Έτσι αυτή την φορά, οι τοιχογραφίες - που έκαναν φτερά και από τότε στην πραγματικότητα αγνοούνται (έστω και αν έχουν παραδοθεί στα χέρια μεσεγγυούχων), καθώς το εξαιρετικό αρχοντικό παλιάς εβραϊκής οικογένειας της Καστοριάς που… αποτεφρώθηκε «κατά λάθος» από εμπρησμό μερικούς μήνες αργότερα μέσα στο 2004, αναβίωσαν στις ψυχρές δικαστικές αίθουσες ως φαντάσματα και αναμνήσεις που προκαλούν προβληματισμό και απογοήτευση.
Βεβαίως ο χρόνος περνάει και φθείρει. Ώστε ποτέ ίσως δεν θα απαντηθεί το ερώτημα για την ύπαρξη συνενόχων αυτής της παράλογης πράξης. Ούτε αν εκτελούνταν ένα καλά οργανωμένο σχέδιο, με ηθικούς -και ανήθικους- αυτουργούς ή άλλους συνενόχους από τον τόπο μας. Ούτε αν το συγκεκριμένο κτύπημα, ήταν το πρώτο στην Καστοριά, ούτε φυσικά αν ήταν και το τελευταίο.
Κακό είναι ακόμη και το ότι μέσα από τις πολλές ανθρώπινες (τις κατανοητές και ακατανόητες) αδυναμίες του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, δεν αποδείχθηκε αν για την Καστοριά το συγκεκριμένο ακραίο περιστατικό, ήταν τυχαίο ή προέκυψε στο πλαίσιο δραστηριότητας ομάδας αρχαιοκαπήλων, εντός και εκτός Καστοριάς, που έχει λυμανθεί τον τόπο, τα μνημεία του, τους εκκλησιαστικούς και ιστορικούς θησαυρούς του.
Κυρίαρχο είναι το αίσθημα -στα όρια της πεποίθησης- ότι τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις τοιχογραφίες, τίποτε δεν ήταν τυχαίο, αποσπασματικό και ακριβώς άγνωστο σ’ αυτούς που μπορούσαν και έπρεπε να γνωρίζουν.
Η ΟΔΟΣ ήταν αυτή που αποκάλυψε (στην κοινή γνώμη και οδήγησε την υπόθεση στις αρμόδιες υπηρεσίες) για πρώτη φορά τον κρυμμένο αυτό θησαυρό, ξεχασμένο στο «καλό δωμάτιο» του ξεχωριστού αρχοντικού, απ’ όπου οι ένοικοί του περισσότερο από 200 χρόνια πριν από σήμερα, θαύμαζαν ακώλυτα την ανατολή και δύση του ήλιου και το καθρέφτισμα της πόλης στην λίμνη. Και ήταν ένας θησαυρός που αποτελούσε από καλλιτεχνική και ιστορική άποψη, το απαύγασμα της πρώϊμης (18ος – αρχή 19ου αιώνα) αστικής νοοτροπίας της αλλοτινής Καστοριάς, με σαφή ιδεολογικά χαρακτηριστικά και μάλιστα πρωτοποριακής διάστασης.
Πέρα από την ιδιαίτερα μεγάλη καλλιτεχνική αξία αυτής της αποτύπωσης της ζωγραφικής τέχνης, οι τοιχογραφίες στο καλό δωμάτιο του αρχοντικού Σομαλιά, εφ’ όσον δεν είναι γνωστό αν ήταν μοναδικές στην Καστοριά, ή υπήρξαν και άλλες σε άλλες κατοικίες που καταστράφηκαν, ή εξαφανίστηκαν από προσώπου γης- τοποθετούσαν την Καστοριά στο επίκεντρο του σύγχρονου κόσμου την εποχή του σχηματισμού του.
Διότι με τις τοιχογραφίες αυτές η Καστοριά, πραγματοποιούσε ένα σαφή βηματισμό μπροστά. Ξεπερνούσε τις άλλες συνηθισμένες μακεδονίτικες πόλεις και καλλιτεχνικά διεκδικούσε μια θέση μεταξύ των μεγάλων πόλεων: Της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και των μεγάλων κεντροευρωπαϊκών αστικών κέντρων της εποχής. Στην ύπαρξη αυτού του κοινωνικού περιβάλλοντος που επέτρεπε αυτό το στίγμα καλλιτεχνικής αντίληψης μπορεί κανείς να μελετήσει την ιστορία της Καστοριάς, αλλά σε συνάρτηση και με άλλους παράγοντες να εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο ο Λουκάς Σαμαράς για παράδειγμα, «έτυχε» να γεννηθεί εδώ.
Για τους απλούς αυτούς λόγους, η ΟΔΟΣ πρωτοστάτησε στην προβολή τους και συμμετείχε στην προσπάθεια διάσωσής τους. Αυτών και όλου του κτηρίου, που έκρυβε μέσα αιώνες εβραϊκών αναστεναγμών. Μέχρι που σίγασαν οι χάβρες και οι γειτονιές των παλιών αυτών συμπολιτών.
Έτσι, η εγκληματική αποτοίχισή τους, η κλοπή, ο «επαναπατρισμός» των τοιχογραφιών που έγιναν καπνός και ο εμπρησμός της κατοικίας, αποτελούν τα υπολείμματα υπάρξεων που χρησίμευσαν σαν σκηνικό στην δίκη όλων των περασμένων ημερών. Όπου απλώς σταθμίζονταν πράξεις, παραλείψεις, προθέσεις, και άλλα γενικά φθηνά πράγματα χωρίς πρακτική χρησιμότητα για την ουσία της υπόθεσης. Και όπου διαδραματίζεται η τελευταία πράξη ενός δράματος, αλλά χωρίς τον πρωταγωνιστή του.
Και όπου, στο πλαίσιο της δικαστικής εκκαθάρισης, αναβίωσαν ως πτυχές μιας μακρόσυρτης διαδικασίας, όλες οι κακοδαιμονίες μιας νοοτροπίας σαν κι’ αυτή που κλείνει αυτιά, μάτια και στόματα, η οποία ευθύνεται εν τέλει για την σημερινή πενία και ερήμωση της Καστοριάς. Κι’ αυτή η εκκαθάριση δεν είναι καθόλου βέβαιο αν θα οδηγήσει σε κάθαρση παθημάτων. Όποια και να είναι η δικαστική ετυμηγορία.
(*) Η δίκη των τοιχογραφιών είχε οριστεί να γίνει για πρώτη φορά στις 18 Οκτ. 2007, μετά από δύο αναβολές (η δεύτερη τον περασμένο Μάϊο), ξεκίνησε να δικάζεται την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου. Συνεχίστηκε την Παρασκευή 18/10, την Δευτέρα20/10 και χθες Τετάρτη 20/10 επρόκειτο να ολοκληρωθεί η ακροαματική διαδικασία.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23.10.2008
Σχετικά κείμενα:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.