ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Ο θαυμασμός είναι…

Θαυμασμός: 1. Η ισχυρή εντύπωση που προκαλεί κάποιος ή κάτι, η ευχάριστη απορία ή έκπληξη που αισθανόμαστε λόγω συγκεκριμένου ξεχωριστού ή υπερφυσικού γνωρίσματός του 2. Η βαθιά εκτίμηση για κάποιον ή κάτι, όπως εξηγεί το λεξικό μου και, στη συνέχεια, ένα πλήθος από ωραίες λέξεις που συγγενεύουν με τη λέξη «θαυμασμός»: θαυμάζω, θαυμάσιος, θαυμαστικός (επίθετο που χαρακτηρίζει τον αγαπημένο μου φίλο συγγραφέα Κ. Δούφλια), θαυμαστός, ακόμη και το θαύμα, που δε λέει να λείψει από τις ζωές μας, όσο πολύ κι αν αυτές δείχνουν να έχουν κατρακυλήσει…

Ο θαυμασμός, λοιπόν, σύμφωνα με τον ορισμό της λέξης, είναι σίγουρα συναίσθημα, αφού τον αισθανόμαστε και τον νιώθουμε. Αλλά τότε γιατί δεν έτυχε να δω ποτέ να του αφιερώνεται έστω ένα τευχίδιο στις σειρές με θέμα τα συναισθήματα, όπου συναντάς όλα τ’ άλλα, όπως τη χαρά, τη λύπη, το φόβο, την αισιοδοξία, την απογοήτευση, το θυμό, την αυτοπεποίθηση, την αυτοεκτίμηση και όλα τα συναφή συναισθήματα;

Γιατί πιστεύω ότι ο θαυμασμός στον καιρό τον δικό μας υπήρξε ένα κατατρεγμένο, ένα απαγορευμένο συναίσθημα, που έπρεπε οπωσδήποτε νε ξεριζωθεί. Βλέπετε και ξέρετε όλοι σας, κάναμε επί χρόνια πολλά, επί δεκαετίες, κι εξακολουθούμε ακόμα να κάνουμε δύο πολύ χοντρά λάθη: το πρώτο είναι πως πιστέψαμε (μας έκαναν να πιστέψουμε) δυνατά στην «αξία» της τέλειας ισοπέδωσης, που για ισότητα τη θεωρούσαμε και με την ισότητα την ταυτίζαμε, απολύτως μάλιστα. Οπότε πώς και γιατί να θαυμάσεις κάποιον άλλον αφού είναι ίσος με σένα τον ίδιο, άρα δε σε ξεπερνάει πουθενά; Βέβαια, πού και πού, στα Θρησκευτικά κυρίως που οι Ρεπούσηδες θέλουν να εξορίσουν (χωρίς να λογαριάζουν πόσο δραματικά θα συρρικνωθεί έτσι ο χρόνος όπου ο δάσκαλος έχει την ευκαιρία και την άνεση να διαπλάσει την προσωπικότητα των μαθητών του), κάναμε λόγο για τα ξεχωριστά χαρίσματα που έχει ο καθένας μας, αλλά ως εκεί και διόλου παρέκει.

Ε, μην το παρακάνουμε κιόλας και χαλάσουμε την ισότητα, που έφτασε να γίνει συνώνυμη με την ομοιότητα (βλέπε τη μόδα, που επιβολή ομοιομορφίας είναι, ή δες καλύτερα τα ανθρωπάκια του Γαΐτη, που το εξηγούν αυτό κάλλιστα)… Η κακώς νοούμενη επί χρόνια ισότητα, λοιπόν, εξόρισε από τη ζωή μας τον θαυμασμό και η ύπαρξη και το θέριεμα στα ίδια αυτά χρόνια του πολύ γνώριμου σε όλους μας φθόνου, που είναι μία από τις πιο σοβαρές αιτίες της καταστροφής μας. Γιατί, κατά κανόνα, όταν συναντάμε κάποιον που έχει κάτι ξεχωριστό, μας είχε διδάξει το παράδειγμα των γύρω μας να ξεπερνάμε τον σοβαρό κλονισμό που αυτό μας προκαλεί φθονώντας τον. Έτσι, καθόλου τυχαία, βγήκαν τα φοβερά εκείνα ανέκδοτα με την επιθυμία του Έλληνα να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα ή να βγάλουν το ένα μάτι του ίδιου, για να βγάλουν και τα δύο του γείτονά του ώστε αυτός να μη βλέπει καθόλου- τέλεια φρίκη!

Κι ίσως να έφταιγε ο φθόνος και πάλι, ίσως να ήταν αυτός η αιτία που, μόλις πέφταμε πάνω σε κάποιον που ξεχώριζε –όχι μόνο για κάποιο ταλέντο του, αλλά κυρίως γιατί το είχε δουλέψει το όποιο ταλέντο του είχε δοθεί Άνωθεν, το είχε καλλιεργήσει με κόπο πολύ κι αυτό του έφερε εκατονταπλάσιο καρπό, όπως έξοχα αποτυπώνεται στη σχετική παραβολή του Ευαγγελίου-, τον περνούσαμε από ένα κόσκινο με πολύ ψιλές τρύπες, για να βρούμε ένα κάποιο ελάττωμά του –που σίγουρα είχε, γιατί ουδείς τέλειος-, για να τον λιγοστέψουμε, να τον μικρύνουμε αμέσως, έτσι ώστε να διατηρηθεί η εσωτερική μας γαλήνη, να ησυχάσουμε και πάλι. Άλλωστε ποιος ήταν αυτός που τολμούσε να εισβάλει στη ζωή μας, έστω και για λίγο, και να μας ταράξει με την όποια ανωτερότητά του σε κάτι;

Γιατί έτσι θέλαμε να είναι οι ζωές μας: ήσυχες και ήρεμες και γαλήνιες, να μην έχουν σκαμπανεβάσματα, ούτε κατεβάσματα, αλλά ούτε ανεβάσματα, να προχωράμε ίσια σαν την καμήλα που στο ανέκδοτο διαλέγει τον ίσιο δρόμο, να βολευόμαστε στην απόλυτη ησυχία μας. Τόσο που αλίμονο σε όποιον θα τολμούσε, έστω και με την απλή παρουσία και ύπαρξή του, να ταράξει την ποθητή αταραξία και την απάθειά μας και να μας βάλει σε σκέψεις. Αλίμονό του, γιατί τότε ξέραμε και πώς να αντιδράσουμε, μας το είχαν μάθει πάρα πολύ καλά κι οι μεγαλύτεροί μας: στα δύσκολα είχαμε στη διάθεσή μας πανέτοιμη και με ξυμένη την αιχμή της, έτοιμη να τρυπήσει σάρκα και να χύσει αίμα, τη λόγχη της συκοφαντίας. Αντί για άμυνα επίθεση, αντί για θαυμασμό σπίλωση, και ας τολμούσε ο ξεχωριστός να συνεχίσει να ξεχωρίζει. Ή ακόμα να ζει, να αναπνέει και να κινείται γύρω μας. Γιατί πολύ συχνά ο «καημένος» ο ξεχωριστός και αξιοθαύμαστος άνθρωπος δε χρειαζόταν να κάνει τίποτε παραπάνω από το να ζει, να αναπνέει και να κινείται, δε χρειαζόταν να κάνει κάτι άλλο από αυτά τα τρία εντελώς βασικά πράγματα…

Αλλά και στην δια της συκοφαντίας εξουδετέρωση να μη φτάναμε, είχαμε μάθει καλά το άλλο κόλπο: με το που θα έμπαινε στη συζήτηση ως θέμα το όποιο ταλέντο κάποιου διπλανού μας, εμείς είχαμε πανέτοιμο ένα «όμως» και σπεύδαμε να το καταθέσουμε σαν επιχείρημα πως ε, δεν είναι και τόσο σπουδαίος, αφού έχει το εξής ελάττωμα… Κι ας μην είχε άμεση σχέση το συγκεκριμένο ελάττωμα με το αξιοθαύμαστο ταλέντο του. Καμία σημασία δεν είχε αυτό. Αρκεί που τον λιγοστεύαμε τον άνθρωπο στα μάτια των συνομιλητών μας. Αυτό μας έφτανε για να απαλλαγούμε και να γλιτώσουμε από τον Θεός φυλάξοι πειρασμό να τον θαυμάσουμε, τίποτ’ άλλο…

Έτσι προχωρούσαμε και, αν έχουμε τη διάθεση να το ψάξουμε λίγο, θα διαπιστώσουμε πως πολύ εύκολα εξαπλώνονταν τα σχόλια που αφορούσαν τα όποια ελαττώματα των γύρω μας –τα κακά νέα διαδίδονται ευκολότερα, αυτή είναι πάγια αρχή και διαχρονική, μόνο που δε μας βοηθάει καθόλου να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι-, ενώ τα καλά νέα, τα σχόλια υπέρ κάποιου, σκάλωναν γρήγορα και δεν εξαπλώνονταν παρά ελάχιστα. Κι αν θελήσουμε να προχωρήσουμε κι άλλο και να κάνουμε και μια ελάχιστη αυτοκριτική, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως κι εμείς κάποτε, ίσως άθελά μας, συμβάλαμε στη διάδοση κάποιου κακού τέτοιου σχολίου, έστω και αναμασώντας κάτι που δεν είχαμε φροντίσει στο μεταξύ να τεκμηριώσουμε. Και πρέπει, όσο γίνεται γρηγορότερα, να παραδεχτούμε ότι ασφαλώς μία από τις αιτίες της κατρακύλας μας ήταν ακριβώς αυτή: πως είχαμε αντικαταστήσει τον θαυμασμό με τον φθόνο, που είναι σίγουρο ότι ένα φρένο είναι και μια δύναμη που σε πηγαίνει πίσω ολοταχώς.

Γιατί αυτό ακριβώς σε πάει μπροστά και με ασφάλεια μάλιστα: το να ανακαλύπτεις το διαμαντάκι στο συνάνθρωπό σου και να αναγνωρίζεις, χωρίς καμία περιστροφή και προπαντός μέσα σου –αν έχεις τα κότσια κι αν ξέρεις πως δεν είναι αλαζόνας και υπερόπτης, πες του το κιόλας, θα του δώσεις δύναμη και μια χαρά, γιατί όχι;-, την ανωτερότητά του στο συγκεκριμένο σημείο. Αν το κάνεις αυτό - το λέω και στους μαθητές μου-, τότε αναμφίβολα έχεις τα μάτια σου στραμμένα προς τα πάνω κι έχεις επίσης στ’ αλήθεια πολλές πιθανότητες να τα καταφέρεις να φτάσεις ψηλά. Σε όποιον τομέα μπορείς και θέλεις και προσπαθήσεις. Γιατί, όπου μιλάω για ταλέντο, καλλιεργημένο με σκληρή δουλειά ταλέντο εννοώ, όχι ένα χάρισμα που δεν καλλιεργείς, γιατί δε θες να κοπιάσεις. Γι’ αυτό και τη ρήση του Κοέλο για το σύμπαν που συνωμοτεί για να πετύχεις αυτό που θέλεις πολύ, προσωπικά τη συμπληρώνω, γιατί δε φτάνει μόνο να θες κάτι, είναι απαραίτητο να παλέψεις γι’ αυτό και τότε μόνο θα το κερδίσεις.

Με ρώτησε πριν από χρόνια ένας πολυτάλαντος και καλός μου φίλος πώς τα καταφέρνω να μη φθονώ και του απάντησα πως έχω ένα κόλπο γι’ αυτό: πως κάθε φορά που φανερώνεται ένα ταλέντο ενός διπλανού μου, εγώ, μυστικά μέσα μου, ψιθυρίζω τρυφερά στον εαυτό μου ένα ταλέντο που κι εγώ διαθέτω. Έτσι, αντιτάσσω τελείως σιωπηρά σε κάτι που ο άλλος κατάφερε κάτι που κι εγώ έχω καταφέρει. Όπως πολύ καλά ξέρετε, ο καθένας ανεξαιρέτως, όλοi, μα όλοι έχουμε καταφέρει κάτι στη ζωή μας. Όλοι. Οπότε, να το μυστικό του να παραδέχεσαι τον άλλον για κάτι. Με λόγια καθαρά, όχι μασημένα. Σταράτα και δίχως περιστροφές. Κι αυτό είναι μεγαλειώδες πρώτα γι’ αυτόν που παραδέχεται έτσι τον άλλον κι έπειτα για τον άλλον.

Γιατί η ανάγκη να παραδεχόμαστε τους άλλους όπου αυτοί αξίζουν και να τους θαυμάζουμε είναι πολύ λιγότερο αναγκαία για τους θαυμαζόμενους (αλλά όχι αυτοθαυμαζόμενους και νάρκισσους) και πολύ περισσότερο αναγκαία για τους θαυμάζοντες. Γιατί αυτοί είναι που κερδίζουν περισσότερο, όχι οι άλλοι. Και αυτό είναι κατ’ εμέ το ασφαλέστερο εισιτήριο που σου εξασφαλίζει την ανάβαση. Και το πιο εγγυημένο.

Γιατί μόνο όταν θαυμάζεις κάποιον που σε ξεπερνάει σε κάτι, στρέφεις τα μάτια σου ψηλότερα. Αν έχεις ενστερνιστεί εκείνο το θλιβερό «επιχείρημα» και εφαρμόζεις την ακόμα πιο θλιβερή τακτική να είσαι ευχαριστημένος απλώς γιατί δεν είσαι χειρότερος από τους πιο χάλια πλησίον σου, τότε είναι δυστυχώς σίγουρο πως δε θα προχωρήσεις πιο πάνω από εκεί όπου βρίσκεσαι. Γιατί δε θέλεις να ανεβείς και γιατί σου αρέσουν τα χαμηλά και δεν είσαι γεννημένος αετός.

Στη φίλη μου Καλλιόπη Λιθοξοΐδου στη Χαλκιδική, που άφησε το στίγμα της στα σχολεία όπου δίδαξε και τα γέμισε με την παρουσία της.Σε όλους όσους θαύμασα για κάτι και, άθελά τους, μόνο με το παράδειγμά τους, φύτεψαν μέσα μου τη θέληση ν’ ανέβω ψηλότερα. Όχι από τους άλλους, αλλά από εκεί όπου βρισκόμουν.
Σε όλους τους αξιοθαύμαστους για κάτι που συνάντησα, που δεν είναι και λίγοι, ευχαριστώντας τους που έκαναν τη ζωή μου πλουσιότερη…

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 1 Μαΐου 2014, αρ. φύλλου 738