ΣΙΜΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΔΗ: “Ευρωσκεπτικισμός”

 

Για ένα άρθρο του Παναγιώτη Ιωακειμίδη

Με ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του, ο ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρεσβευτής-σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών Παναγιώτης Ιωακειμίδης, αναφέρεται στα ευρήματα της δημοσκόπησης που εν πραγματοποίησε η εταιρεία ‘Μetron Analysis’ για λογαριασμό του Κύκλου Ιδεών και του συνεδρίου που διοργάνωσε με αφορμή την συμπλήρωση 50 ετών από την Μεταπολίτευση του 1974. Πιο συγκεκριμένα, ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης, κρούει τον ‘κώδωνα του κινδύνου’ από το γεγονός πως ένα 32% των συμμετεχόντων στην έρευνα «πιστεύει ότι η Ελλάδα ζημιώθηκε (όχι απλά δεν ωφελήθηκε, αλλά ζημιώθηκε!) από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Στην ηλικία δε των 28-43 το ποσοστό αυτό φτάνει στο 47% (!), ενώ ένα 3% ότι ούτε ζημιώθηκε ούτε ωφελήθηκε» [1].

Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως αυτή η παράμετρος και όχι η «ιδιαίτερη συνθήκη», για να παραπέμψουμε στην ανάλυση των Heath, Mc Lean, Taylor & Curtice, μπορεί να επηρεάσει και την εκλογική συμπεριφορά αυτών των ατόμων, στις επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές της 9ης Ιουνίου. Με ποιον τρόπο; Ας το δούμε αναλυτικότερα: 

Πρώτον, είτε με την επιλογή της αποχής, ώστε να διαφανεί με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο η εναντίωση και δη η συνολική εναντίωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στους θεσμούς της. Και δεύτερον, με την υπερψήφιση ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών κομμάτων, τα οποία βρίσκονται είτε στα δεξιά είτε στα αριστερά του κομματικού-πολιτικού φάσματος [2].  

Αυτή η παρατήρηση μας προσφέρει την ευκαιρία να διατυπώσουμε την ακόλουθη υπόθεση εργασίας. 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, παρά το γεγονός πως επενδύει χρόνια τώρα σε έναν ‘σκληρό ευρωσκεπτικισμό’ και σε μία παράλληλη «ευρωφοβία» [3], για να δανεισθούμε την ορολογία της Σοφίας Βασιλοπούλου, δεν έχει καταστεί ο προνομιακός αποδέκτης της ψήφου όλων όσοι είτε αμφισβητούν εν όλω είτε εν μέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως, η ψήφος αυτών των ατόμων διαχέεται προς διάφορες κατευθύνσεις, γεγονός που αποτρέπει το ΚΚΕ από το να διεκδικήσει με αξιώσεις ένα διψήφιο ποσοστό στις ευρωεκλογές. 

Και ο αντιευρωπαϊσμός αυτός πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, καθότι θεωρούμε πως μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την παγίωση αντιλήψεων που είτε σχετικοποιούν είτε απορρίπτουν ανοιχτά το πολιτικό σύστημα και την Ελληνική Φιλελεύθερη Δημοκρατία.

 

Άλλωστε, πέραν αυτού του δείκτη, μόνο ένα 39% των συμμετεχόντων σε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που «έχει θετική εικόνα για την Ένωση» [4], κατά την ανάλυση του Παναγιώτη Ιωακειμίδη. Ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό το οποίο οφείλεται αφενός μεν στη διαμόρφωση της αντίληψης πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ‘λειτουργεί προς όφελος των λαών αλλά των ελίτ’, και, αφετέρου δε, στην εσφαλμένη άποψη πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ‘προσφέρει τίποτε θετικό στη χώρα, εδώ και πολλά χρόνια’ [5].

Αρκετοί εκ των συμμετεχόντων στα ευρωψηφοδέλτια των τριών μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων (Νέα Δημοκρατία, Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα-Κίνημα Αλλαγής), ανήκουν στην κατηγορία των ‘ευρω-πραγματιστών’ [6] κατά την Σοφία Βασιλοπούλου, κάτι που σημαίνει πως όταν μιλούν περί Ευρωπαϊκής Ένωσης, σπεύδουν να επισημάνουν όχι μόνο τα θετικά, αλλά κυρίως τα αρνητικά της, αποφεύγοντας να θίξουν το ζήτημα της καθ’ όλα θετικής επίδρασης που ασκούσε και εξακολουθεί να ασκεί η Ευρωπαϊκή Ένωση στα καθ’ ημάς. 

Αυτή όμως η στάση δεν βοηθά ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση του αντιευρωπαϊσμού, οι θιασώτες του οποίου υποστηρίζουν (τουλάχιστον οι πιο ριζοσπαστικοί εξ αυτών) πως η Ελλάδα δεν ανήκει στον Δυτικό κόσμο. Και το πλέον αντιφατικό στοιχείο είναι πως το ‘ίνδαλμα’ ουκ ολίγων αντι-ευρωπαϊστών, η Μαρία Καρυστιανού, πρόεδρος του Συλλόγου ‘Τέμπη 2023,’ στην Ευρωπαϊκή Ένωση προστρέχει προκειμένου να τιμωρηθούν οι ένοχοι για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. 

Κατά τον Παναγιώτη Ιωακειμίδη, «το ένα τρίτο είναι εξαιρε-τικά υψηλό ποσοστό για μια χώρα που τα αριθμητικά στοιχεία και άλλα δεδομένα πιστοποιούν ότι είναι από τις πλέον ωφελημένες της ΕΕ τόσο σε ό,τι αφορά τις μεταβιβάσεις χρηματικών πόρων (διαρθρωτική πολιτική, ΚΑΠ κ.α.), όσο και σε άυλα οφέλη, όπως συμβολή της Ένωσης στην εδραίωση της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας (θεσμών, κράτους δικαίου, κοινωνίας πολιτών κ.λπ.), ενίσχυση της ασφάλειας και ανεξαρτησίας της χώρας, και βεβαίως ανάδειξη της Ελλάδας σε χώρα που με ισχυρή επιρροή στις περιφερειακές υποθέσεις αλλά και ευρύτε-ρο παγκόσμιο σύστημα» [7]. 

* * *

1. Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης, Παναγιώτης, ‘Σε δρόμο αντιευρωπαϊκό;’, Εφημερίδα ‘Τα Νέα’, 20/05/2024, σελ. 12. Λαμβάνοντας υπόψιν την ηλικιακή κατηγορία στην οποία αναφέρεται και ο συγγραφέας του άρθρου, θα επισημάνουμε θεωρητικώ τω τρόπω, πως οι μνήμες που διατηρούν από την περίοδο της βαθιάς κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης, σε συνδυασμό με την διαμόρφωση της πεποίθησης πως οι ‘πολιτικές που επέβαλλε η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλλαν στη δραματική επιδείνωση των συνθηκών ζωής τους’ (περιττό να πούμε το ό,τι αυτή η πεποίθηση καθίσταται προδήλως εσφαλμένη), καλλιεργούν το έδαφος για την διαμόρφωση μίας αντι-ευρωπαϊκής στάσης, με το 47% των συμμετεχόντων στην έρευνα που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία 28-43 ετών, να θεωρούν ανοιχτά πως η Ελλάδα ζημιώθηκε από την συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επίσης, και στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Άρα, τι ακολουθεί; Η υποστήριξη σε ένα αίτημα εξόδου της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ένα ‘Grexit’), αίτημα το οποίο δεν υποστηρίζουν παρά μικρά κόμματα της εξω-κοινοβουλευτικής Αριστεράς, κατά κύριο λόγο. Κινούμενοι θεωρητικά, οφείλουμε να προβούμε και στην ακόλουθη επισήμανση: Η πεποίθηση περί ‘ζημίας’ που έχει προκύψει για τους ίδιους και για την χώρα από την συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αμβλύνεται ούτε από το γεγονός πως τα άτομα που ανήκουν σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία, έχουν κάνει χρήση όλων των προνομίων που έχει επιφέρει η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ΟΝΕ: Ελεύθερη μετάβαση και εγκατάσταση σε χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης∙ Σπουδές σε πανεπιστημιακό ίδρυμα χώρας-μέλους μέσω του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών ‘Erasmus’· Kοινό νόμισμα που διευκολύνει τις συναλλαγές· Σταθερή Δημοκρατία και ασφάλεια. 

2. Έχοντας κατά νου την εξαιρετική μελέτη της Σοφίας Βασιλοπούλου περί τύπων του ευρωσκεπτικισμού, θα τονίσουμε πως η ‘ΝΙΚΗ’ του Δημήτρη Νατσιού, ανήκει στην κατηγορία των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων που απορρίπτουν το εγχείρημα της περαιτέρω ολοκλήρωσης διότι αυτή η διαδικασία «θα επισκίαζε τα εθνικά συμφέροντα και την εθνική κυριαρχία του κράτους» (conditional type). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όταν εξετάζουμε πόσο ευρωσκεπτικιστικό είναι ένα πολιτικό κόμμα, οφείλουμε να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση και στο πως αντιμετωπίζει την διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης ή αλλιώς, ολοκλήρωσης. Εθνικο-λαϊκιστικά πολιτικά κόμματα όπως η ‘ΝΙΚΗ’ που διεκδικούν να εκλέξει για πρώτη φορά ευρωβουλευτή ή ευρωβουλευτές την απορρίπτουν, όντας υπέρμαχος μίας ‘σκληρής εθνικής γραμμής’. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως και το κόμμα της Μαρίν Λεπέν (‘Εθνική Συσπείρωση’), μετεξελίχθηκε από κόμμα που επένδυε στον «σκληρό ευρωσκεπτικισμό» (hard euroscepticism), σύμφωνα με την διατύπωση των Taggart & Szeczerbiak, ήτοι στην έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε κόμμα που προτάσσει την εναντίωση στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τον στόχο της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Βλέπε σχετικά, Taggart, Paul & Szeczerbiak, Ales, ‘The party politics of Euroscepticism in EU member and candidate states,’ Opposing Europe Research Network, 2002, σελ. 1-33. Βλέπε και, Βασιλοπούλου, Σοφία, ‘Varieties of Euroscepticism: The case of the European Extreme right,’ JCER, Volume 5, Issue 1, 2009, σελ. 3-23. Και, Γεωργιτζίκη Χρυσή, ‘Ευρωσκεπτικισμός και Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση’, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, 2016, σελ. 32, Διαθέσιμη στο: GeorgitzikiChrysiMsc2017.pdf (uom. gr)

3. Βλέπε σχετικά, Βασιλοπούλου, Σοφία, ‘Varieties of Euroscepticism: The case of the European Extreme right…’ ό.π. Εκτιμούμε πως και σε αυτή την προεκλογική περίοδο, καθίσταται εμφανής η έλλειψη υποψήφιων ευρωβουλευτών που να είναι ‘ενθουσιασμένοι’ περί την Ευρωπαϊκή Ένωση (δεν θα χαρακτηρίσουμε τους υποψήφιους ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Κόμματος Πρασίνων ‘ενθουσιασμένους’ με την Ευρωπαϊκή Ένωση), στο εγκάρσιο σημείο όπου αυτοί, λόγω πεποιθήσεων και ρητορικής, θα μπορούσαν να βοηθήσουν πολλούς πολίτες να αντιληφθούν πόσο πολύ έχει ωφεληθεί η Ελλάδα από την ένταξη και από την συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ‘ρεύμα’ του αντι-ευρωπαϊσμού που διαπερνά την ελληνική κοινωνία όπως ορθά υποστηρίζει ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης, μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα όταν σε κάθε πολιτική περίοδο, υπάρχουν και οι ‘ενθουσιασμένοι’ περί την Ευρωπαϊκή Ένωση και την λειτουργία της, πολιτικοί και ευρωβουλευτές. 

4. Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης, Παναγιώτης, ‘Σε δρόμο αντιευρωπαϊκό;... ό.π., σελ. 12. 

5. Στον πυρήνα του ευρωσκεπτικισμού ή του αντι-ευρωπαϊσμού που επιδεικνύουν ουκ ολίγοι πολίτες βρίσκεται ο αντι-ελιτισμός: ‘Τι είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση εάν όχι μία Ένωση των ελίτ’;

6 Βλέπε σχετικά, Varieties of Euroscepticism: The case of the European Extreme right…ό.π. 

7 Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης, Παναγιώτης, ‘Σε δρόμο αντιευρωπαϊκό;... ό.π., σελ. 12. Όσο πιο πεπεισμένος αντι-ευρωπαϊστής είναι κάποιος, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες του να αντιπαθεί πολιτικά πρόσωπα όπως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 6 Ιουνίου 2024, αρ. φύλλου 1228.