ΝΙΚΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Ανάσταση θεσμών

ΟΔΟΣ 7.5.2015 | 787

Η ιστορία της πατρίδας μας τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι γεμάτη από τζιχαντιστές με βαριοπούλες νομοθετικού περιεχομένου και εργολάβους επιχειρηματίες που γκρέμιζαν στον βωμό της κοντόφθαλμης κερδοσκοπίας την παράδοση και ό,τι ωραίο είχε δομηθεί σε αυτόν τον τόπο. 

Με χαρά και ικανοποίηση πληροφορήθηκα ότι το συνέδριο για την προστασία των παραδοσιακών οικισμών θα γίνει το Σάββατο 16 Μαΐου του 2015 στην Καστοριά. Είναι πράγματι τιμή για την πόλη μας να έχει επιλεγεί για ένα τόσο σημαντικό πανελλήνιο συνέδριο πολιτιστικού προβληματισμού ιδιαίτερα όταν οργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία που δεκαετίες τώρα έχει κάνει έργο ζωής την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Διαβάζοντας τον τίτλο του συνεδρίου «Θεσμικό Πλαίσιο και Προστασία Παραδοσιακών Οικισμών», μία λέξη μου χάλασε την διάθεση, η λέξη «Θεσμικό». Κάθε φορά όταν ακούω ή διαβάζω την λέξη “Θεσμός” ή οποιοδήποτε παράγωγο της λέξης αυτής μου χαλάει η διάθεση. Για ποιό Θεσμικό Πλαίσιο να συζητήσουμε αναλογίστηκα; Μήπως δεν είναι κοινό μυστικό ότι κανένας Θεσμός στην χώρα μας δεν λειτουργεί; Μήπως κάθε υπουργός που έρχεται δεν αλλάζει το “θεσμικό πλαίσιο” του προκατόχου του; Μήπως δεν βλέπουμε κάθε μέρα τους δημοκρατικούς μας εκπροσώπους να παρακάμπτουν με νομοθετικές πρωτοβουλίες συνταγματικές θεσμικές επιταγές όταν αυτές τους δημιουργούν προβλήματα στην εξυπηρέτηση των εκάστοτε συμφερόντων τους;

Μήπως δεν δίνουν εκτελεστικές εντολές όποιος νόμος δεν τους εξυπηρετεί να μην εφαρμόζεται στην πράξη μέχρι να τον προσαρμόσουν στα μέτρα τους; Μήπως δεν αλλάζουν τον εκλογικό νόμο όταν και όπως τους βολεύει; Μήπως δεν νομιμοποιούν αυθαίρετα και πολεοδομικές παρανομίες όταν έχουν ανάγκη να μαζέψουν χρήματα καταργώντας κάθε έννοια ίσης μεταχείρισης των πολιτών;

Ολόκληρη η ελληνική νομοθεσία στους περισσότερους τομείς της δημόσιας διοίκησης είναι ένα κινούμενο, πολύπλοκο, αλληλοσυγκρουόμενο, εφιαλτικό για τον ανήμπορο πολίτη μείγμα εξυπηρέτησης συγκυριακών συμφερόντων και νομιμοποίησης αυθαιρεσιών.  Ένα από τα μεγαλύτερα θύματα των ρουσφετολογικών αυτών πρακτικών και της απαξίωσης των θεσμών είναι οι παραδοσιακοί οικισμοί και το ελληνικό περιβάλλον.

Οι θεσμικές συνταγματικές επιταγές για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς θυσιάζονται χρόνια τώρα στο βωμό της ανάπτυξης της κερδοσκοπίας. Πανέμορφα παραδοσιακά κτήρια ισοπεδώθηκαν, νεώτερα μνημεία θάφτηκαν κάτω από όγκους μπετόν, παραδοσιακοί οικισμοί και τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους κακοποιήθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Οι κατά τόπους αρχαιολογικές υπηρεσίες προστασίας διαλύθηκαν και αποδυναμώθηκαν και άνθρωποι που δίνανε αγώνες για την προστασία αυτού του τόπου όπως ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης και άλλοι χαρακτηρίστηκαν ρομαντικοί αιθεροβάμονες και απομακρύνθηκαν από τα κέντρα εξουσίας.

Το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος που εκπροσωπεί πενήντα χιλιάδες έλληνες μηχανικούς όχι μόνο δεν στάθηκε ανάχωμα στην παραγωγή οικιστικής ασχήμιας και καταστροφής των παραδοσιακών οικισμών, αλλά αντίθετα έχει σήμερα καταντήσει συμβολαιογραφικό όργανο καταγραφής αυθαιρέτων. Οι αρχιτεκτονικές επιτροπές ελέγχου, εκπρόσωποι των οποίων ορίζονται από το Επιμελητήριο αυτό είναι μία ακόμα επαγγελματική τυπική σφραγίδα διεκπεραίωσης χωρίς καμία οργανωτική δομή προστασίας των οικισμών… Δυστυχώς ένα τεράστιο πλήθος κοντόφθαλμα μικροσυμφέρονα έχουν νικήσει κατά κράτος τις δυνάμεις του πολιτισμού. Η κερδοσκοπία χέρι-χέρι με την κακογουστιά απέκτησε μαζική πολιτική εκπροσώπηση και κατέστρεψε την ομορφιά αυτού του τόπου.

Ποιος αλήθεια αιρετός τολμά να εκπροσωπήσει τον πολιτισμό ενάντια στα συμφέροντα των ψηφοφόρων του; Ποιος πολιτικός είναι έτοιμος να συγκρουσθεί με τα συμφέροντα του σήμερα για να προστατεύσει τα συμφέροντα του αύριο; Ποιος δήμαρχος, ποιος περιφερειάρχης, ποιος υπουργός θα τολμήσει στα σοβαρά να υπερασπισθεί τους θεσμούς, την ποιότητα της ζωής μας, το περιβάλλον και σταθεί εμπόδιο στην ανάπτυξη της κερδοσκοπίας; Σίγουρα αν υπάρχει κάποιος είναι εξαίρεση στον κανόνα.

Ας υποθέσουμε όμως ότι η πλειοψηφία των εκλεγμένων μας είναι έντιμοι, πατριώτες, έχουν την πολιτιστική και αισθητική παιδεία, την θέληση και την ικανότητα να προστατεύσουν την πολιτιστικά μας αγαθά. Ας υποθέσουμε ότι παραδείγματος χάρη, ο σημερινός δήμαρχος Καστοριάς είναι ένας από αυτούς τους έντιμους και ικανούς εκλεγμένους μας που προστατεύει το περιβάλλον, τα μνημεία και τις βυζαντινές εκκλησίες της πόλης, χωροθετεί ζώνες προστασίας της θέας του οικισμού, ευαισθητοποιεί τους κατοίκους σε θέματα πολιτισμού, προχωρεί σε αναπλάσεις κατεστραμμένων παραδοσιακών κτηρίων και συνόλων και έχει καταφέρει όλοι οι υπάλληλοι του Δήμου να είναι οι φύλακες-άγγελοι της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης.

Ποιός όμως θα είναι ο διάδοχος του; Ποιος μας εγγυάται ότι η πολιτική αυτή δεν θα ανατραπεί σε μια νύχτα; Ποιος μας εξασφαλίζει ότι κάποιος από τους διαδόχους του αδιάφθορου αυτού δημάρχου δεν θα είναι διεφθαρμένος, ότι δεν θα πουλάει πολεοδομικά προνόμια σε βάρος της ποιότητας της ζωής για να εξαγοράζει ψήφους, ότι δεν θα είναι συνεργάτης αδίστακτων κερδοσκόπων που στην ανυπόμονη πορεία δημιουργίας του οικονομικού εγώ τους, ποδοπατούν, κατεδαφίζουν, και καταστρέφουν πολιτιστικά αγαθά αιώνων;

Δυστυχώς η ιστορία μας έχει δείξει ότι έργα τέχνης του ανθρώπινου πολιτισμού καταστρέφονται εύκολα και γρήγορα. Ένας τζιχαντιστής με μία βαριοπούλα αρκεί για να τα κατεδαφίσει. Η ιστορία της πατρίδας μας τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι γεμάτη από τζιχαντιστές με βαριοπούλες νομοθετικού περιεχομένου και εργολάβους επιχειρηματίες που γκρέμιζαν στον βωμό της κοντόφθαλμης κερδοσκοπίας την παράδοση και ό,τι ωραίο είχε δομηθεί σε αυτόν τον τόπο.

Είναι προφανές και πλέον ιστορικά τεκμηριωμένο ότι διαχρονικές πολιτιστικές αξίες δεν μπορούν να διαφυλαχθούν από εφήμερους ανά τετραετία εκλεγμένους εκπροσώπους στη χώρα μας. Χρειάζονται μόνιμοι φύλακες, επιστήμονες, ιδεολόγοι της ομορφιάς να προασπίσουν τα σύνορα του πολιτισμού αυτής της χώρας. Η προστασία και ανάπλαση των παραδοσιακών οικισμών και περιοχών ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους πρέπει άμεσα να ανατεθεί σε μία διαχρονική ανεξάρτητη αρχή.

Η ανεξάρτητη αυτή αρχή πρέπει:

α) Να βοηθήσει τους κατοίκους να εκσυγχρονίσουν και κάνουν λειτουργικά τα παραδοσιακά τους σπίτια χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία από την εμπειρία επιτυχημένων προγραμμάτων ανάπλασης ιστορικών πόλεων στον διεθνή χώρο όπως π.χ. τα έργα αναστηλώσεων στην Αβάνα της Κούβας.

β) Να αποτρέψει μελλοντικές καταστροφές στους παραδοσιακούς οικισμούς φυλάσσοντας τους χώρους αυτούς.

γ) Να ελέγχει τις νέες οικοδομικές άδειες για την αρχιτεκτονική προσαρμογή των νέων κτηρίων στα οικιστικά παραδοσιακά σύνολα. και επιβλέπει κάθε οικοδομική δραστηριότητα στους χώρους αυτούς.

δ) Να αναλάβει την ανάπλαση και βελτίωση των όψεων κτηρίων και κατασκευών που προσβάλλουν βάναυσα την αρχιτεκτονική των οικισμών.

ε) Να εκπονεί χωροταξικές μελέτες, ορίζει όρους δόμησης και καθορίζει τις ζώνες προστασίας τις θέας των παραδοσιακών οικισμών.

στ) Να προχωρεί σε οικονομικές πρωτοβουλίες για την εύρεση πόρων και χρημάτων για την προστασία και ανάπλαση των οικισμών και ευαισθητοποιεί για τα θέματα αυτά τους πολίτες.

Η ανεξάρτητη αυτή υπηρεσία θα χρειασθεί μια στρατιά ειδικά εκπαιδευμένων αρχιτεκτόνων και άλλων επιστημόνων για να λειτουργήσει. Η συμβολή της στην τουριστική ανάπτυξη του τόπου και στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας θα είναι ανεκτίμητη. Η συμμετοχή των εργαζομένων και συνεργατών της υπηρεσίας αυτής στον σχεδιασμό και στις αναπλάσεις δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων και χώρων καθώς και οι επιβλέψεις των έργων αυτών θα μπορούσε να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους για την χρηματοδότηση της λειτουργίας της χωρίς ουσιαστικά να επιβαρύνει τον δημόσιο προϋπολογισμό.

Η πρόταση αυτή θα δώσει την δυνατότητα σε εκατοντάδες αρχιτέκτονες και άλλους επιστήμονες πού σήμερα είναι άνεργοι και ζουν με επιδόματα ανεργίας να αποκτήσουν μια δημιουργική και επωφελή για το κοινωνικό σύνολο απασχόληση . Μόνο τα χρήματα που δαπανώνται σήμερα άσκοπα σε επιδόματα ταμείων ανεργίας μπορεί να εξασφαλίσουν αρχικά την ομαλή χρηματοδότηση της υπηρεσίας αυτής. Η μεταπτυχιακή εκπαίδευση των στελεχών της νέας αυτής υπηρεσίας προστασίας των παραδοσιακών οικισμών και τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους σε μία εξειδικευμένη σε θέματα προστασίας αρχιτεκτονική σχολή είναι επιβεβλημένη.

Η Καστοριά είναι ιδανικός τόπος να φιλοξενηθεί μια τέτοια ελληνική σχολή μεταπτυχιακών σπουδών προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μονοετούς ή διετούς φοίτησης. Είναι ακριτική πόλη υψηλής αισθητικής αξίας, διαθέτει κατάλληλους χώρους για την στέγαση της αρχιτεκτονικής αυτής σχολής και το σπουδαιότερο έχει επιλεγεί από την Europa Nostra για την ανάπλαση ολόκληρων περιοχών της γεγονός που την κάνει μια πόλη εν δυνάμει ζωντανό αρχιτεκτονικό εργαστήρι για εργασίες αναπαλαιώσεων και αυξάνει της προοπτικές χρηματοδότησης από την Ε.Ε της επ’ αμοιβή συμμετοχής των φοιτητών της σχολής στα εκτεταμένα έργα αναπαλαίωσης της πόλης.

Ας υπερβούν τους εαυτούς τους οι εκλεγμένοι μας. Ας προτείνουν άμεσα κυβέρνηση, αντιπολίτευση, τοπικές αρχές την δημιουργία αυτής της ανεξάρτητης αρχής και υπηρεσίας προστασίας των παραδοσιακών οικισμών και των τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. και ας ψηφίσουν ομόθυμα το σχετικό νομοσχέδιο. Ας παραδεχθούν την εγγενή αδυναμία τους να προστατεύσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και ας εκχωρήσουν με μεγαλοψυχία τις αρμοδιότητες αυτές σε αυτήν την μη ελεγχόμενη από τα κόμματα αρχή με έδρα συντονισμού την ακριτική Καστοριά.

Ας γλυτώσουν μια και καλή από τις αιτιάσεις για ρουσφέτια των ψηφοφόρων τους δηλώνοντας θεσμικά αναρμόδιοι για τα θέματα αυτά. Ας ξεπλύνουν έστω και αργά την ντροπή για τις ανυπολόγιστες καταστροφές που χρόνια τώρα οι συνάδελφοι τους εκπρόσωποι της νεοελληνικής ρουσφετολογικής δημοκρατίας έχουν προκαλέσει στην πολιτιστική μας κληρονομιά.

Ας σώσουν ότι έχει απομείνει από την υστεροφημία των κομμάτων τους. Ας αμβλύνουν τις κατηγορίες που τους βαραίνουν ενώπιον της ερχόμενης με on line ταχύτητες με δορυφορικά αδιάψευστα πια στοιχεία κρίση της ιστορίας. Ας αποδείξουν ότι έστω και αργά σέβονται και προωθούν τις συνταγματικές επιταγές για την προστασία του περιβάλλοντος ανεξάρτητα από κομματικά και προσωπικά συμφέροντα.

Ας γίνει η Καστοριά με τις εργασίες του συνεδρίου που φιλοξενεί ο καταλύτης, το κέντρο συντονισμού, το εργαστήρι, και το εκπαιδευτικό κέντρο για την προστασία των παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας όλης. Ας γίνει η προσπάθεια αυτή παράδειγμα προς μίμηση για να προχωρήσει η πολεοδομική ανασυγκρότηση της χώρας και σταματήσει η εκτός σχεδίου οικιστική αναρχία.. Ας γίνει η πόλης μας τις ανοιξιάτικες αυτές μεταπασχαλινές μέρες, η ενεργοποιός αφορμή να ανοίξει ο δρόμος για την Ανάσταση των Θεσμών της Ελληνικής Πολιτείας.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 7 Μαΐου 2015, αρ. φύλλου 787