ΟΔΟΣ: Μικρασιατική καταστροφή και Καστοριά

Η συμπλήρωση 91 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή, όπως ονομάστηκε συνολικά μια περίοδος που θεωρείται η χειρότερη της νεώτερης εθνικής ιστορίας ιδίως μετά την Άλωση το 1453, και η οποία είναι διπλά τραγική αφού είχε αρχίσει με μια αληθινή εποποιία, αναπόφευκτα επαναφέρει μνήμες.

Το όνειρο για απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό πολλών εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων της μικρασιατικής παραλιακής κυρίως ζώνης αλλά και της ανατολικής Θράκης που από το 1919 και μετά την Συνθήκη των Σεβρών φάνηκε να γίνεται πραγματικότητα, έσβησε βίαια, ή καλύτερα πνίγηκε στον κόλπο της Σμύρνης στο τέλος Αυγούστου του 1922. Όταν η περίπου ασύντακτη και οπωσδήποτε άτακτη υποχώρηση των υπερβολικά προωθημένων στην ενδοχώρα της Ανατολίας ελληνικών στρατευμάτων, ήταν πια γεγονός.

Με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδων Έλληνες που ζούσαν από χιλιάδες χρόνια στις εστίες τους, να υποχρεωθούν μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες ως το Φθινόπωρο του 1922, μετά την καταστροφή της Σμύρνης, βίαια, υπό τον τρόμο των τακτικών και άτακτων τουρκικών στρατευμάτων (στα οποία μετείχαν πλήθη Τσετών και Ζεϊμπεκών αλλά και Κούρδων) να εγκαταλείψουν τα πάντα και να προσφύγουν άρον-άρον στην Ελλάδα.

Η τραγωδία ολοκληρώθηκε από το 1923 και μετά, όταν μέσα σε λίγα χρόνια επιβλήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών με βάση το θρήσκευμα και των περιουσιών τους, στο πλαίσιο της οποίας, έφυγαν χιλιάδες μουσουλμάνοι από το ελληνικό κράτος και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, εκατοντάδες χιλιάδες Πόντιοι και οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί της ενδοχώρας και της νότιας ζώνης.

Στην Καστοριά, με την καταστροφή της Σμύρνης και μετά από πολύμηνη περιδίνηση στην ανατολική και δυτική Θράκη έφθασαν μέσω της Ραιδεστού πολλές εκατοντάδες προσφύγων, ιδιαίτερα από την Απολλωνιάδα και τα (πέριξ αυτής) Πιστικοχώρια της περιοχής Προύσας.

Μια μικρή καστροπολιτεία, με αδιάκοπη κατοίκηση από Έλληνες από την εποχή της αρχαιότητας, γεμάτη αρχαία και νεότερα μνημεία, κτισμένη σε χερσόνησο που εισχωρούσε στην ομώνυμη λίμνη και θύμιζε πολύ την Καστοριά (φωτογραφία). Στο μέσο της μεγάλης λίμνης, σε μια νησίδα σώζονται ακόμη μερικά από τα ερείπια ναού που έκτισε η ίδια η Αγία Ελένη. Από την πόλη και την λίμνη ήταν ορατός ο επιβλητικός ορεινός όγκος του Ολύμπου, που με τα δεκάδες μοναστήρια του, αποτελούσε από εκατοντάδες χρόνια την μικρασιατική εκδοχή του Αγίου Όρους.

Έτσι βασισμένοι στην ομοιότητα, την οποία είχε καταστήσει γνωστή ο φαρμακοποιός Γουλιωτίδης που καταγόταν και γεννήθηκε στην Απολλωνιάδα αλλά μετά τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη, κατοίκησε στην Καστοριά ήδη από το 1911, κατέφθασαν ταλαιπωρημένοι οι πρόσφυγες στην νέα τους πατρίδα. Στην οποία ασχολήθηκαν, με την αλιεία που γνώριζαν καλά και την αμπελουργία. Οι υπόλοιποι μοιράστηκαν σε Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη και Σιδηρόκαστρο στο οποίο συνέχισαν την καλλιέργεια μετάξης.

Η Απολλωνιάδα, μέσω του πλωτού Ρυνδακού ποταμού, συνδεόταν με την θάλασσα του Μαρμαρά, και ο διάπλους με τις μαούνες ως την Κωνσταντινούπολη, ήταν για τους κατοίκους της μια σχετικά απλή και εύκολη υπόθεση. Την ίδια πορεία ακολούθησαν κατά την τελευταία έξοδό τους στο τέλος Αυγούστου 1922 για την Ραιδεστό. Σήμερα, πολλές δεκάδες χρόνια μετά συναποτελούν την Καστοριά.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5 Σεπτεμβρίου 2013, αρ. φύλλου