Λόγος & Αντίλογος

ΟΔΟΣ 19.9.2013 | 707

«Αρχοντικά της Καστοριάς»

Προς τον διευθυντή της εφημερίδας ΟΔΟΣ,
Κύριον Π. Μπαϊρακτάρη,

Κύριε Διευθυντά,

Το λαογραφικό μουσείο της Καστοριάς είναι ένα συμπαθητικό και ολοκληρωμένο δείγμα καστοριανής ζωής και κατοικίας αλλά δεν εκπροσωπεί λαογραφικά το μοναδικό ιστορικό παρελθόν και παρόν της Καστοριάς. Λαογραφικά μουσεία σαν αυτό της Καστοριάς ή και καλύτερα όπως της Κοζάνης, έργο ενός δασκάλου, υπάρχουν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας.

Το συγκρότημα όμως των αρχοντικών της Καστοριάς με τα μεγαλοπρεπή για τις συνθήκες της εποχής αρχοντικά της περιόδου 1750-1790 και τα επίσης σπουδαία νεώτερα της περιόδου 1850-1860 είναι μοναδικό, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλα τα βαλκάνια και την Τουρκία. Η Καστοριά έχει το προνόμιο να διαθέτει 70 καταγραμμένα διατηρητέα, τη μεγαλύτερη πυκνότητα ανά κάτοικο και ανά πόλη.

Πώς λοιπόν εξηγείται η ικανοποίηση των αρχόντων της Καστοριάς, όλων των περιόδων, και του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου, αρχιτεκτόνων, ζωγράφων, καλλιτεχνών, συγγραφέων, δημοσιογράφων και άλλων, με το συμπαθές λαογραφικό μουσείο ως μόνη εκπροσώπηση ενός λαμπρού παρελθόντος που ευτυχώς έχει διασωθεί;

Το αρχοντικό του Νατζή, το οποίο είναι εγκαταλειμμένο και ξεχασμένο από όλους τα τελευταία 30 χρόνια, θα μπορούσε μόνο του να είναι ένα θαυμάσιο αντιπροσωπευτικό δείγμα λαϊκού πολιτισμού της Καστοριάς.

Όλο το αρχοντικό με ξύλινη επένδυση ζωγραφισμένη με διάφορα μοτίβα, ανθοδοχεία με λουλούδια και άλλα, σε έντονα χρώματα. Οι ντουλάπες επίσης ζωγραφισμένες, τα ταβάνια με διάκοσμο. Ακόμη και οι φρίζες κάτω από τα ταβάνια και οι κολόνες είναι ζωγραφισμένες με διάφορα τοπία και παραστάσεις, πολύχρωμοι φεγγίτες (αν έχουν διασωθεί ύστερα από τόσα χρόνια εγκατάλειψη και περιφρόνηση) και μια καταπληκτική τοιχογραφία της Κωνσταντινούπολης (φωτογραφίες) στο κυριότερο δωμάτιο, αποτελούν ένα σύνολο εσωτερικού διακόσμου, υπερφορτισμένου μεν ως απόηχο της μόδας του ροκοκό της Ευρώπης αλλά μοναδικού στο είδος του.

Το αρχοντικό του Νατζή είναι μοναδικό σε εσωτερικό διάκοσμο στα βαλκάνια και ως βαλκανικό δείγμα στην Ευρώπη. Ο χαρακτηρισμός του μοναδικού σε ό,τι αφορά στην παρούσα επιστολή δεν είναι υπερβολή, είναι πραγματικός.

Αλλά και το αρχοντικό των αδελφών Εμμανουήλ το οποίο έγινε επισκέψιμο με πρωτοβουλία της “Αρμονίας” και του Γιάννη Τσαμίση, έχει επισκεπτήριο μόνο τις Κυριακές για 2 ώρες (!) ενώ ως κτήριο του 1750 και με εσωτερική διαρρύθμιση είναι εξαιρετικό και έχει την ενδυματολογική έκθεση της Καστοριανής φορεσιάς, τα παιδικά ρούχα της οποίας ίσως είναι μοναδικά και ενδεικτικά της πολυτέλειας με την οποία έντυναν τα παιδιά τους οι αρχοντικές οικογένειες.

Εάν το μουσείο αυτό εμπλουτισθεί με φορεσιές τις οποίες πολλές Καστοριανές οικογένειες έχουν στα μπαούλα τους και προτιμήσουν να τις εκθέσουν στο μουσείο με το οικογενειακό τους όνομα, σε κατάλληλες βιτρίνες, ή να δανειστούν από το Μουσείο Μπενάκη και χρησιμοποιηθεί και ο μεγάλος χώρος στο υπόγειο, το μουσείο αυτό θα γίνει ένα από τα καλύτερα της Ελλάδος.

Η Καστοριά είναι η Δρέσδη της Ελλάδας και των Βαλκανίων και ούτε οι Καστοριανοί το συνειδητοποιούν, ούτε οι δημοτικοί άρχοντες της και οι εκάστοτε υπουργοί του πολιτισμού για να την εκμεταλλευθούν τουριστικά, οικονομικά και εμψυχωτικά. Παράδειγμα η επίσκεψη υπουργού πολιτισμού με μητέρα δραστήριο στέλεχος του Μουσείου Μπενάκη, ο οποίος οδηγήθηκε μόνο στο σπήλαιο της Καστοριάς και αδιαφόρησε παγερά για τον ιστορικό πλούτο της πόλεως.

Πώς λοιπόν μπορεί να ενεργοποιηθεί το ενδιαφέρον και το συμφέρον των παλαιών και των νέων Καστοριανών για την Καστοριά; Ας αρχίσουμε ρεαλιστικά από το τελευταίο, το συμφέρον. Οι πρώτοι δέκτες των τουριστικών κινήσεων είναι οι ξενοδόχοι και οι εστιάτορες. Οι ξενοδόχοι έχουν δαπανήσει περισσότερα χρήματα για την επιχείρηση τους, η διαχείριση της οποίας απαιτεί περισσότερες γνώσεις, προσπάθεια και κοινωνικές γνωριμίες και επαφές. Οι εστιάτορες το μόνο που πρέπει να φροντίζουν είναι το καλό φαγητό, η σωστή υγιεινή, οι καλές τιμές, το απαραίτητο χαμόγελο και η αποφυγή της μεθόδου της αρπαχτής που μακροπρόθεσμα είναι εις βάρος τους.

Οι επαγγελματίες αυτών των κλάδων, σεβόμενοι τις οδηγίες και συμβουλές των ειδικών για το επάγγελμά τους, μπορεί να αποτελέσουν με το παράδειγμα τους ομάδα πιέσεως προς όλες τις κατευθύνσεις για να αναδειχθεί και να αγαπηθεί η Καστοριά. Δυστυχώς ή ευτυχώς από κάτω και από το συμφέρον μπορεί να προέλθει πρόοδος προς όφελος όλων.

Με τιμή

Μενέλαος Μπατρίνος

Ομ. Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Σεπτεμβρίου 2013, αρ. φύλλου 707