Πρόκειται λοιπόν για το Νέστορα Μάτσα και το ημερολόγιό του από τα δύσκολα χρόνια της κατοχής, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ελευθερουδάκης με τον τίτλο: "Αυτό το παιδί, πέθανε αύριο" .
Ο Νέστορας Μάτσας του Πίνχα είναι Έλληνας συγγραφέας, σκηνοθέτης, και από τους πρώτους αξιόλογους σκηνοθέτες ελληνικών μορφωτικών ταινιών. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1935. Ακολούθησε ελεύθερες σπουδές για το θέατρο και τον κινηματογράφο στο Παρίσι και μάλιστα με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης. Είναι αδερφός του Αρτέμη Μάτσα, η ομοιότητά τους δε είναι εκπληκτική.
Από πολύ νωρίς έκανε την εμφάνισή του στο χώρο των Γραμμάτων με νουβέλες και διηγήματα στο περιοδικό Νέα Εστία. Η πρώτη συλλογή διηγημάτων του αποτέλεσε και το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο "Άνθρωποι των Χαμένων Παραδείσων" που κυκλοφόρησε το 1954. Ακολούθησαν έκτοτε πολλά βιβλία όπως βιογραφίες, διηγήματα, μυθιστορήματα αλλά και παιδική λογοτεχνία. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν το "Χωρίς Αγάπη" (με το οποίο έλαβε διεθνή Έπαινο Βραβείου Άντερσεν), "Το παραμύθι του Θεόφιλου" (με το οποίο και κατέκτησε το Α' Κρατικό Βραβείο Μυθιστορηματικής Βιογραφίας), "Το περιβόλι με τα χαμένα παραμύθια" (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), "Το δισάκι του ασκητή" κ.ά.
Παράλληλα ο Νέστορας Μάτσας ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο και ιδιαίτερα με τη διάσωση του λαογραφικού υλικού της Ελλάδος έχοντας στο ενεργητικό του άνω των 150 "ντοκιμανταίρ", ελληνικού εθνογραφικού περιεχομένου, μεταξύ των οποίων και τρεις μεγάλου μήκους ταινίες "Οι ρίζες του τόπου μας" με το οποίο και τιμήθηκε με Χρυσό Μετάλλιο καθώς και Βραβείο Διεθνούς Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, "Το Α και το Ω: Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός" και "Αλέξανδρος ο Μέγας". Επίσης θεωρείται ο πρώτος που εισήγαγε λαογραφικές εκπομπές στην ελληνική τηλεόραση.
Τιμήθηκε με πολλά τόσο λογοτεχνικά βραβεία ελληνικά και ξένα όσο και κινηματογραφικά από τα οποία και ξεχωρίζουν το Μεγάλο Βραβείο με ασημένιο Κύπελλο του Ιταλικού Υπουργείου Παιδείας, επίσης το Μεγάλο Βραβείο με χρυσό Μετάλλιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Τουριστικών Ταινιών Μασσαλίας, τιμητικό δίπλωμα του Φεστιβάλ Καννών 1970, ενώ τέλος έλαβε και το τιμητικό δίπλωμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Ρώμης.
Για εμάς όμως, τους μαθητές της Ε2΄ του 7ου Δημοτικού Σχολείου και το δάσκαλο μας Παναγιώτη Αμανατίδη, ο πνευματικός αυτός ‘κολοσσός’ του τόπου και της φυλής μας, ο Νέστορας Μάτσας, είναι το ‘παιδί’. Το ‘παιδί’ που όχι μόνο δεν πέθανε στα χρόνια της κατοχής, αλλά πέτυχε με την απλότητα του λόγου και της ζωής του να μας επιτρέψει να κάνουμε τη ζωή του κομμάτι από τη δική μας καθώς και το να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
Δουλέψαμε κι εμείς, δεκάχρονα παιδιά του σήμερα, διαβάζοντας τα κείμενα που ένα άλλο παιδί με την ηλικία μας αποτύπωνε πριν από 65 χρόνια, πάνω στο χαρτί του τετραδίου του, γιατί «...δεν ήθελε να ξεχαστεί τίποτα από τη ζωή που ζούσαν, αφού αυτή ήταν η δική τους ζωή, κι ας ήθελαν οι περισσότεροι να ξεχάσουν τι πέρασαν...».
Διαβάσαμε λοιπόν και ξαναδιαβάσαμε, συζητήσαμε για τη ζωή εκείνης της εποχής, για τον πόλεμο και το φασισμό, για το τι σήμαινε για ένα παιδί της κατοχής (τόσο συναισθηματικά αλλά και πρακτικά) το ότι ο πατέρας του χάθηκε στο μέτωπο ή το ότι τον έπιασαν οι Γερμανοί και πως δεν πρέπει να τον περιμένει πια για φαγητό αλλά να χαθεί στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ώστε να γλυτώσει από το θάνατο που δεν ξεχωρίζει παιδιά και μεγάλους.
Νοιώσαμε την αγωνία του, το φόβο του, την πείνα του, τον πλούτο των συναισθημάτων που έκρυβε –και κρύβει- μέσα του ακόμη και σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές. Τις στιγμές που μπορούσε να αναγνωρίζει καλοσύνη και στους ανθρώπους που τον κάνανε να νοιώθει πως η μητέρα του πεθαίνει για μια δεύτερη φορά!
Ακούσαμε τραγούδια που κατέγραφαν αυτά τα γεγονότα και τα συναισθήματα και είδαμε ασπρόμαυρες φωτογραφίες που ζωντάνεψαν τις νοερές εικόνες του κειμένου.
Γίναμε πλουσιότεροι ως άνθρωποι γιατί όπως έλεγε και ο πατέρας του ‘παιδιού’: «όποιος διαβάζει καλά βιβλία γίνεται καλύτερος άνθρωπος!»
Έτσι, με την ψυχή μας γεμάτη πλούτο και φως, πήραμε την απόφαση να τα παρουσιάσουμε όλα αυτά, στα παιδιά και στους μεγάλους της εποχής μας, ώστε να ξυπνήσουμε μνήμες αλλά και να μοιραστούμε μαζί τους συναισθήματα, ήχους, εικόνες και δράσεις.
Και να που έφτασε η μεγάλη μέρα και που όλοι ήταν στη θέση τους εκείνο το απόγευμα της 7ης του Ιούνη. Αγωνία και φόβος. Θα τα καταφέρναμε ή θα ‘προσβάλλαμε’ το δύσκολο αυτό κομμάτι της ζωής του ‘παιδιού’;
Το εγχείρημα μεγάλο και δύσκολο για ένα δάσκαλο και μια τάξη δώδεκα παιδιών που γίνεται ακόμα δυσκολότερο όταν στην εκδήλωση εκτός από τους επίσημους προσκεκλημένους και το κοινό, παρίσταται και το ‘παιδί’ της κατοχής, σεβάσμιος γέροντας πια όσον αφορά την εξωτερική του εμφάνιση αλλά αιώνιο παιδί στα όνειρα, στην ψυχή και στο πνεύμα!
Τελικά μετά τους πρώτους απαραίτητους χαιρετισμούς και συστάσεις ήρθε η στιγμή που τα φώτα σβήσανε και η παρουσίαση ξεκίνησε.
Οι μαθητές με καθαρή φωνή και άρθρωση διαβάσαμε διαδοχικά, αποσπάσματα του βιβλίου δίνοντας ο καθένας το δικό του ηχόχρωμα. Άλλωστε τι ποιο φυσικό από το να διαβάζεται με παιδικές φωνές και χρώμα, ένα παιδικό ημερολόγιο!
Την ίδια ώρα στην οθόνη προβάλλονταν επίκαιρες εικόνες της εποχής και αξίζει ν’ αναφερθεί ότι ανάμεσά τους προβλήθηκαν και δύο πολύ σημαντικά φωτογραφικά κειμήλια της οικογένειας Μάτσα. Οι φωτογραφίες της Μητέρας και του Πατέρα, ευγενική προσφορά του κυρίου Νέστορα Μάτσα για την παρουσίασή μας.
Υπήρχαν όμως και κάποια πρωτότυπα σημεία όπως το ότι κάποια στιγμή με τρικ η οθόνη στην οποία προβάλλονταν οι εικόνες, μετατράπηκε σε ‘μπερντέ’ του Καραγκιόζη όπου εμείς τα παιδιά από πίσω, παίξαμε θέατρο σκιών, ενώ στις διακοπές της ανάγνωσης ακουστήκαν ποικίλα και πρωτότυπα τραγούδια που τα περισσότερα τα συνοδεύαμε με τις φωνές μας δυνατά από πίσω από τη σκηνή. Σε αρκετά σημεία της αφήγησης υπήρξαν και δράσεις παντομίμας που συνδυάζονταν με το κείμενο.
Κορυφαία ήταν και η στιγμή όπου δυο παιδιά γράψανε με μπογιά το σύνθημα ‘Θάνατος στο φασισμό’, καθώς και το κλείσιμο της παρουσίασης με όλα τα παιδιά στη σκηνή να τραγουδάμε το Άσμα ασμάτων και να απευθύνουμε στο κοινό ένα τεράστιο και βροντερό «Γιατί;;;»
Ήταν τότε που ο κύριος Μάτσας πήρε ξανά το λόγο για να μας απαντήσει σ’ αυτό το «Γιατί;;;»
Μας είπε λοιπόν, φανερά συγκινημένος ότι υπάρχουν κάποια παραμυθία που δεν έχουν ευχάριστο τέλος όπως τα γνωστά, αλλά είναι παραμύθια γεμάτα πόνο και αίμα. Έτσι η ιστορία του ‘παιδιού’ της κατοχής τελειώνει μ’ ένα τραγικό «Γιατί;».
«Γιατί;» στον πόλεμο,
«Γιατί;» στον πόνο,
«Γιατί;» στην πείνα,
«Γιατί;» στην βαναυσότητα των ανθρώπων. . .
Μα να που μπορεί τώρα, αυτό το «Γιατί;» να αντικατασταθεί με ένα «Ναι».
«Ναι», μπορούμε να ελπίζουμε για το μέλλον
«Ναι», μπορούμε πια να είμαστε αισιόδοξοι και να αγωνιστούμε για έναν κόσμο όπου οι νεότεροι και οι μεγαλύτεροι θα ζουν αρμονικά και θα αγωνίζονται ώστε να πάψουν οι διακρίσεις και οι πόλεμοι.
«Ναι», μπορούμε να χτίσουμε έναν κόσμο όπου θα λείπει ο πόνος και η πείνα, ο φόβος κι ο αναίτιος, βάναυσος θάνατος.
Αυτή η απάντηση, μαζί με το ζεστό χειροκρότημα του κόσμου αποτέλεσε για μας και το δάσκαλό μας τη μεγαλύτερη δικαίωση για τους κόπους και τις θυσίες που κάναμε για πολλούς μήνες. Αν και η μεγαλύτερή μας ικανοποίηση ήταν το προσωπικό σχόλιο του κυρίου Μάτσα, που ως άνθρωπος με τόση τηλεοπτική εμπειρία και κινηματογραφική δράση έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στην κρίση και την κριτική του. Όλα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, γίνανε άψογα. Κανένα λάθος στην ανάγνωση, απόλυτος συντονισμός και ακρίβεια. Αυτό άλλωστε συντέλεσε και στο να μας καλέσει, ώστε με τη νέα σχολική χρονιά, να επαναλάβουμε την παρουσίαση αυτή και στην Αθήνα!!
Σίγουρα λοιπόν, αξίζουν συγχαρητήρια, και στο δάσκαλό μας Παναγιώτη Αμανατίδη που εμπνεύσθηκε, οργάνωσε κι ‘έστησε’ αυτή την παρουσίαση, αλλά και στους μαθητές όλους του τμήματος – μάλιστα κάποιοι ξεπέρασαν και τους εαυτούς τους, και τους αξίζουν διπλά συγχαρητήρια – που για πολλούς μήνες θυσιάσαμε ελεύθερο χρόνο κι άλλες δραστηριότητες ώστε να δημιουργήσουμε όλοι μαζί αυτή την παρουσίαση που αποτελεί το δίχως άλλο ένα ορόσημο στη ζωή μας .
Ευχαριστούμε επίσης,
Τους γονείς και τις οικογένειές μας που μας στήριξαν όλο αυτό το διάστημα,
Το Δήμο και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καστοριάς που ανέλαβαν τη συνδιοργάνωση.
Το Σύλλογο Γονέων του 7ου Δημοτικού Σχολείου για τη συμμετοχή του στη δαπάνη ενός αεροπορικού εισιτηρίου
Το Σύλλογο Δασκάλων και Νηπιαγωγών Νομού Καστοριάς για τη συμμετοχή του στη δαπάνη ενός δεύτερου αεροπορικού εισιτηρίου
Το Δημήτρη Μπιρμπίλη, υπεύθυνο κινηματογραφικών παραγωγών από την Αθήνα και παλιό γνώριμο της Καστοριάς, για την ευγενική του στήριξη και την γερμανική ‘σβάστιγγα’ που μας προμήθευσε.
Τον καραγκιοζοπαίχτη Αγάπιο Αγαπίου για την ευγενική του προσφορά που κατασκεύασε αφιλοκερδώς τις φιγούρες του ‘θεάτρου σκιών’ που χρησιμοποιήσαμε και τέλοςτον κύριο Νέστορα Μάτσα και τους συνεργάτες του Ιωάννη Συλλάνταβο και Αινεία Μπίρη που μας τίμησαν με την παρουσία και τα σχόλιά τους.
Επίσης αφιερώνουμε την παρουσίαση μας αυτή στο δάσκαλο του ‘παιδιού’, που γέλασε στο άκουσμα ότι ο μικρός τότε μαθητής ονειρευόταν στη ζωή του να γράφει βιβλία, αλλά και σε κάθε μεγάλο που θα γελάσει μπροστά στο όνειρο των μικρών παιδιών!!! «Προσοχή τα όνειρα εκδικούνται»
Κλείνοντας αυτήν την αναφορά θα θέλαμε να κάνουμε δημόσια επίκληση στους φορείς του τόπου ώστε να βοηθήσουν και να μπορέσουμε να επαναλάβουμε την παρουσίαση αυτή και στην Αθήνα.
[δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 3.7.2008]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.