε, τα πάντα, ακόμη και τον ίδιο τον εαυτό του, στα σοβαρά «μόνον αναφορικά με τους μαθητές του». Το «ήθος του δασκάλου» στον εκπαιδευτικό είναι η προτεραιότητα του παιδαγωγικού έργου σε σύγκριση με τις άλλες διαστάσεις του ρόλου του ή η προτεραιότητα της σχέσης με τον μαθητή και ο λειτουργηματικός χαρακτήρας του έργου του.
Κωνσταντίνος Δεληκωσταντής
Πανεπιστημιακός Δάσκαλος
Οι δάσκαλοι διαπνέονται από έντονο ιδεαλισμό, ασυνήθιστο σε άλλες επαγγελματικές ομάδες. Αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν το ρόλο τους ως αποστολή, τονίζοντας περισσότερο την παιδευτική τους ιδιότητα παρά την μετάδοση γνώσεων ή την καλλιέργεια δεξιοτήτων. Θεματοφύλακες των παραδόσεων και των αιώνιων αξιών, θεωρούν ότι η διάπλαση χαρακτήρων αποτελεί την πρώτη επιδίωξη του σχολείου, έστω και αν με τη συμπεριφορά τους απευθύνονται συχνά στη νοητική σφαίρα. Δάσκαλος με υψηλό παιδαγωγικό ήθος οφείλει να ρυθμίζει τις ενέργειές του με βάση πάντα το καλό του παιδιού, όπως απορρέει από την παιδαγωγική επιστήμη και τη συνείδηση του ίδιου του δασκάλου. Καθήκον του είναι να απλώνει την παιδευτική του αποστολή έξω από το σχολείο και πέρα από το καθιερωμένο ωράριο. Αυτό προϋποθέτει ότι ο ίδιος πρέπει να αποτελεί πρότυπο όχι μόνο μέσα, αλλά και έξω από το σχολείο. Έτσι, και στη φάση αυτή η συμπεριφορά του δασκάλου καθορίζεται περισσότερο από ιδεαλιστικά στερεότυπα.
Ι. Ε. Πυργιωτάκης
Η Οδύσσεια του διδασκαλικού επαγγέλματος, 1992
Μετά την αγάπη προς τους γονείς, καμιά αγάπη δεν είναι πιο βαθιά και δεν διαρκεί πιο πολύ όσο η αγάπη προς τον δάσκαλο ο οποίος κατάλαβε και προώθησε κάποιον ως άνθρωπο.
E. Spranger
Δάσκαλε! Πόσο με γοητεύει αυτή η λέξη. Έχει μέσα της μια μαγεία κι ένα μεγαλείο. Γιατί είναι ένας τίτλος που δε μοιράζεται με διορισμούς, αλλά κατακτιέται με αγώνες στα πεδία της γνώσης και της αρετής.
Χρ. Τζημάκας
εφ. ΟΔΟΣ
Όταν κερδίζεις την εμπιστοσύνη και την αγάπη ενός παιδιού, νιώθεις ότι είσαι πολύ καλύτερος άνθρωπος απ’ όσο νόμιζες.
Mengestu
Μια αληθινή δασκάλα σκέφτεται τους άλλους και δε νοιάζεται μόνο για τον εαυτό της. Θέλει -και καλά κάνει- να φαίνεται αντάξια στις προσδοκίες των παιδιών. Εγώ πριν έρθω στο Δημοτικό δεν είχα αποφασίσει να αγαπάω τα γράμματα, στην Α’ τάξη, όμως, εξαιτίας αυτής της κυρίας, αποφάσισα να τα αγαπήσω.
Σεβαστή Μπουρλή
μαθήτρια Α’ Γυμνασίου
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που μαθαίνει στα παιδιά για τον έξω κόσμο, αλλά και την αγάπη για τους ανθρώπους και τους μαθαίνει συμβουλές για τους συνανθρώπους μας.
Μαρίνα Σαπουντζή
μαθήτρια Γ’ Δημοτικού όταν κλήθηκε αιφνιδιαστικά να συμπληρώσει τη φράση: «Καλός δάσκαλος είναι αυτός που…», πριν από δύο ακριβώς χρόνια.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που μου έμαθε γράμματα και με έκανε ευτυχισμένη.
Βασιλική Τζάνα
(παιδί με ιδιαίτερες δυσκολίες στην Α’ τάξη), μαθήτρια Ε’ τάξης όταν απάντησε έτσι.
Καλός δάσκαλος είναι αυτός που μας δίνει το καλό παράδειγμα.
Κατερίνα Γεωργιάδου
μαθήτρια Στ’ Τάξης όταν έδωσε αυτήν την απάντηση.
Δεν αμφέβαλα ούτε στιγμή ότι με την, προφανώς αναγκαία και σε πολλά σημεία πολύ θετική εξέλιξη (αναφέρεται στη μετάβαση από τον όρο «δάσκαλος» στον όρο «εκπαιδευτικός») χάνεται κάτι ουσιαστικό, που περιέχεται στη λέξη δάσκαλος και δεν χωράει στο «ψυχρόν ρήμα» εκπαιδευτικός.
Κωνσταντίνος Δεληκωσταντής
«Από τον “δάσκαλο” στον εκπαιδευτικό;»
Όπου ο δάσκαλος δρα ως εκπαιδευτικός, ο εκπαιδευόμενος δεν αισθάνεται μαθητής, γι’ αυτό και αντιδρά όταν ο πρώτος υπερβαίνει τις «αρμοδιότητές» του και προσπαθεί να του μεταδώσει, πέρα από κάποιες πληροφορίες και γνώσεις, αξίες, τρόπο του βίου, παιδεία, ανθρωπισμό. Φαίνεται τελικά ότι μαθητές υπάρχουν εφόσον οι εκπαιδευτικοί διασώζουν το ήθος του δασκάλου. Δεν είναι δυνατόν να θέλουμε «παιδεία», να θέλουμε παιδιά-«μαθητές» και να απορρίπτουμε το ήθος του δασκάλου.
Κωνσταντίνος Δεληκωσταντής
ό.π.
Σημ. 1:
Το κείμενο αυτό (πρόχειρη ανθολόγηση πραγμάτων που έχουν ειπωθεί για τον όρο «δάσκαλος») έχει ως αιτία την απόφαση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας να μετονομαστούν όλοι οι κατά τόπους Σύλλογοι Δασκάλων σε Συλλόγους Εκπαιδευτικών Α/ θμιας Εκπ/σης. Η απόφαση πάρθηκε για να χωρέσουν και οι νηπιαγωγοί και οι ειδικότητες στον όρο «εκπαιδευτικοί», σαν να μη χωρούσαν (αναφέρομαι στους δεύτερους) στον όρο «δάσκαλοι», που είναι και πλατύτερος και τιμητικότερος. Πολύ φοβάμαι, όμως, πως, κατά βάθος, αυτό αποφασίστηκε γιατί η πλειοψηφία που το αποφάσισε, καθώς και η πλειονότητα της βάσης, ουδέποτε κατάλαβε ή πείσθηκε πως ο τίτλος «ΔΑΣΚΑΛΟΣ», σε οποιαδήποτε βαθμίδα της Εκπαίδευσης και όσον αφορά οποιαδήποτε ειδικότητα, είναι ασυγκρίτως τιμητικότερος και βαρύτερος από οποιονδήποτε άλλον τίτλο. Εκτός κι αν η μετονομασία αποφασίστηκε ακριβώς γι’ αυτό: για να διώξουμε από πάνω μας το βάρος και να μετατραπούμε σε πιο στεγνούς επαγγελματίες απ’ όσο θα επιτρεπόταν να είναι ένας αληθινός δάσκαλος.
Σημ. 2:
Πολύτιμη πηγή για να γραφτεί το κείμενο αυτό ήταν το άρθρο-οδηγός του Αγαπημένου μου Δασκάλου κ. Κωνσταντίνου Δεληκωσταντή με τίτλο: «Από τον “δάσκαλο” στον εκπαιδευτικό;»
Αφιερώνεται στη μαθήτρια της Α’ Γυμνασίου Μαυροχωρίου Σεβαστή Μπουρλή για το άρθρο της με τίτλο: «Μια αληθινή κυρία» στην εφημερίδα του Γυμνασίου της.
Αφιερώνεται, επίσης, στους συναδέλφους μου Αντώνη Παπαδόπουλο και Σοφία Καμπούρη, που ξέρω πως συμφωνούν με την ουσία του άρθρου, και σε όσους άλλους τυχόν συμφωνούν, δίχως να είμαι σε θέση να το ξέρω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.