30.3.14

ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΜΠΑΓΓΟΥ: Η δόμηση της κοινωνίας, οι θεσμοί και τα πρόσωπα στη σύγχρονη Ελληνική Δημοκρατία του 2013




Στους συμπολίτες μου που με τίμησαν σαν γιατρό 
όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Πρώτα-πρώτα και μακροπολιτικά, σε μια σύγχρονη δημοκρατία, βλέπουμε τα πρόσωπα των διοικούντων- σαν θεατές σε μια σκηνή θεάτρου που την αποτελεί όλος ο κόσμος γύρω μας. Οι θεσμοί είναι η συνεκτική ύλη μεταξύ των κοινωνικών οργάνων που ρυθμίζει την λειτουργία τους και τα αρμόζει σε μια συνολική, ορχηστρική τάξη. Η δε δόμηση της κοινωνίας έχει σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλο σα συμπολίτη και όλοι μαζί την κοινωνία και το κράτος. Το σταδιακό χτίσιμο της γενικότερης νοοτροπίας μας μπορούμε να υποθέσουμε ότι αντιστοιχεί στα μόρια και στα μικρότερα σωματίδια που περιέχονται στα κύτταρα και που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να συσταθούν.

Τα ανωτέρω, όλα μαζί, αποτελούν την κοινωνική και την πολιτική ζωή μας με όλες τις κύριες και παράπλευρες λειτουργίες και εκφάνσεις της. Κι εδώ σήμερα είναι κυρίαρχη η έννοια του κράτους που οργανώνει αυτή τη ζωή και την συντηρεί.

Η πραγματική ζωή, βέβαια, αρχίζει εκ των έσω. Πρώτα δημιουργήθηκε το κύτταρο, ύστερα τα όργανα και τελευταία το πρόσωπο που περικλείει και αντιπροσωπεύει τα προηγούμενα. Ας αρχίσουμε αντίστροφα, από το πιο εμφανές, το πρόσωπο. Το βλέπεις με γυμνό μάτι. Δεν χρειάζονται γι' αυτό “χημικοί”, “μικροβιολογικοί” και άλλοι έλεγχοι πιστοποίησης του. Πρόσωπο είναι αυτό που προβάλλεται προς τα έξω. Κι όταν δεν μας έρχεται από τον ουρανό, το διαλέγουμε εμείς. Φανερό είναι ότι διαλέγεις το καλύτερο. Εν προκειμένω το καταλληλότερο, αυτό που θα διεκπεραίωνε ό,τι απαιτείται για τον σκοπό τον οποίο ετάχθη. Να έχει δηλαδή την πρέπουσα θεωρητική και πρακτική εξάσκηση. Τέτοια πρόσωπα χρειάζεται να βρίσκονται στο τιμόνι της διεύθυνσης του κράτους και των υπηρεσιών του.

Φυσικό είναι, λοιπόν, η επιλογή τους να προκύπτει μέσα από τους χώρους δουλειάς. Θα υπέθετα ότι τα εν λόγω πρόσωπα θα έπρεπε να είναι εκείνα που υπέδειξαν ήθος, ζήλο, εργατικότητα, εφευρετικότητα και προγραμματισμό. Πιθανόν να μη είναι απαραίτητο να έχουν κάποια σχέση με τα κόμματα. Και ασφαλές θα ήταν να μην είναι απόφοιτοι σχολών “αργίας” ή να βασίζεται η επιλογή τους στην ιστορία των προγόνων τους. Η φύση συνηθίζει να δίνει στον καθένα ξεχωριστά το δικό του πρόσωπο και όχι μόνον ένα σε κάθε οικογένεια.... παρά το ότι οι ανωτέρω τρόποι επιλογής μακροημερεύουν στον τόπο μας.

Θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί ένα πρωτόκολλο, τύπου ΑΣΕΠ, για τους πολιτικούς και κρατικούς υποψήφιους. Το πρόβλημα είναι, όμως, ποιος θα το συντάξει. Εκεί σηκώνω τα χέρια ψηλά. Όχι, βέβαια, με τον γνωστό χαιρετισμό του Μιχαλολιάκου- πολύ ψηλά, σα θεία επίκληση, αν υπάρχει Θεός και θέλει να ασχοληθεί με την τόσο δύσκολη ελληνική περίπτωση. Γιατί αν είμαστε ηθικά ελεύθεροι σ' αυτό τον κόσμο, έχουμε και την ελευθερία να αλληλοεξοντωθούμε λόγω επανειλημμένων, λανθασμένων επιλογών.

Συνηθίζουμε να επιλέγουμε τα πρόσωπα που θα υποστηρίξουν, σε δεδομένη στιγμή, τον άκρατο συναισθηματισμό μας ή το συμφέρον που αφορά τον άμεσο περίγυρό μας. Το ότι τα συναισθήματα εύκολα μεταβάλλονται και η ενδογαμία δεν είναι επιτρεπτή, με συνέπεια να παντρευόμαστε ανθρώπους από άλλο σόι, φαίνεται να μη θέλουμε να το θυμόμαστε. Αναγκαίο μοιάζει ότι θα έπρεπε να επιλέγονται ομιλούντα πρόσωπα, αυτά δηλαδή που μπορούν να αρθρώσουν εκείνο τον λόγο που είναι φορέας μιας συντεταγμένης σκέψης. Και μάλλον δεν το πετυχαίνουμε γιατί μπορεί να μη θεωρούμε σκόπιμο να τους κατανοούμε- πιθανόν για να μην αποκτήσουμε συνυπευθυνότητα- ή να μη θέλουμε να μας γίνουν αντιληπτοί για να μη χάσουμε την ευχάριστη έκπληξη ότι θα μας μεταφέρουν, μαγικώ τω τρόπω, σε έναν καλύτερο κόσμο, χωρίς καθόλου να κοπιάσουμε.

Ενώ η ανάπτυξη κι ο πολιτισμός πάντα προχωρούσαν βήμα-βήμα και με μεγάλη προσπάθεια. Δύσκολη, λοιπόν, η επιλογή προσώπων και προβληματική, μέχρι στιγμής. (Φαινόμενο προς διερεύνηση είναι η επιζήμια προσωπολατρία, που επιμένει και από δεξιά και από αριστερή μεριά, που μοιάζει να αποτελεί μεταβίβαση του δικού μας υποτιμημένου προσώπου επάνω σε κάποιον άλλο περισσότερο αναγνωρίσιμο, που νομίζουμε ότι απηχεί τις δικές μας θέσεις και τα πιστεύω. Ίσως εκεί να οφείλεται η διαχρονική αντοχή του).

Οι δε θεσμοί ξεκινούν από παλιά, πολύ αρχαιότερα από τις δέκα εντολές που έδωσε ο Θεός στον Μωϋσή. Χωρίς θεσμούς ο άνθρωπος μοιάζει σαν το ναυαγό χωρίς πυξίδα, που επιπλέον δεν έχει γνώσεις ναυτικής. (Σχετικά με την πορεία των θαλασσίων ρευμάτων και των ανθρώπινων δυναμικών, εν προκειμένω). Είναι αναγκαίοι, λοιπόν, οι θεσμοί για να μη πελαγοδρομούμε. Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να είναι ευκαιριακοί, να επιλύουν δηλαδή μόνο τα παρόντα προβλήματα. Θα πρέπει να βασίζονται στη γνώση του παρελθόντος και να διευκολύνουν την αντιμετώπιση και των αυριανών προβλημάτων. Γι' αυτό απαιτείται σύνεση, πρακτικότητα και διορατικότητα. Απαραίτητο είναι να μη καταστέλλουν την ανθρώπινη δραστηριότητα και δημιουργία, χωρίς -βέβαια- να ευνοούν καταστάσεις ασυδοσίας και αναρχίας. Αυτό εξαρτάται από την συνειδητοποίηση των προσώπων που διοικούν και των άλλων που διοικούνται και από την καλή συνάφεια που δημιουργείται μεταξύ τους. Αφού είναι δυο σύνολα που έχουν αμφίδρομη σχέση και δράση.

Οι θεσμοί μοιάζουν, επίσης, με το αρδευτικό δίκτυο που διοχετεύει τους πόρους που παράγει ένα κράτος. Χρήσιμο είναι να παράγει δικούς του πόρους- και όχι να δανείζεται- και να τους κατανέμει στις υπηρεσίες του που χρηματοδοτούν τα έργα που γίνονται με αποτελεσματικό τρόπο. Επιπλέον μοιράζει ευθύνες και δικαιώματα, κέρδη και ζημίες στους πολίτες- στο βαθμό που τους αναλογούν. Με τους θεσμούς το μεγαλόπνοο θεωρητικό κομμάτι της δημοκρατίας μετατρέπεται σε πράξη. Κι άλλοτε η μετατροπή αυτή έχει μεγάλο ενεργειακό κόστος κι άλλοτε μικρότερο. Το εν λόγω κόστος μεγεθύνεται όταν δεν υπάρχει σωστός σχεδιασμός που να συνοδεύεται από γρήγορα αντανακλαστικά κι όταν αντιδρούν υπερβολικά οι άνθρωποι που δεν συναινούν στην εφαρμογή των κανόνων της.

Φυσικά στις δημοκρατίες αποφασίζει η πλειοψηφία. Στην πράξη τον κανόνα αυτό τον βλέπουμε να καταστρατηγείται, αφού δεν είναι και τόσο δύσκολο να ξεγελαστούν οι διοικούμενοι από ανεδαφικά λόγια που ηχούν ευχάριστα στα αυτιά τους. Συχνά οι πολιτικοί κολακεύουν τις αδυναμίες των πολιτών με αποτέλεσμα να παρακάμπτονται οι κείμενοι νόμοι ή να μη θεσμοθετούνται άλλοι που είναι αναγκαίοι. Γνωστά είναι τα “παραθυράκια” των νόμων που αφήνουν να περνά ένα ελαφρύ αεράκι μόνο για την εξυπηρέτηση της αναπνοής ορισμένων. Όπως επίσης και η γραφειοκρατία, που φτιάχτηκε για να διευκολύνει τις δημιουργικές πρακτικές μας. Υπάρχουν, βέβαια, τα ευημερούντα κράτη της Σκανδιναβίας και της λοιπής βόρειας Ευρώπης που θα ήταν ένα καλό παράδειγμα για την θεσμοθέτησή μας. Εδώ οι αντιγραφές επιτρέπονται.

Και η βία μέσα στην κοινωνία είναι ένα δεδομένο που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με επάρκεια. Μπορεί να εμβολίσει τα πάντα, καταστρέφει ό,τι έχουμε καταφέρει και υπονομεύει τα μελλοντικά μας σχέδια. Είναι ένα αρνητικό μέγεθος, όπως κι αν είναι ιδωμένο. Ομαλότητα φυσικά σημαίνει χρηστή διοίκηση,έτσι ώστε να μην υπάρχουν κοινωνικές ομάδες που εκμεταλλεύονται άλλες και να δίνει διέξοδο στην ανάγκη των ανθρώπων για εξέλιξη. Και οι ανά τους αιώνες πειραματισμοί έδειξαν ότι η εξέλιξη εξυπηρετείται καλύτερα με την εφαρμογή δημοκρατικών θεσμών. Εξυπηρετείται με τον εκσυγχρονισμό των κοινωνιών βήμα-βήμα και όχι με πραξικοπήματα πολιτικού, στρατιωτικού τύπου ή βασιζόμενα σε μισαλλόδοξες θρησκείες. Κι ας μη γελιόμαστε, όλοι ξέρουμε πότε κάνουμε λάθη. Η πλειονότητα των ανθρώπων έχει την απαραίτητη λογική. Αν δεν ήταν έτσι δεν θα είχε κανένα λόγο η ύπαρξη της δημοκρατίας. Θα επιλέγαμε να μας κυβερνούν ομάδες “προσοντούχων” ανθρώπων και δεν θα είχε κανείς αντίρρηση.

Και η δημοκρατία διευρύνεται όταν, όσο το δυνατόν, περισσότεροι άνθρωποι έχουν γνώση και λόγο.

Βέβαια, η θεσμοθέτηση πρέπει να περιλαμβάνει και τους διοικούντες, αλλιώς το κράτος ρέπει προς την κομματική ολιγαρχία. Και έχουμε πλήρη συναίσθηση γι' αυτό από τα προηγούμενα χρόνια.

Οι κρατικές δομές στην πατρίδα μας δεν έχουν μακραίωνη ιστορία. Ο πρώτος που προσπάθησε να συστήσει ένα σωστά δομημένο κράτος ήταν ο Καποδίστριας και όλοι ξέρουμε πόσες αντιδράσεις συνάντησε από το παρακράτος της εποχής, που στήριζε τα αδιαπραγμάτευτα θέλω του στο αλισβερίσι που είχε, μέχρι πρότινος, με τον Τούρκο κατακτητή και στη συνέχεια στη δύναμη των μυώνων του και των όπλων. Οι δε Ευρωπαίοι δε φαίνεται να μας έκριναν ικανούς να διοικηθούμε με ορθολογικό τρόπο ή να τους συνέφερε να υπάρχει ένα υποτυπώδες κρατικό δίκτυο για να μπορεί να το παραβιάζει κανείς όποτε το θελήσει. Ο Καποδίστριας, στην ολιγόχρονη θητεία του, ενδιαφέρθηκε για την οργάνωση της γεωργίας, προσπάθησε να πείσει τους Μανιάτες να πληρώνουν φόρους- η προσπάθεια, προς όλους, συνεχίζεται ακόμα- ίδρυσε στατιστική υπηρεσία προκειμένου να απογραφούν οι Έλληνες και ανέπτυξε την δικαστική οργάνωση της χώρας.  Ο Τρικούπης συνέχισε το έργο του βασιζόμενος κατά πολύ στα δάνεια από το εξωτερικό με συνέπεια το γνωστό “δυστυχώς επτωχεύσαμεν”. Στον Στέφανο Δραγούμη χρωστάμε την οργάνωση του Μακεδονικού αγώνα, που απελευθέρωσε τη Μεγάλη Μακεδονική γη, και στον γιο του Ίωνα ένα αξιοζήλευτο δημοκρατικό ήθος. Ας σημειωθεί, επιπλέον, ότι ο Παπαναστασίου είναι εκείνος που έδωσε γη στους ακτήμονες της Θεσσαλίας. Ο δε Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς για να συστήσει το σύγχρονο αστικό κράτος. Το 1917 ίδρυσε το υπουργείο περιθάλψεως και 3.200 σχολεία ανά την Ελλάδα. Δυστυχώς τα ήθη δεν εξημερώθηκαν και φτάσαμε στον εθνικό διχασμό.
Δεν είναι εύκολο να αλλάξουν πρακτικές αιώνων. Κι ότι αποστηθίζουμε από τις συμπεριφορές των άλλων, προηγμένων λαών, το ξεχνάμε όταν βρισκόμαστε αναμεταξύ μας.

Όσον αφορά τους πιο τωρινούς μας, ο μεν Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε την Ελλάδα ένα απέραντο εργοτάξιο- ο δε Ανδρέας Παπανδρέου έδιωξε το αστυνομικό κράτος, το οποίο δεν αντικαταστάθηκε όμως από ένα ευνομούμενο κράτος. Βασιστήκαμε, μέχρι στιγμής, στον εξωτερικό δανεισμό, η κακοδιαχείριση διέπρεψε,  και νάμαστε, λοιπόν, με σωρεία προβλημάτων στην πλάτη και “ωραίοι, ως Έλληνες”.
Ναι, μεν, έγιναν τεράστια πολιτικά λάθη, αλλά και οι κυβερνώντες δεν είχαν να κυβερνήσουν έναν λαό σαν τους Σουηδούς. Εμάς είχαν, τους καραμπουζουκλήδες.
Που το προσωπικό μας δίκιο είναι πάνω από των άλλων, εμάς που είμαστε πιο Έλληνες από τους άλλους και που τα παιδιά μας μπορούν να αγοράζουν τα πτυχία, χωρίς πνευματικό κόπο, αλλά σα να είναι τσιχλόφουσκες. Φυσικά το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι αλλά και το “κεφάλι” εμείς το εκλέγουμε.

Κακοδιοίκηση σημαίνει έναν που διοικεί κακώς, κι έναν που δεν αντιδρά όταν κακώς διοικείται. Και αντίδραση δε σημαίνει να πάρουμε τα βουνά, ούτε να κατεβαίνουμε κάθε μέρα στους δρόμους. Υπάρχουν και πιο σύγχρονοι τρόποι να αντισταθούμε. Με το να είμαστε ενεργοί πολίτες σε κάθε μας βήμα και να ελέγχουμε τη διοίκηση όχι με φωνασκίες, αλλά με το λόγο και τη γνώση μας.
Κάποτε θα ξεφύγουμε από τις ολιγόνοες, μέχρι στιγμής, κομματικές πρακτικές και θα ενηλικιωθούμε, διοικούντες και διοικούμενοι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Νοεμβρίου 2013, αρ. φύλλου 715

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ