 |
| ΟΔΟΣ 16.6.2022 | 1129 |
Γεμάτη περιπέτειες η ζωή του ήρωα Μητροπολίτη, γεμάτη περιπέτεια κι η μετά θάνατον ιστορία του.
-Εγεννήθη τω 1866 εν Στύψη της Λέσβου (στις 16/6).
-Απέθανε τη 11η Φεβρουαρίου 1935 εν Βιέννη
-Η μετακομιδή των λειψάνων εις Καστορίαν εγένετο τη 14η Ιουνίου 1959.
Γεμάτη περιπέτειες η ζωή του ήρωα Μητροπολίτη, γεμάτη περιπέτεια κι η μετά θάνατον ιστορία του, την οποία μαθαίνουμε από επιστολή της ανεψιάς του Μαρίας Π. Κοντοπούλου, κόρης της Κλεονίκης, αγαπημένης αδερφής του Ιεράρχη, που υπήρξε ηρωίδα και η ίδια, προς τον Πρόεδρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στη Θεσ/νίκη, μόλις έμαθε πως η Εταιρεία ανέλαβε την έκδοση των Απομνημονευμάτων του Καραβαγγέλη. Η Μαρία Κοντοπούλου αφηγείται στην επιστολή της (18/7/1958) πως, μόλις η μητέρα της ενημερώθηκε για τον αιφνίδιο θάνατο του αδερφού της στη Βιέννη, πήγε εκεί, προσπάθησε να φέρει τη σορό του Καραβαγγέλη, «ενός νεκρού όστις ανήκει πλέον εις το Έθνος και την Ιστορίαν», στην Ελλάδα, αλλά δεν πρόλαβε. Αναγκάστηκε, λοιπόν, να τον θάψει στη Βιέννη, πληρώνοντας η ίδια τα έξοδα ταφής και τα δικαιώματα του Νεκροταφείου για 15 χρόνια, με την πρόθεση να μεταφέρει τα οστά του στην Πατρίδα «εν ευθέτω χρόνω». Η Κλεονίκη Καρβαγγέλη δεν ξέχασε, αλλά ο πόλεμος την εμπόδισε να πραγματοποιήσει τη μετακομιδή των οστών του ήρωα. Πριν πεθάνει (το 1957) έλαβαν ειδοποίηση τον Δεκέμβριο του 1954 από τον εφημέριο της εν Βιέννη Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας ότι το 1950 είχε κλείσει η 15ετία για τα δικαιώματα Νεκροταφείου κι έπρεπε να καταβληθούν 800 σελίνια για μια 10ετία ακόμη, αλλιώς θα γινόταν αναπόφευκτα εκταφή των οστών του, τα οποία θα κατέληγαν σε κοινό χωνευτήριο, κάτι που, όπως ήταν φυσικό, δε θα ‘θελε να συμβεί. Όταν η Κλεονίκη ενημέρωσε σχετικά το Υπουργείο Εξωτερικών, το Ελληνικό κράτος κατέβαλε τα 800 σελίνια, αλλά δήλωσε αδυναμία να αναλάβει τα έξοδα μεταφοράς των οστών του ήρωα. Η 10ετία εξέπνεε το 1960.
Γράφει, λοιπόν, η Μ. Κοντοπούλου πως, το 1958, που η ίδια πληροφορήθηκε την πρόθεση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών να ανεγείρει ανδριάντα του ήρωα, απευθύνεται στην Εταιρεία, παρακαλώντας να μεριμνήσει προπαντός για τη μετακομιδή των οστών του ήρωα θείου της και την εναπόθεσή τους σε γραφική τοποθεσία της Καστοριάς, «εις την γην της ελευθέρας πλέον Καστοριάς, την οποίαν ηγάπησε, δια την οποίαν εμόχθησεν, εκεί όπου τα πατριωτικά του αισθήματα εύρον πλούσιον έδαφος δράσεως και όπου, όπως ο ίδιος αναφέρει εις τας σημειώσεις του “πολλάκις εκοιμήθην εις τας κορυφογραμμάς των ορέων της με προσκέφαλο το τουφέκι μου”.
Αντί ανδριάντος ένας απέριττος τάφος και ένα κυπαρίσσι, που να συμβολίζη με την ανάτασιν των κλώνων του προς τα ύψη το ευσταλές και ευγενικόν του παράστημα με τα υψηλά ιδεώδη της ελληνικής Φυλής, από τα οποία ενεπνέετο η άκρατος φιλοπατρία του», γράφει χαρακτηριστικά η ανεψιά του ήρωα μητροπολίτη μας στην παρακλητική επιστολή της προς την Εταιρεία, η οποία, σε απάντησή της, υπόσχεται πως θα επιληφθεί του ζητήματος και θα ενημερώσει την Μ. Κοντοπούλου σχετικά.
Και το θαύμα έγινε! Ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος Αύγουστος Θεολογίτης, «όχι μόνον επεκρότησε την ληφθείσαν απόφασιν, αλλά και εζήτησεν όπως η μεταφορά των λειψάνων του αειμνήστου Γερμανού Καραβαγγέλη αποτελέση αφορμήν εθνικού συναγερμού εν τη Βορείω Ελλάδι»!
Κι ο συναγερμός έγινε! Κι η συνεργασία πολλών προσώπων -μολονότι η συνεργασία στην Ελλάδα δεν είναι το δυνατό μας σημείο- έφερε αγλαούς καρπούς! Με «αρχηγό» τον ίδιο τον Υπουργό και πολλά μέλη, ανάμεσά τους ο Μητροπολίτης Καστορίας Δωρόθεος, ο Νομάρχης Καστορίας Γεώργιος Μιχαλόπουλος, στήνεται η «τριήμερη εθνική γιορτή» της υποδοχής των οστών του ήρωά μας πίσω στον τόπο μας:
￭ Παρασκευή 12 Ιουνίου 1959, άφιξη του σεπτού λειψάνου στο αεροδρόμιο Θεσ/νίκης, κωδωνοκρουσίες, απόδοση στρατιωτικών τιμών, τρισάγιο, ομιλίες για τον μεγάλο μας ήρωα.
-Σάββατο 13 Ιουνίου 1959, μεταφορά των οστών προς Καστοριά με πομπή και όλες τις πρέπουσες τιμές από Θεσ/νίκη, μέσω Γιαννιτσών, Εδέσσης, Φλωρίνης, Ανταρτικού, Γαύρου, όπου, σύμφωνα με το πρόγραμμα, φτάνει η σορός στις 15.15’ και γίνεται τρισάγιο, «μερίμνη Νομαρχίας Καστορίας και 15ης Μεραρχίας. Ώρα 15.45’, εκκίνησις εκ Γαύρου προς Καστορίαν. Ώρα 17.00’, άφιξις εις Καστορίαν και απόθεσις του φερέτρου εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν. Τρισάγιον και λαϊκόν προσκύνημα, λαϊκαί εκδηλώσεις, λεμβοδρομίαι μερίμνη Νομαρχίας και 15ης Μεραρχίας. Ώρα 19.30’, θεατρική παράστασις». Και, στη συνέχεια:
«Κυριακή 14 Ιουνίου 1959
Ώρα 10.00’. Επιμνημόσυνος δέησις κατά την αυτήν τάξιν ως και εν Θεσ/νίκη. Λόγος του Μητροπολίτου Καστορίας και του εκπροσώπου Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών κ. Α. Λέτσα.
Ώρα 11.00’. Αποκαλυπτήρια ανδριάντος Γερμανού Καραβαγγέλη, λόγοι: α’) Μακεδονομάχων, β’) Υπουργού Εθνικής Αμύνης και κατάθεσις υπ’ αυτού στεφάνου εξ ονόματος των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ώρα 13.00’. Προσκύνημα και κατάθεσις υπό των Μακεδονομάχων στεφάνου επί του εν Καστορία μνημείου του Παύλου Μελά και άλλων Μακεδονομάχων.
Ώρα 14.00’. Πρόγευμα Δημάρχου Καστορίας. Λόγος Δημάρχου. Λαϊκαί εκδηλώσεις, εθνικοί χοροί, λεμβοδρομίαι κ.λ.π.
Ώρα 19-21.00’. Δεξίωσις υπό της 15ης Μεραρχίας Καστορίας.
Ώρα 21-21.30’. Λαμπαδηφορίαι.
Ώρα 22.00’. Θεατρική παράστασις.
Ο Συντονισμός των εν Καστορία τελετών θέλει γίνει τη συνεργασία της Νομαρχίας Καστορίας και της 15ης Μεραρχίας.
Την τάξιν θα τηρήσουν αι Στρατιωτικαί Αρχαί και η Αστυνομία.
Η Οργανωτική Επιτροπή».
«(…) Την 5.30’ μ.μ. η πομπή έφθασεν, εν όλη τη μεγαλοπρεπεία της, εις Καστορίαν (…)» και θέλησα όσα έγιναν πριν από 63 χρόνια τέτοιες μέρες να τα παραθέσω εν συντομία, για να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι και να πάρουμε οι άλλοι μια γεύση από τις λαμπρές στιγμές της υποδοχής και να συγκινηθούμε εξαιτίας της. Κι επειδή ίσως αναρωτιέστε για κάποιες λεπτομέρειες των εκδηλώσεων:
Εκτός από τις αρχές και τους επίσημους του τόπου, στις εκδηλώσεις ήταν παρόντες: «τμήματα των σωμάτων Ελλήνων Προσκόπων και Ελληνίδων Οδηγών, Γυμνασίου, Δημοτικών Σχολείων, Σχολής Οικοκυρικής και Ορφανοτροφείου Θηλέων. Σύμπας ο Λαός των πόλεων Καστορίας και Άργους Ορεστικού και των χωρίων του Νομού», όσο για τις θεατρικές παραστάσεις, διαβάζουμε: «Έλαβε χώραν ενώπιον των επισήμων (σημ. επιμελ: το Σάββατο, 13/6, η παράσταση για τους επισήμους, ενώ την Κυριακή, 14/6, “ενώπιον λαϊκού ακροατηρίου”) θεατρική παράστασις με το πρωτότυπον έργον του κυρ. Ευρ. Χειμωνίδου “Μόνο ημείς” υπό της καλλιτεχνικής ομάδος των τελειοφοίτων σπουδαστών και σπουδαστριών της εν Θεσσαλονίκη Παιδαγωγικής Ακαδημίας (…). Η παράστασις αύτη μετέφερε τους πολυπληθείς θεατάς εις την ατμόσφαιραν εκείνην της αμύνης του Ελληνισμού της Μακεδονίας κατά της βουλγαρικής βαρβαρότητος, κατά την οποίαν ακριβώς είχεν αναδειχθή πελωρία και φωτεινή η φυσιογνωμία του αειμνήστου Μητροπολίτου Γερμανού Καραβαγγέλη, εμψυχώνουσα και οδηγούσα τους εθνικούς αγωνιστάς εις την θανάσιμον πάλην με τους Βουλγάρους κομιτατζήδες. Αι παραστάσεις του ομίλου της Παιδαγωγικής Ακαδημίας υπήρξαν αναβάπτισμα του λαού της Δυτικής Μακεδονίας εις τα εθνικά ιδεώδη και ούτως ειπείν ομολογία πίστεως εις το ακατάβλητον και ακατάλυτον της ελληνικής φυλής, την οποίαν η Θεία Πρόνοια έταξεν εις την γωνίαν αυτήν της Ευρώπης πρόμαχον του πολιτισμού και της ελευθερίας των λαών»…
Ογδόντα σελίδες έχει η δυσεύρετη πια έκδοση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών με τίτλο «Μετακομιδή Λειψάνων Γερμανού Καραβαγγέλη», που περιέχει, εκτός από την περιγραφή των όσων έγιναν τότε, και πολλές φωτογραφίες. Πιάνοντάς την στα χέρια μου, καθώς πλησιάζει η επέτειος, θέλησα να μοιραστώ μαζί σας τα κατά τη γνώμη μου σημαντικότερα. Αιωνία να ‘ναι η μνήμη του ήρωα μητροπολίτη μας, τον οποίο το 1907 ξεπροβόδισε η Καστοριά πάνδημη και υποδέχτηκε τα σεπτά του λείψανα μετά από 52 χρόνια πάνδημη και πάλι. Αποδεικνύοντας πως δε λησμονεί και πως είναι μια βαθιά ευγνώμων πόλη…
Επίλογος απαραίτητος:
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, κατόπιν πιέσεως των Τούρκων στο Πατριαρχείο Κων/πόλεως, αποσύρθηκε από τη μαρτυρική Καστοριά, που τόσο αγάπησε και με κίνδυνο της ζωής του υπηρέτησε, και βρέθηκε μητροπολίτης της μαρτυρικής Αμάσειας του Πόντου, όπου εφάρμοσε όσα είχε κάνει εδώ στην Καστοριά.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή βρέθηκε στην Αθήνα, όπου δεν εκλέχτηκε Αρχιεσπίσκοπος Αθηνών, όπως το επιθυμούσε, και, περνώντας για λίγο από τη θέση του Μητροπολίτη Ιωαννίνων, βρέθηκε ως Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κεντρική Ευρώπη-σύμφωνα με τα αξιόλογα προσόντα του με έδρα τη Βιέννη. Επρόκειτο για «συγκεκαλυμμένη εξορία» κι είχε γι’ αυτό τον λόγο πίκρα στην ψυχή. Στην ιδιόχειρη διαθήκη του (Αθήνα, 27/3/1933), την οποία υπογράφει με το «αγνώς σπαρτιατικόν του όνομα Ευρώτας Γ. Καραβαγγέλης» παραγγέλνει η κηδεία του να γίνει «με ένα μόνον ιερέα, άνευ διακόνου» και, κλείνοντας, προσθέτει: «Δεν χρεωστώ εις ουδένα ουδέ οβολόν. Εις το Έθνος προσέφερα ό,τι ήταν δυνατόν, ως Ιεράρχης του 21». Και παρά το γεγονός πως οι 5 αδερφές του υπήρξαν γενναίες ηρωίδες του Μακεδονικού Αγώνα και η μια τους, Ευρυδίκη Χατζηαποστόλου έμεινε, αργότερα τουλάχιστον, χήρα και οικονομικά άπορη, ο Καραβαγγέλης κληροδότησε στην Κοινότητα Στύψης Λέσβου, γενέτειρά του, όλη την ακίνητη περιουσία του «ήτοι μίαν οικίαν εις τας Αθήνας, με την εντολήν όπως εκ των εισοδημάτων αυτής δίδεται γαμήλιον δώρον εις δύο πτωχάς κορασίδας κατ’ έτος, τα δε υπόλοιπα διατίθενται εις τον αθλητικόν Σύλλογον δια την πνευματικήν και σωματικήν διάπλασιν των νέων».
ΥΓ: «(…) Αλλά εις πολλά χωριά υπήρχαν «γραικομάνοι» και εις αυτούς κυρίως εστηρίχθη η θαυμασία και τόσον αποφασιστική δράσις του Ιεράρχου κατά την πρώτην φάσιν του αγώνος. Περιήρχετο ούτος τα βουλγαροκρατούμενα χωριά με μόνον συνοδόν τον πιστόν τουρκαλβανό καβάση του Εμίν και με την πειθώ ή με την απειλήν ήνοιγε τας εκκλησίας και ελειτούργει (…). Ένας νέος Διγενής Ακρίτας, με θυελλώδη ορμήν, ιερωμένος και αγωνιστής μαζί, τέτοιους που είχε πάντα και μέχρι σήμερον η Ορθοδοξία, έγραψε μίαν ωραίαν εποποιΐαν και εκράτησεν υψηλά το λάβαρον του Ελληνισμού εις στιγμάς απομονώσεως, απογνώσεως και εγκαταλείψεως του πληθυσμού. Και ο αγών αυτός δεν ήτο σύντομος. Εκράτησε πέντε ολόκληρα χρόνια, δηλ. από του 1900 μέχρι τέλους του 1904, οπότε επάτησε τα μακεδονικά χώματα ο Παύλος Μελάς. Ο μεγαλύτερος άθλος του Γερμανού Καραβαγγέλη είναι ότι υπήρξεν ο πρώτος Έλλην που δεν εδέχθη παθητικώς την κατάστασιν και δεν περιωρίσθη εις την άμυναν, αλλά εφαρμόζων, ως γνήσιος στρατιωτικός, την αρχήν ότι “η καλλιτέρα άμυνα είναι η επίθεσις” την ωργάνωσε, χωρίς ουδεμίαν βοήθειαν έξωθεν, χωρίς μέσα. Αυτός την κατηύθυνεν εις την επαρχίαν του με άκαμπτον θέλησιν και με σκληρότητα ανάλογον προς τον κίνδυνον που απειλούσε με πλήρη εξόντωσιν τον Ελληνισμόν. Τούτο έκαμε από της πρώτης στιγμής, το δε πολιτικόν του ένστικτον ήτο ασφαλέστατον(…)». Μικρό απόσπασμα από την ομιλία του Κλεόβουλου Τσούρκα, από το Βογατσικό, Διευθυντή των Πολιτικών Υποθέσεων του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος, «όστις είχε το ευτύχημα και κατά τα παιδικά του έτη και κατόπιν να γνωρίση εκ του πλησίον τον ηρωικόν ιεράρχην».
Η μόνη αδελφή του ήρωα Μητροπολίτη μας που ζούσε όταν έγινε η μετακομιδή των λειψάνων του στην Καστοριά ήταν η Ευρυδίκη Χατζηαποστόλου, που απήγγειλε το παρακάτω συμβολικό ποίημα:
Το χώμα που σε δέχθηκε
το αιματοβαμμένο
είν’ ένα χώμα ελληνικό
στον κόσμο ξακουσμένο
χώμα που το επάτησαν
χίλιοι εχθροί διαβάτες
μα που το υπεράσπιζαν
πολίτες και χωριάτες.
Οι Βούλγαροι οι βάρβαροι
ωρμούσαν να τ’ αρπάξουν
το χώμα αυτό το Ελληνικό κι όσους μπορούν να σφάξουν.
Μα η μοίρα έτσι τώγραφε
να ξανοιχθή μπροστά μας
η νίκη και η λευθεριά
κι η Παναγιά κοντά μας.
Και βλέπεις πια στην Καστοριά
την πολυαγαπημένη
στημένη την σημαία μας
την χιλιοτιμημένη.
Ξανάρθες πάλι, Γερμανέ,
η Καστοριά δική σου
και ψάλλει όλη η Ελλάς την δόξα,
την αλκή σου.
Αγωνισταί της Καστοριάς
και Μακεδονομάχοι!
Όλοι μαζί και ο καθείς
για σύμβολό του νάχη
του Γερμανού σας την μορφή του Θείου Καραβαγγέλη
που της Μακεδονίας μας
την λευθεριά αγγέλλει.
Θα στέκει πάντοτε ψηλά,
περήφανα, γενναία
για να εμπνέη τη γενειά
και σ’ άλλα έπη νέα.
Ελληνική πατρίδα μας,
γλυκειά Μακεδονία,
συ που εγνώρισες του εχθρού
την άσβεστη μανία
κοιμήσου τώρα ήσυχη,
γιατί εις το πλευρό σου
ο Ιεράρχης αγρυπνά
ακοίμητος Φρουρός σου.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Ιουνίου 2022, αρ. φύλλου 1129.
Σχετικά:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.