ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Θ. ΟΡΦΑΝΙΔΗ: Ατραποί προς την Ελευθερία [IΙI]

 

ΟΔΟΣ 11.3.2021 | 1071

Ὁ Ὕμνος καὶ ὁ Ποιητής του

Ὁ Σολωμὸς ἀναπτύσσει τὸν πατριωτισμὸ τοῦ Ὕμνου καὶ ἱστορικὰ καὶ πολιτικά, μέσα ἀπὸ τὴν αἰσθητικὴ καὶ πνευματικὴ παράσταση τῆς ποίησής του. Ἱστορικὰ μὲ τὴν ἀναφορὰ στὴν Τριπολιτσά, στὰ Δερβενάκια, στὸ Μεσολόγγι, στὴν Τένεδο. Μὲ τὸ κάλεσμα στοὺς τριακόσιους τοῦ Λεωνίδα νὰ ἐγερθοῦν καὶ ἀντιστρέφοντας τὴν περηφάνεια ἀπὸ τοὺς προγόνους πρὸς τοὺς ἀπογόνους, συγκεκριμενοποιεῖ τὴ συνέχεια τοῦ γένους ποὺ ἀναδεικνύει στὴν ἐμβληματικἠ δεύτερη στροφή, στὸν πυρήνα τοῦ Ὕμνου, καὶ ἐμφυσεῖ στοὺς ἀγωνιστὲς καὶ σἐ κάθε ἀναγνώστη θάρρος καὶ ὁρμητικότητα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση. Πολιτικὰ ἀναπτύσσει τὸν πατριωτισμὸ μὲ τὰ στοιχεῖα τῆς ἑνότητας καὶ μὲ τὰ φῶτα πορείας ποὺ ἀνάβει γιὰ τὸ γένος στὸ διεθνὲς γεωστρατηγικὸ περιβάλλον.

Ἡ ἑνότητα ἀποτελεῖ γιὰ τὸν Σολωμὸ τὸν ἀκρογωνιαῖο λίθο στὴν ἐπιτυχία τῆς Ἐπανάστασης - ἀνεξαρτήτως τῶν ἐπιμέρους ἀντιλήψεων τοῦ καθενὸς - καὶ ἐπιδιώκει μὲ τὸν Ὕμνο νὰ τὴν ἐπιβάλει στοὺς πρωταγωνιστές της. Πέραν τῆς παρότρυνσης ἀποφυγῆς τῆς διχόνοιας, τῆς παύσης τῶν ἐμφυλίων συγκρούσεων καὶ τῆς ἔκκλησης σὲ συνεννόηση, θίγει τὴν πτυχὴ τῆς πολιτικῆς ἐκμετάλλευσης ποὺ μπορεῖ νὰ ἔχουν ὡς συνέπεια οἱ ἐμφύλιοι πόλεμοι. Ἡ πολιτικὴ ἐκμετάλλευση καὶ ἐπίπτωση προέρχονται ἀπὸ τὸν διεθνὴ παράγοντα. Δὲν πρέπει νὰ τοῦ δωθεῖ τὸ δικαίωμα ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους νὰ ἰσχυρισθεῖ ὅτι δὲν ἀξίζει νὰ εἴμαστε ἐλεύθεροι. Μετὰ τὸν πολιτικὸ στοχασμὸ γιὰ τὴν ἀπόκτηση καὶ τὴ διατήρηση τῆς ἐλευθερίας τῆς δέκατης πέμπτης ἔρχεται ὁ πολιτικὸς στοχασμὸς τῆς ἑκατοστῆς τεσσαρακοστῆς ἕβδομης στροφῆς, τὸ ἴδιο διαχρονικός: Ἂν δὲν ἔχουμε ἑνότητα ὑπονομεύουμε τὰ δίκαιά μας στὸ διεθνὲς περιβάλλον, δίνοντάς του τὸ δικαίωμα νὰ μᾶς ἐπιβάλει τὰ δικά του συμφέροντα.

Στὸ πεδίο τῆς ἑνότητας ἐντάσσεται καὶ ἡ ἐκτενέστατη ἀναφορὰ στὴ θρησκεία. Θρησκεία καὶ Ἐλευθερία βαδίζουν χέρι-χέρι. Στὴν ἐνενηκοστὴ στροφὴ ἡ Θρησκεία, κρατώντας τὸν Σταυρό, ὅπως βλέπουμε στὴν ὀγδοηκοστὴ ἔνατη, φιλάει τὴν Ἐλευθερία στὸ στόμα. Μία εὐλογία, μὰ εὐλογία ἁπτή, σαρκική, ἐμφατικὰ ἀδερφική, Θεία Μετάληψη κατ’ οὐσίαν αἵματος καὶ σώματος Χριστοῦ. 

Ἰδιαίτερο στοιχεῖο ἑνότητας καὶ ταυτοχρόνως συνειδητὴ πολιτικὴ ἐπιλογὴ τοῦ Σολωμοῦ πρὸς ἐνίσχυσή της ἀποτελεῖ ἡ ἀναφορά του στὸν ἀπαγχονισμὸ τοῦ Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε΄. Ἀφοῦ καλεῖ τοὺς Ἕλληνες νὰ παραμερίσουν τὶς ὅποιες διαφορές τους γιὰ νὰ θρηνήσουν τὸν σὰν κοινὸ ἐγκληματία θανατωθέντα Πατριάρχη -ὅπως ὁ ἴδιος γράφει γιὰ νὰ καταστήσει ἐναργέστερο τὸ εἰδεχθὲς τοῦ ἐγκλήματος- στὴν ἑκατοστὴ τριακοστὴ ἕβδομη στροφὴ ἀναφέρεται σὲ κατάρα ἀπὸ μέρους του, ἐλάχιστο χρόνο πρὸ τοῦ ἀπαγχονισμοῦ:

Ἡ κατάρα ποὺ εἶχε ἀφήσει

Λίγο πρὶν ἀδικηθῆ

Εἰς ὁποῖον δὲν πολεμήση

Καὶ ἠμπορεῖ νὰ πολεμῆ

Ἡ κατάρα αὐτὴ δὲν ἐπιβεβαιώνεται ἱστορικά· ἀλλὰ ὁ μέγιστος Ποιητὴς θεωρεῖ -καὶ ὀρθότατα- χρέος του νὰ ἀντιδράσει στὴν διαλυτικὴ γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Ἑλλήνων μομφὴ ποὺ ἀπευθύνει ὁ Shelley στὸν Πατριάρχη στὸ ποίημα του «Hellas» γιὰ τὴν ἀποκήρυξη τῆς Ἐπανάστασης. Ἡ ἀποκήρυξη εἶχε ἐπιβληθεῖ ἀπὸ τὸν Σουλτάνο διὰ τοῦ αἵματος καὶ ἐπ’ ἀπειλῇ γενικοῦ σφαγιασμοῦ τῶν Ἑλλήνων τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἀναφερόταν στὸ ποίημα τοῦ Shelley καὶ οἱ ἀναγνῶστες του δὲν θὰ ἦταν σὲ θέση νὰ σκεφτοῦν τὶς δυσχερεῖς συνθῆκες καὶ νὰ λάβουν ὑπόψιν τους τὴν πολιτικὴ διάσταση τῶν συνεπειῶν τῆς ἀνακήρυξης τῆς Ἐπανάστασης.

Στὴν ἑνότητα ἐντάσσεται καὶ ἡ μνεία στὸν Ρήγα. Ὁ Σολωμὸς συνειδητὰ ἀνταποκρίνεται στὴν «πολεμόκραχτη κραυγή» του. Σολωμὸς καὶ Ρήγας ταιριάζουν λαμπρά, τόσο διότι τὸ ἔθνος ἔχει ἑνιαία ἱστορία καὶ ὅλες του οἱ δυνάμεις τείνουν στὸν σκοπὸ τῆς ἀπελευθέρωσης, ὅσο καὶ διότι ἡ ρήση τοῦ Σολωμοῦ «τὸ ἔθνος πρέπει νὰ μάθει νὰ θεωρεῖ ἐθνικὸν ὅ,τι εἶναι ἀληθὲς» δὲν ἀποτελεῖ παρὰ συνέχεια τῆς ρήσης τοῦ Ρήγα «ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται, συλλογᾶται καλά».

Στὸ πεδίο τοῦ γεωστρατηγικοῦ περιβάλλοντος ἐντάσσεται ἡ ἀναφορὰ στὶς Μεγάλες Δυνάμεις τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς Ἀμερικανικῆς Ἐπανάστασης. Στὴν εἰκοστὴ δεύτερη στροφὴ ὁ Σολωμὸς γράφει πὼς ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση χαροποίησε «γκαρδιακὰ τοῦ Βάσινγκτον τὴ γῆ». Ἡ εἴδηση γιὰ τὴν εἴσοδο τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη στὶς Παραδουνάβιες Ἡγεμονίες ἔφτασε στὶς ΗΠΑ τὸν Μάιο τοῦ 1821 καὶ ἔγινε δεκτὴ μὲ ἐνθουσιασμὸ ἀπὸ τὸν τύπο, ἐνῶ στὰ τέλη τοῦ 1822 ὁ Πρόεδρος Μονρώ, στὸ πλαίσιο διαγγέλματος, ἀναφέρθηκε στὴν Ἐπανάσταση. Συνεπῶς ὁ Σολωμὸς ἀποδεικνύεται πλήρως ἐνημερωμένος, δὲν γράφει τυχαῖα. Οὔτε γιὰ τὶς Μεγάλες Δυνάμεις γράφει τυχαῖα. Ὅσον ἀφορᾶ στὴν Αὐστροουγγαρία περιορίζεται στὴν ἀρνητική της ἀντίδραση καὶ στὴν διάθεσή της νὰ πλήξει τὴν Ἐπανάσταση, μὴν παραλείποντας νὰ τὴν οἰκτίρει γιὰ τὴν καταστολὴ τοῦ ἰταλικοῦ ξεσηκωμοῦ ἐναντίον της. Ὅσον, ὅμως, ἀφορᾶ στὴν Ἀγγλία καὶ στὴν Ρωσσία, ὁ Σολωμὸς ἀποδεικνύεται γνώστης τοῦ γεωστρατηγικοῦ παιγνίου.

Ἡ ἀναφορὰ στὶς Μεγάλες Δυνάμεις συνδέεται μὲ τὴν εἴδηση τῆς Ἐπανάστασης. Τὸ ξέσπασμά της χαροποιεῖ «τοῦ Ἰονίου τὰ νησιὰ» γράφει στὴν εἰκοστὴ στροφή. Ἀπὸ τὸ 1815 ὑφίσταται τὸ Ἡνωμένο Κράτος τῶν Ἰονίων Νήσων, τυπικὰ ἀνεξάρτητο, οὐσιαστικὰ ὑπὸ ἀγγλικὴ κατοχὴ - «ὑπὸ ἀγγλικὴ προστασία» ὅπως ἀποκαλεῖτο στὴν διεθνὴ ὁρολογία. Ἂν καὶ ἀπὸ μία ἄποψη ἡ ἀγγλικὴ κατοχὴ φαίνεται προτιμότερη ἀπὸ τὴν τουρκικὴ δεσποτεία, γιὰ τὸν Σολωμό, ὡστόσο, πρόκειται γιὰ μία «Ψεύτρα Ἐλευθεριά». Μάλιστα οἱ δύο αὐτὲς λέξεις τῆς εἰκοστῆς πρώτης στροφῆς εἶναι μὲ ἀραιὰ γράμματα τυπωμένες γιὰ νὰ δώσει ἔμφαση ὁ ποιητὴς στὸ ψευδὲς τῆς ἐλευθερίας. Ἡ στροφὴ αὐτὴ δὲν τυπώθηκε στὴν ἔκδοση τοῦ Ὕμνου ποὺ ἔγινε στὸ Μεσολόγγι τὸ 1825 καὶ στὴν ἰταλικὴ μετάφραση ποὺ τὴ συνόδευε. Ἦταν ἡ ἔκδοση ποὺ θὰ κυκλοφοροῦσε στὰ Ἑπτάνησα καὶ ἡ λογοκρισία δὲν θὰ ἐπέτρεπε τὴν ἀνάγνωσή της. Γιὰ τὸν Σολωμό, λοιπόν, δὲν ὑπάρχει προτίμηση μεταξὺ ἠπιότερης καὶ σκληρότερης δουλείας, ἀλλὰ μεταξὺ Δουλείας καὶ Ἐλευθερίας -καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ διαχρονικὴ πρότασή του πρὸς τοὺς Ἕλληνες: Πρῶτον, ὑπονοεῖ ὅτι, ἐφόσον τὰ Ἰόνια Νησιὰ εἶναι οὐσιαστικῶς ὑπὸ δουλεία, πρέπει νὰ ἀπελευθερωθοῦν, ὅπως ὅλη ἡ Ἑλλάδα. Δεύτερον, ἕνα κράτος, σὲ κάθε ἐποχή, πρέπει νὰ εἶναι πραγματικὰ καὶ ὅχι τυπικὰ ἐλεύθερο. Ἄρα καὶ ἡ Ἑλλάδα, δὲν πρέπει νὰ ἀντικαταστήσει τὴν δουλεία μὲ μία ψεύτρα ἐλευθερία. 

Στὴν εἰκοστὴ τέταρτη στροφὴ ὁ Σολωμὸς μᾶς παρέχει μία πληροφορία ἐξαιρετικῆς σημασίας. Τὴν πρώτη ἀντίδραση τῆς Ἀγγλίας ὅταν ξεσπᾶ ἡ Ἐπανάσταση -ἐκ διαμέτρου ἀντίθετη μὲ αὐτὴν τῶν ΗΠΑ. Ἐμπνέεται τὴν παρομοίωση «θηρίο» -θηρίο ἡ Ἀγγλία, μία χώρα πολιτισμένη; Τὸ ἀγγλικὸ θηρίο φαίνεται νὰ καταλαμβάνεται ἐξ ἀπήνης ὅταν ξεσηκωνόμαστε καὶ στρέφεται κατὰ τῆς Ρωσσίας μὲ «τὰ μουγκρίσματα τῆς ὀργῆς». Γιατί ἡ ἀγγλικὴ αὐτοκρατορία θεωρεῖ ὑπεύθυνη τὴ ρωσσικὴ γιὰ τὸ ξέσπασμα τῆς Ἐπανάστασης; Ἀφοῦ ἐπισήμως ἦταν σύμμαχες γιὰ τὴ διατήρηση τοῦ status quo. Γιατί ἡ ἀγγλικὴ αὐτοκρατορία θεωρεῖ ὅτι ἡ ρωσσικὴ θὰ ἤξερε ὅτι ἐπρόκειτο νὰ ξεσπάσει ἡ Ἐπανάσταση; Ἔτσι ἐγείρονται καὶ ἄλλα ἐρωτήματα: Πῶς καὶ ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία ἱδρύθηκε στὴν ἀπολυταρχικὴ Ρωσσία καὶ ὄχι σὲ μία ἐλεύθερη χώρα, ὅπως ἡ κοινοβουλευτικὴ Ἀγγλία; 

Ἡ εἰκοστὴ πέμπτη στροφὴ ἀποτελεῖ τὴ συνέχεια τῆς πρώτης ἀντίδρασης τῆς Ἀγγλίας, παρομοιαζόμενης πάλι ὡς «θηρίο»:

Εἰς τὸ κίνημά του δείχνει

Πὼς τὰ μέλη εἶν’ δυνατά·

Καὶ στοῦ Αἰγαίου τὸ κύμα ρίχνει

Μία σπιθόβολη ματιά

Ἄρα ὁ Σολωμὸς στὴν εἰκοστὴ τέταρτη στροφὴ πρέπει νὰ ἀναφέρεται σὲ κάποια διπλωματικὴ κίνηση διαμαρτυρίας τῆς Ἀγγλίας πρὸς τὴ Ρωσσία καὶ στὴν εἰκοστὴ πέμπτη σὲ μία ἔμπρακτη ἐπίδειξη δυνάμεως: Πιθανὸν ὁ ἀγγλικὸς στόλος ἔκανε αἰσθητὴ τὴν παρουσία του στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, δηλαδή, στὸ Αἰγαῖο Πέλαγος. Ἐφόσον ἐπρόκειτο γιὰ ἐπίδειξη δυνάμεως καὶ ὄχι γιὰ ἐπέμβαση, προφανῶς δὲν ἀπευθύνετο στοὺς ἐπαναστατημένους Ἕλληνες γιὰ νὰ καταθέσουν ἄμεσα τὰ ὅπλα, οὔτε στὴν ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία γιὰ νὰ μὴν ἀντιδράσει κατὰ τῆς Ἐπανάστασης• ἀπευθύνετο στὴ Ρωσσία, ἀφοῦ αὐτὴ θεωρήθηκε ὑπεύθυνη γιὰ τὴ διατάραξη τοῦ γεωπολιτικοῦ καθεστῶτος.

Ἡ εἰκοστὴ πέμπτη στροφὴ ἦταν ἀρχικῶς ὡς ἐξῆς διατυπωμένη:

Καὶ στὸ πέλαο μία ματία

Ρίχνει ποὺ σπιθοβολᾶ

Καὶ τὰ νύχια τὰ μακρία

Σφίγγει, ἁπλώνει ἁρπακτικά

Μετὰ ἀπὸ παράκληση τοῦ φίλου του Φρέντερικ Νόρθ, πέμπτου Λόρδου τοῦ Γκίλφορντ, ἱδρυτοῦ τῆς Ἰονίου Ἀκαδημίας στὴν Κέρκυρα, ἤτοι, οὐσιαστικῶς τοῦ πρώτου ἑλληνικοῦ πανεπιστημίου τῆς νεώτερης ἐποχῆς, βαπτισθέντος κρυφὰ ὀρθοδόξου, ἔχοντας λάβει τὸ ὄνομα «Δημήτριος», γραμματέας τοῦ ὁποίου ἦταν ὁ Σπυρίδων Τρικούπης, ὁ Σολωμὸς ἄλλαξε τὴ στροφὴ ὅπως τὴν ξέρουμε. Κι ὅμως, μὲ τὴ μορφὴ ποὺ τῆς ἔδωσε, κατέστησε σαφέστερη τὴν ἀποτρεπτικὴ κίνηση τῆς Ἀγγλίας πρὸς τὴ Ρωσσία νὰ μὴν ἀποτολμήσει κάθοδο στὸ Αἰγαῖο, σὲ περίπτωση ποὺ τὴν σχεδίαζε.

Ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἐγκαινιάζει τὸ Ἀνατολικὸ Ζήτημα, διπλωματικὸς ὅρος ὁ ὁποῖος εἶχε καθιερωθεῖ τὸ 1822 ἄρα ἦταν ἐν ἰσχὺι τὸ 1823 ποὺ ὁ Σολωμὸς γράφει τὸν Ὕμνο, κεφάλαιο τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ ὁ Κριμαϊκὸς Πόλεμος τοῦ 1853-1856, δηλαδὴ ἡ πολεμικὴ σύγκρουση μεταξὺ Ἀγγλικῆς, Γαλλικῆς, Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, Βασιλείου τῆς Σαρδηνίας καὶ τῆς Ρωσσικῆς Αὐτοκρατορίας.Ὁ πόλεμος αὐτὸς στὴν ἀγγλικὴ ἱστοριογραφία ἀναφέρετο ἀρχικῶς ὡς «Ρωσσικὸς» καὶ στὴν ρωσσικὴ ὡς «Ἀνατολικὸς Πόλεμος». Προκάλεσε κύμα ἐνθουσιασμοῦ στὴν Ἑλλάδα. Συγκροτήθηκε Ἑλληνικὴ Λεγεώνα, ἡ ὁποία πολέμησε παρὰ τῷ πλευρῷ τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ, ἐνῶ μὲ τὴν ὑποστήριξη τῆς ἑλληνικῆς κυβέρνησης καὶ τοῦ βασιλέως Ὄθωνος ἐπανάσταση ξέσπασε στὴν Ἤπειρο, στὴ Θεσσαλία καὶ στὴ Δυτικὴ Μακεδονία. Ἡ στάση αὐτὴ τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ὁδήγησε κατ’ οὐσίαν στὴν ἐκθρόνιση τοῦ Ὄθωνος.

Ὁ Σολωμὸς εἶχε ἀρχίσει νὰ γράφει ποίημα μὲ τίτλο «Ἀνατολικὸς Πόλεμος», ἀπὸ τὸ ὁποῖο σώθηκαν μόνο τέσσερεις στίχοι -ἀπὸ τοὺς τελευταίους τῆς ζωῆς του. Σώθηκε, ὅμως, κι ἕνα σχεδίασμα στὰ ἰταλικά, ἀνέκδοτο, ποὺ περιέχεται στὸ χειρόγραφο ἀρ. 37 τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, ὅπου ἐκτὸς τῶν τεσσάρων αὐτῶν στίχων ὁ Σολωμὸς προβαίνει σὲ ἔπαινο τοῦ Τσάρου Νικολάου τοῦ Α΄, εἰρωνευόμενος τοὺς Ἄγγλους καὶ τοὺς Γάλλους, ποὺ τὸν ἀποκαλοῦσαν «βάρβαρο», ὡς «προστάτας τοῦ πολιτισμοῦ», καθὼς καὶ τὴ Βασίλισσα Βικτωρία.

Τὰ ἀνωτέρω δὲν καταδεικνύουν κάποια ἀφελὴ ρωσόφιλη ἢ ἀντιαγγλικὴ στάση τοῦ Σολωμοῦ. Ἀποδεικνύουν τὸ βάθος τῆς πολιτικῆς του σκέψης, στοιχεῖο ἀπαραίτητο γιὰ τὴ δημιουργία διαχρονικῆς τέχνης σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ὑψηλὴ αἰσθητική· καὶ ἀποδεικνύουν ἔτι περαιτέρω τὸν πατριωτισμό του: Κριτήριό του εἶναι ποιὰ δύναμη στρέφεται κατὰ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ποὺ σκλάβωνε τὴν πατρίδα μας. Ὁ Shelley παρουσιάζει στὸ ποίημά του ὅλες τὶς Μεγάλες Δυνάμεις ὡς ἄγρια ἁρπακτικὰ θηρία. Εἶναι πρὸς τιμήν του ποὺ ὡς ἐλεύθερο πνεῦμα ἔχει τὴ γενναιότητα νὰ καταγγείλει τὴν πολιτικὴ τῆς χώρας του, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νᾶ δεῖ αὐτὸ ποὺ βλέπει ὁ Σολωμός, ὁ ὁποῖος δὲν σιωπᾶ ὡς πρὸς τὴ Ρωσσία, ἀλλὰ λαμβάνει θέση ἀντίθετη ἀπὸ αὐτὴ τοῦ μεγάλου ὁμοτέχνου του. 

Ἡ γνώση -μεταξὺ ἄλλων- καὶ τῆς πολιτικῆς εἶναι χαρακτηριστικὸ τῆς ποιητικῆς ἰδιοφυΐας. Ὁ ποιητὴς γράφει γιὰ νὰ πεῖ καὶ ὄχι γιὰ νὰ σιωπήσει -ἀνεξαρτήτως μὲ ποιὸν τρόπο γράφει. Κατὰ τὴν ἄποψή μου ἡ βαθιὰ γνώση τοῦ γεωστρατηγικοῦ ἀνταγωνισμοῦ ποὺ ὁ Σολωμὸς ἐκδηλώνει στὸν Ὕμνο, ἡ ὁποία συμπυκνώνεται στὴν ἔννοια «συμφέρον» καὶ ὄχι μία ἰδεοληπτικὴ τοποθέτηση ὑπὲρ κάποιων καὶ ἐναντίον κάποιων ἄλλων, ἐπιρρωνύεται ἀπὸ τὸν στοχασμὸ ποὺ κατέγραψε ἀπευθυνόμενος στὸν ἑαυτό του, ὅταν ἐπεξεργάζετο τοὺς «Ἐλεύθερους Πολιορκημένους»:

«Κάμε -γράφει- ὥστε ὁ μικρὸς κύκλος μέσα εἰς τὸν ὁποῖον κινιέται ἡ πολιορκημένη πόλη, νὰ ξεσκεπάζει εἰς τὴν ἀτμοσφαίρα του τὰ μεγαλύτερα συμφέροντα τῆς Ἑλλάδος, γιὰ τὴν ὑλικὴ θέση ὅπου ἀξίζει τόσο γιὰ ἐκείνους ὅπου θέλουν νὰ τὴ βαστάξουν, ὅσο γιὰ ἐκείνους ὅπου θέλουν νὰ τὴν ἁρπάξουν, -καί, γιὰ τὴν ἠθικὴ θέση, τὰ μεγαλύτερα συμφέροντα τῆς Ἀνθρωπότητας. Τουτοιοτρόπως ἡ ὑπόθεση δένεται μὲ τὸ παγκόσμιο σύστημα. Ἰδὲς τὸν Προμηθέα καὶ ἐν γένει τὰ συγγράματα τοῦ Αἰσχύλου. Ἂς φανεῖ καθαρὰ ἡ μικρότης τοῦ τόπου καὶ ὁ σιδερένιος καὶ ἀσύντριφτος κύκλος ὁποὺ τὴν ἔχει κλεισμένη. Τουτοιοτρόπως ἀπὸ τὴν μικρότητα τοῦ τόπου, ὁ ὁποῖος παλεύει μὲ μεγάλες ἐνάντιες δυνάμεις, θέλει ἔβγουν οἱ Μεγάλες Οὐσίες».

Εἶναι σαφὲς ὅτι ὁ Σολωμὸς διακρίνει καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ μεταδώσει μὲ τὸ ἔργο του τὴ διάσταση μεταξὺ τοῦ ἑλληνικοῦ συμφέροντος τοῦ νὰ ὑπάρχει ἡ Ἑλλάδα καὶ νὰ ἔχει τὴ θέση ποὺ τῆς ἀξίζει καὶ τοῦ γεωπολιτικοῦ συμφέροντος τῶν ὅποιων Μεγάλων Δυνάμεων, ποὺ ἐπιφυλάσσει γιὰ τὴν πατρίδα μας θέση κατώτερη ἀπὸ αὐτὴν ποὺ τῆς ἀξίζει. Ὁ λόγος του εἶναι σύγχρονος, ὄχι μόνο διότι ἡ διάσταση αὐτὴ παραμένει ἀναλλοίωτη καὶ σήμερα, ἀλλὰ καὶ διότι σκέφτεται σὲ ἕνα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης πρὶν τὴν παγκοσμιοποίηση. Τὸ ἑλληνικὸ συμφέρον, ὅμως, ὑπερυψοῦται τοῦ ἀπηνοῦς ἀνταγωνισμοῦ, καθὼς ἡ ἀναγέννηση καὶ ὑπεράσπιση τῆς πατρίδας συνιστοῦν Ἠθική, ποὺ τὴν μεταφέρει ὁ Ἑλληνισμὸς καὶ στὴ μυθολογία του καὶ στὴν ἱστορία καὶ στὴν ποίησή του, καθιστώντας την Πανανθρώπινο Συμφέρον. Ἐξυψοῦται ὁ ἀγώνας ἐνάντια στὸν γεωστρατηγικὸ σχεδιασμό. Ἀπὸ αὐτὸν πηγάζουν οἱ Μεγάλες Ὁὐσίες τῆς Ἑλευθερίας, τῆς Θρησκείας, τῆς Ἠθικῆς, τῆς Τέχνης,τῆς Ὑπερηφάνειας, ἐνάντια στὶς Μεγάλες Δυνάμεις.

Πολὺ σκεπτόμενος καὶ ἠθικὸς μᾶς προέκυψε αὐτὸς ὁ «διεφθαρμένος χασομέρης εὐπατρίδης» ποὺ «δὲν ἤξερε ἑλληνικά».

σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι

Φωτογραφία: Πέτερ φον Ες (1792-1871), Η άφιξη του ΌΘωνα στην Αθήνα (1839). Νέα Πινακοθήκη του Μονάχου, Γερμανίας.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 11 Μαρτίου 2021, αρ. φύλλου 1071.

Η συνεργασία του οφείλεται στην ευγενή μεσολάβηση της κ. Χρυσούλας Πατρώνου Παπατέρπου.

Σχετικά:

• ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Θ. ΟΡΦΑΝΙΔΗ: Ατραποί προς την Ελευθερία [Ι]
• ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Θ. ΟΡΦΑΝΙΔΗ: Ατραποί προς την Ελευθερία [IΙ]