17.2.10

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη… (VIII)

ΓΛΩΣΣΑΡΙ
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΒΡΑΪΚΩΝ ΟΡΩΝ

Alliance Israelite Universelle = Παγκόσμια Ισραηλιτική Ένωση. Οργάνωση που ιδρύθηκε το 1860 στη Γαλλία. Σκοπός της ήταν η οργάνωση του εβραϊσμού σε διεθνή βάση, και η αφύπνιση κι ο εκσυγχρονισμός των εβραϊκών κοινοτήτων της Ανατολής. Για να επιτύχει τον τελευταίο αυτό στόχο της ίδρυσε μια σειρά σχολείων σε πόλεις της Βαλκανικής, της Μικράς Ασίας αλλά και της Βόρειας Αφρικής.

Ασκενάζ (εβρ.) = Η Βιβλική ονομασία της Γερμανίας. Οι Εβραίοι της Γερμανίας, αλλά και γενικότερα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία κλπ) ονομάζονται Ασκεναζίμ. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η χρήση των «γίντις» (από τη γερμανική λέξη jiidisch που σημαίνει Εβραίος), διαλέκτου γερμανικής βάσης, με στοιχεία σλαβικά και εβραϊκά. Έχουν επίσης δικό τους λειτουργικό τυπικό, αλλά και πολιτιστική παράδοση που διαφέρει πολύ από εκείνην των Σεφαραδιτών και των Εβραίων της Ανατολής.

Βακούφι (τουρκ. vakıf) = Ιερό καθίδρυμα, αφιέρωμα, μετόχι. Ίδρυμα με αγαθοεργό σκοπό.

Βήμα = Εξέδρα, συνήθως απέναντι από το Εχάλ, από όπου διαβάζεται η Τορά και από όπου ο θρησκευτικός λειτουργός καλεί τους πιστούς να δεηθούν. Η λέξη είναι ελληνική. Λέγεται και τεβά.

Βιλαέτι (τουρκ. vilayet) = O νομός του Οθωμανικού κράτους. Τα γεωγραφικά του όρια θυμίζουν τις σημερινές Περιφέρειες του ελληνικού κράτους. Η Κομοτηνή ανήκε στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης.

Γκαμπάϊ είναι κοινοτικός έφορος της συναγωγής, υπεύθυνος για τα οικονομικά της. Ταμίας.

Εχάλ (εβρ.) = Το Ιερό της συναγωγής. Ερμάρι στην ανατολική πλευρά της συναγωγής, όπου φυλάσσονται τα «σεφαρείμ», τα κυλινδρικά ειλητάρια με τον εβραϊκό Νόμο. Οι Ασκεναζίμ το καλούν Αρόν Ακόντες.

Κιππούρ (εβρ.) = Γιορτή του Εξιλασμού. Ακολουθεί το Ρος Ασανά. Η μεγαλύτερη εβραϊκή γιορτή, όπου με ιδιαίτερη κατάνυξη ολοκληρώνεται ο «Εξιλασμός». Σκοπός της είναι η μετάνοια, η ειλικρινής αναγνώριση των αμαρτημάτων και η μεταμέλεια γι’ αυτά, η ταπείνωση δηλαδή των ψυχών με τη συγνώμη, ώστε να βγουν από το δρόμο του κακού και να ολοκληρωθεί η άφεση των αμαρτιών. Συνδυάζεται με νηστεία.

Λαδίνο και λαντίνο Ladino (ισπ.) = Η γλώσσα που έφεραν μαζί τους από την Ισπανία οι Σεφαραδίτες. Καστιλιάνικα Ισπανικά με στοιχεία εβραϊκών, τουρκικών και ελληνικών. Λέγεται και τζουντέσμο.

Macabaiat και Μακαμπή (εβρ.) = Μακκαβαίοι. Συνηθισμένη ονομασία εβραϊκών αθλητικών συλλόγων. Πλέον γνωστή είναι η ομάδα Μακαμπή Τελ Αβίβ, που πρέπει να σημειωθεί πως κατά το πρώτον ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη…

Mazbut = Ευρισκόμενο υπό την επίβλεψη και την προστασία των αρχών, περιμαζεμένο, εμπερίστατο. Έτσι χαρακτηρίζει το τουρκικό δημόσιο πλήθος θρησκευτικών ευαγών ιδρυμάτων (=βακουφίων) των μειονοτήτων, τα οποία στη συνέχεια καταλαμβάνει και αναθέτει τη διαχείριση τους στη Διεύθυνση Βακουφίων, η οποία υποτίθεται ότι πρέπει να μεριμνεί γι’ αυτά και να τα φροντίζει. Στην πράξη η Διεύθυνση Βακουφίων νοικιάζει και άλλοτε μεταβιβάζει σε ιδιώτες τα ακίνητα, τα έσοδα των οποίων καταλήγουν στα κρατικά ταμεία.

Μιντράς (εβρ.) = Μικρός ευκτήριος οίκος, συνήθως δίπλα στις μεγάλες συναγωγές, αλλά κάποτε και αυτόνομος. Χρησιμοποιείται συνήθως στις καθημερινές πρωινές προσευχές, όπου οι πιστοί είναι λιγότεροι. Κατά κυριολεξία σημαίνει μελέτη και για το σκοπό αυτό κατ’ αρχήν προορίζεται. Η αραβοτουρκική λέξη μεντρεσέ έχει την ίδια ρίζα.

Mikveth μίκθεθ (εβρ.) = Λουτρό, που συνήθως βρίσκεται κοντά στις Συναγωγές, που χρησιμοποιείται για πλύση της νύφης, πριν το γάμο και για τελετουργικούς γενικά σκοπούς.

Μπεϊτ Αχαϊμ (εβρ.) = Οίκος της ζωής

Ντονμές (τουρκ. Donmeh) = Αποστάτης, αρνησίθρησκος. Ο οπαδός του Σαμπετάϊ Ζεβή. Οι ντονμέδες είναι γνωστοί και ως Σαμπεταϊστές, ενώ οι ίδιοι αυτοαποκαλούνταν maamin, πιστοί. Στην πλειοψηφία τους ζούσαν στη Θεσσαλονίκη, έχοντας σχηματίσει μια πολύ εσωστρεφή κοινότητα. Με την Ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, εγκαταστάθηκαν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, στις συνοικίες Νισάντασι, Σισλί και Τεσβικιέ, διατηρώντας σε ένα βαθμό τον κλειστό χαρακτήρα της κοινότητάς τους.

Ρος Ασανά (εβρ.) = Η εβραϊκή Πρωτοχρονιά, με την οποία αρχίζει η περίοδος των μεγάλων εβραϊκών γιορτών του φθινοπώρου. Γιορτάζεται την πρώτη ημέρα του μήνα Τισρί. Το τελετουργικό της περιλαμβάνει προσευχή δίπλα σε τρεχούμενο νερό, οπότε οι πιστοί τινάζουν τα ρούχα τους, «ρίχνοντας», «πετώντας» από πάνω τους τις αμαρτίες του προηγούμενου χρόνου, που τις ξεπλένει το νερό. Συνήθως στην αυλή της Συναγωγής υπάρχει πηγάδι, που χρησιμοποιείται για τις θρησκευτικές ανάγκες της κοινότητας.

Ρωμανιώτες = Οι ελληνόφωνοι Εβραίοι, που εκτός από τη γλώσσα, είχαν ασπαστεί και τον ελληνικό πολιτισμό. Έχουν ιδιαίτερο λειτουργικό τυπικό, και πολλά χωρία της Βίβλου διαβάζονται στα ελληνικά. Ρωμανιωτικές κοινότητες στα νεώτερα χρόνια ήταν αυτές της νότιας Ελλάδας, με σπουδαιότερη αυτή των Ιωαννίνων. Ρωμανιώτες υπήρχαν σ’ όλη τη νότια Βαλκανική πριν την άφιξη των σεφαραδιτών, οι οποίοι αφομοιώθηκαν από τους τελευταίους, λόγω του ότι αυτοί ήταν πολυάριθμοι. Η λέξη Ρωμανιώτης προέρχεται από το Ρωμιός – Ρωμανία, χαρακτηρίζει δηλαδή το ρωμιό – εβραίο.

Σαμάς (εβρ.) = Υπεύθυνος για την καλή λειτουργία της συναγωγής, νεωκόρος.

Σαράφης (τουρκ. şarraf) = αργυραμοιβός

Σαράφμπασης (τουρκ. şarrafbasi) = ο επικεφαλής, ο αρχηγός των αργυραμοιβών

Σεφαραδίμ, Σεφαραδίτες (εβρ.) = Οι ισπανόφωνοι Εβραίοι, που εξορίστηκαν από την Ισπανία και την Πορτογαλία ανάμεσα στα 1492 – 1497, και σε μεγάλο ποσοστό τους βρήκαν καταφύγιο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εκτός από τη γλώσσα, έχουν δικιά τους ιδιαίτερη κουλτούρα και λειτουργικό τυπικό. Ο όρος προέρχεται από τη Σεφαράδ, βιβλική ονομασία (Οβαδίας, 1:20), που αρχικά αφορούσε σε περιοχή γύρω από τις Σάρδεις της Μικράς Ασίας, όπου μεταφέρθηκαν οι εξόριστοι Εβραίοι μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από το Ναβουχαδονόσορα. Ο όρος αργότερα χρησιμοποιήθηκε για την Ισπανία.

Σεφαρείμ (εβρ.) = Οι ιεροί κύλινδροι πάνω στους οποίους είναι γραμμένη η Πεντάτευχος και φυλάσσονται στο Εχάλ κάθε συναγωγής και είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία της.

Σιωνισμός = Πολιτική κίνησε που προώθησε την εθνική εβραϊκή ιδέα, την ιδέα δηλαδή της επιστροφής των Εβραίων της Διασποράς στη γη των πατέρων τους, το Ισραήλ και τη δημιουργία εκεί εθνικής εβραϊκής εστίας. Ο Σιωνισμός απέκτησε θεωρητική θεμελίωση στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Θεόδωρο Έρτσελ, ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Το εβραϊκό κράτος».

Σουργκιουνλού (τουρκ. sürgünlu) = Ο αναγκαστικά μετοικήσας, ο εξόριστος. Sürgün = ο εξαναγκασμός σε μετοικεσία, η εξορία

Συναγωγή = Ο ιερός χώρος συγκέντρωσης των πιστών, που προορίζεται για προσευχή και ανάγνωση του Νόμου. Ο Ναός ήταν ένας, ο του Σολόμωντος στην Ιερουσαλήμ. Η καταστροφή του Ναού και η βαβυλωνιακή αιχμαλωσία δημιούργησαν την ανάγκη ίδρυσης ιερών χώρων. Η συναγωγή συμβολίζει επομένως την εβραϊκή διασπορά, την εξορία. Μετά την καταστροφή του δεύτερου Ναού της Ιερουσαλήμ, ο Ιουδαϊκός Νόμος επιβάλλει τη δημιουργία συναγωγής, οπουδήποτε είναι εγκατεστημένοι δέκα τουλάχιστον ενήλικες Εβραίοι. Ο όρος συναγωγή είναι μετάφραση των εκφράσεων Moade El, δηλαδή Γιορτές του Θεού και Mikra kadesh, δηλαδή Άγιο κλίτος, και αποδόθηκε έτσι από τη μετάφραση της Βίβλου από τους Εβδομήκοντα.

Ταλμούδ Τορά (εβρ.) = Θρησκευτικά εβραϊκά σχολεία. Ο όρος προέρχεται από τις λέξεις Ταλμούδ που είναι ο προφορικός Νόμος των Εβραίων, οι ερμηνείες δηλαδή των Γραπτού Νόμου, όπως διατυπώθηκαν και καταγράφηκαν αιώνες πριν από σοφούς μελετητές και ραβίνους, και Τορά που είναι ο γραπτός εβραϊκός Νόμος, δηλαδή η Πεντάτευχος, τα πέντε πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης: Γένεσις, Έξοδος, Λευϊτικόν, Αριθμοί, Δευτερονόμιον.

τσαρσί (τουρκ. çarşı) = αγορά, παζάρι

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΜΕΡΟΣ I - ΜΕΡΟΣ II - ΜΕΡΟΣ III - ΜΕΡΟΣ IV - ΜΕΡΟΣ V - ΜΕΡΟΣ VI - ΜΕΡΟΣ VII - ΜΕΡΟΣ VIII - ΜΕΡΟΣ IX

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ