ΑΝΕΚΑΘΕΝ υπήρχε στους ανθρώπους - και σε μερικούς σε μεγαλύτερο βαθμό- ένα αντικοινωνικό και επαναστατικό φρόνημα προς διάφορα έννομα αγαθά. Ως προς ζωές και περιουσίες συνανθρώπων τους, ως προς την γενετήσια ελευθερία και την τιμή τους, ως προς την εξουσία και το πολιτικό σύστημα. Παλαιότερα μάλιστα που ήταν πιο συχνά τέτοια φαινόμενα, άλλο τόσο γρήγορη ήταν και η αντιμετώπισή τους σε αντιδιαστολή προς τις σημερινές βραδυκίνητες δικαστικές διαδικασίες. Μάλιστα σήμερα, ζώντας πλέον σε μία κοινωνία αποκαλούμενη ως φιλελεύθερη, έχει διαμορφωθεί ένα είδος σωφρονιστικού συστήματος εξίσου ''φιλελεύθερο''. Για κάποιον π.χ., η κατάργηση της θανατικής ποινής φαντάζει αρκετά πρωτοποριακή. Καλώς ή κακώς, όπως ανέκαθεν υπήρχαν εγκληματίες, έτσι και σχεδόν από πάντα θυμόμαστε ποινές και τιμωρίες. Θα επικεντρωθώ λοιπόν στο ''κακώς'' και θα εστιάσω στις ποινές και στον αντίκτυπό τους στο κοινωνικό σύνολο.
ΟΙ ΠΟΙΝΕΣ καταρχήν επιβάλλονται με νόμους. Μέσω των νόμων άλλωςτε θα νομιμοποιηθεί η καταδίκη ορισμένου προσώπου. Καταρχήν μπορεί να φαντάζουν ως κάτι το απαραβίαστο και απαραίτητο σε κάθε κοινωνία, αλλά αυτή και μόνο η νομιζόμενη αναγκαιότητα τους μπορεί να καταστεί αμφισβητήσιμη. Πράγματι κάποιος νομικός ''σκεπτικιστής'' μπορεί να καταλήξει στην άρνησή τους και να καταλάβει την ευτελή σημασία τους. Με νόμους άλλωστε καταδικάζεται ορισμένη πράξη που ενδεχομένως βρίσκονταν στα άκρως φιλοσοφημένα όρια της ηθικής κάποιου, και με νόμους επίσης νομιμοποιείται η πιο αισχρή πράξη κάποιου άλλου που μπορεί να καθοδηγείται αποκλειστικά από προσωπικό συμφέρον και με απαξία ως προς κάθε άλλη αρχή της πολιτισμένης και φιλελεύθερης κοινωνίας.
ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ παράλληλα, που επιβάλλουν την τήρηση των νόμων, τίποτα άλλο παρά ηθικολόγοι, καθοδηγούμενοι ελάχιστα από λογική και με λίγες γνώσεις, έχουν την εξουσία να κρίνουν και να επιβάλλουν ποινές σε συνάνθρωπούς τους, χωρίς τις περισσότερες φορές να προσπαθήσουν, έστω και στον ελάχιστο δυνατό βαθμό, να κατανοήσουν την υποκειμενική ηθική του ανθρώπου, που από την κρίση τους, θα εξαρτηθεί, αν όχι όλη του η ζωή, σημαντικό κομμάτι της. Και πια ηθική ακολουθούν στην τελική; Την ηθική του συμφέροντος; Την ηθική μίας με πουριτανικό (και ναι -όχι φιλελεύθερο!) γαλουχημένης κοινωνίας τρόπο; Την ηθική της εκκλησίας; Την ηθική της προκατάληψης; Στην τελική, όπως άλλωστε καταγράφεται και στους νόμους, την ηθική του μέσου και συνετού πολίτη της κοινωνίας. Η ηθική όμως του μέσου πολίτη γιατί να συγκριθεί με την υποκειμενική ηθική του κάθε κρινόμενου πολίτη που μπορεί πολύ απλά να μην είναι ένας ''μέσος'' πολίτης;
ΚΑΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ στο ερώτημα του ότι, άπαξ και επιβληθεί η ποινή, είναι κατάλληλη να σωφρονίσει τους πολίτες; Μπορεί όντως να υπάρξει σωφρονισμός στις φυλακές, και ως αναγκαία συνέχεια, να καταστεί δυνατή η επανένταξη των εν λόγω προσώπων στην κοινωνία δίχως να τους στιγματίζει αυτή η εμπειρία για την υπόλοιπη ζωή τους; Κακά τα ψέματα, το άτομο μένει για πάντα στιγματισμένο και δήθεν υποστηρικτές του αντιθέτου θα πρέπει να παρατηρήσουν καλύτερα τα γεγονότα. Δυστυχώς πλέον κάθε νόμιμη τιμωρία είναι μία νομιμοποιημένη εκδίκηση και έτσι μάλιστα το βλέπει και ο περισσότερος κόσμος, πέρα από τον κόσμο των θεωρητικών που ασχολούνται με σωφρονιστικά συστήματα και ιδιάζουσες ποινές σε εντελώς θεωρητικό και ιδεαλιστικό επίπεδο.
Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ του ζητήματος αυτού επικεντρώνεται ωστόσο στο γεγονός ότι έχει παρατηρηθεί ανά τους αιώνες, και είναι νομίζω και εμπειρικά αποδείξιμο, ότι όσο λιγότερο σκληρές είναι οι ποινές, τόσο λιγότερη εγκληματικότητα υφίσταται! Πράγματι όσες περισσότερες ελευθερίες δίνεις σε κάποιον, πιθανότερο είναι να γίνει ένας πιο ολοκληρωμένος και ευτυχισμένος άνθρωπος, παρά να φτάσει σε επίπεδα απληστίας και ασυδοσίας, γιατί πλέον κάθε είδους προσβολή και επανάσταση θα του φαίνεται μη απαραίτητη μέσα στην ευδαιμονία της ελευθερίας του. Έτσι κι αλλιώς όλοι επιθυμούμε την μεγαλύτερη δυνατή προσωπική ελευθερία και τον μικρότερο δυνατό εξωτερικό καταναγκασμό.
ΜΗΠΩΣ σε τελική ανάλυση φταίει η ίδια ψευδαίσθησή μας περί της αναγκαιότητας των νόμων και των ποινών; Και εδώ, όπως είναι λογικό, προκύπτει το εξής ερώτημα: Και οι εγκληματίες; Καθώς πυρήνας του προβλήματος είναι το αντικοινωνικό φρόνημα που εκδηλώνει κάποιος με συγκεκριμένη του πράξη, θα πρέπει να εξαλειφτεί αυτό το φρόνημά του. Πρέπει η κοινωνία να λειτουργήσει με άλλους ρυθμούς και να επαναξιολογήσει τις αρχές της. Η ύπαρξη αξιών όπως ο αυτοπεριορισμός, η αμοιβαία υποστήριξη, η αυτάρκεια, η ευγένεια, η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη και η εμφύτευση αυτών των αξιών στους πολίτες από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής τους είναι επιβεβλημένη. Μπορεί να ακούγεται σαν κάτι το δεδομένο εφόσον πράγματι όλοι έχουμε ακούσει τέτοιες έννοιες. Γνωρίζουμε όμως τι σημαίνουν και πολύ περισσότερο, τις εφαρμόζουμε; Ας αποβάλλει ο καθένας μας την ιδιότητα του νομοταγούς πολίτη και ας νιώσει πραγματικά ελεύθερος, έχοντάς τις ως ύψιστες αρχές, και τότε θα μπορεί να αισθανθεί προστατευμένος μέσα σε μία κοινωνία που θα χαρακτηρίζεται από αλτρουισμό, αλληλοκατανόηση, ανεξαρτησία, αυτοπειθαρχία, ευδαιμονία και πληρότητα.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Νοεμβρίου 2013, αρ. φύλλου 715
Έτσι είναι όπως τα γράφει η κ. Μπάκαρη. με την διαφορά ότι ακόμη πιο πεζή είναι η ίδια η ζωή. Οπότε..η απότομη προσγείωση, προκαλεί αναταράξεις. Μερικές φορές και συντριβή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑληθινή χαρά των δασκάλων είναι -ιδιαίτερα όταν αποσύρονται πια οι ίδιοι- να βλέπουν την προκοπή των παιδιών με τα οποία συνεργάστηκαν στο παρελθόν μέσα σε μια τάξη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο σχόλιό μου δεν αφορά στο δημοσίευμα αυτό καθαυτό, αλλά στην απαρχή της αρθρογραφίας μιας νεαρής συμπολίτιδας.
Η Χριστίνα Μπάκαρη είναι ένα από εκείνα τα παιδιά, στα οποία από καρδιάς είχα αφιερώσει δύο κείμενά μου στην "ΟΔΟ" ("Γλώσσα συνάδουσα ανθρώποις" και "Ψυχραιμία, παιδιά!").
Σήμερα χαίρομαι διπλά και εύχομαι στη Χριστίνα, εκτός από άριστη μαθήτρια και αθλήτρια που υπήρξε, να συνεχίσει τον αγώνα τον καλόν, να γίνει και άξια Νομικός, στην κοινωνία πάντοτε ενδιαφερομένη και γενναιόδωρη!
Αυτά μόνο για τους συναναγνώστες στην "ΟΔΟ". Η ίδια ελπίζω να έχει κρατήσει και άλλα...