ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Περί προτομών και ανδριάντων

ΟΔΟΣ 30.4.2015 | 786

Ανδριάς εἶναι ἡ γλυπτική ἀπεικόνιση ἀνδρός καί προτομή ἡ γλυπτική ἀναπαράσταση τοῦ ἄνω μέρους τοῦ σώματος ἀνδρός, ὁ μποῦστος. Τό ἄγαλμα, συνώνυμο τοῦ ἀνδριάντα, ἀπεικονίζει κυρίως θεούς, θεαινές καί ἥρωες, ἐνίοτε καί ζῶα.

Οἱ ἀνδριάντες ἀπεικόνιζαν συνήθως ἐπιφανεῖς ἄνδρες οἱ ὁποῖοι ὑπηρέτησαν ἐπωφελῶς τήν πόλη τους καί ἡ πολιτεία τοὐς τιμοῦσε μέ τήν τοποθέτηση τοῦ ἀνδριάντος τους σἐ περίοπτο θέση τῆς πόλεως. Προτομές ἐκτός τῶν ἐπιφανῶν πολιτῶν πού τοποθετοῦνταν ἀπό τήν πολιτεία, τοποθετοῦνταν καί ἀπό ἰδιῶτες στίς οἰκίες τους ἤ τίς αὐλές τους. Σέ πολλές περιπτώσεις οἱ προτομές αὐτές τῶν ἰδιωτῶν συνόδευαν τόν ἀπεικονιζόμενο στήν τελευταία του κατοικία καί ἐτοποθετοὐνταν ἐπί τοῦ μνημείου του. Αὐτά γίνονταν στήν ἀρχαιότητα.

Σήμερα διατηρήθηκε ἡ συνήθεια νά τοποθετοῦνται προτομές ἐπί τῶν μνημείων, ὄχι μόνον ἐπιφανῶν ἀνδρῶν ἀλλά καί κοινῶν ἀνθρώπων, ἀπό τούς οίκίους τους. Ἐκτός ὅμως ἀπό τήν τοποθέτηση προτομῶν στούς τάφους, ἡ κοινωνία θέσπισε νά τοποθετεῖ προτομές ἀνδρῶν καί γυναικῶν, πού θέλει νά τιμήσει, σέ περίοπτες θέσεις τῆς πόλεως.

Στήν πόλη μας ἡ κοινωνία τοποθέτησε δύο μόνον ἀνδριάντες, τοῦ Ἀθανασίου Χριστόπουλου (φωτογραφία) καί τοῦ Γερμανοῦ Καραβαγγέλη. Καί οἱ δύο σέ περίοπτο θέση. Καί οἰ δύο γιά νά τιμήσουν ἄνδρες οἱ ὁποῖοι μέ τό ἔργο καί τήν ζωή τους δοξάζουν τήν Καστοριά.

Ο μέν Χριστόπουλος, ὁ καί νέος Ἀνακρέων καλούμενος, διαπρεπής λόγιος καί ποιητής, πρωτοπόρος στήν χρήση τῆς δημοτικῆς γλώσσας στήν ποίησή του, πρότυπο καί ὁδηγός στούς μεταγενέστερους, ἀκόμη καί στόν ἐθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, ἀναφέρεται πάντοτε ὡς ὁ Χριστόπουλος ὁ Καστοριανός.

Καί ὁ ἀείμνηστος ἱεράρχης Γερμανός Καραβαγγέλης μέ τήν πλούσια ἐθνική του δράση, ἡ ψυχή καί κεφαλή τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα κατά τήν ἔνοπλο φάση αὐτοῦ, ὁ ὁποῖος παρότι ἀπομακρύνθηκε ἀπό τήν Καστοριά, γιά τήν δράση του, καί ἔδρασε κατόπιν στήν Ἀμάσεια τοῦ Πόντου καί διετέλεσε καί ἔξαρχος τοῦ Πατριαρχείου στήν Βιέννη, φέρεται στήν ἱστορία ὡς ὁ Γερμανός Μητροπολίτης Καστορίας.

Προτομές εἶναι περισσότερες τοποθετημένες στήν πόλη μας. Μερικές σέ θέσεις πού δέν φαίνονται καί ἄλλες πού δύσκολα ἀνευρίσκονται. Ἀκόμη καί ἡ προτομή τοῦ ἐθνομάρτυρα Παύλου Μελά πού εἶναι τοποθετημένη στόν τάφο του στήν ἐκκλησία τῶν Ταξιαρχῶν, εἶναι μέν σέ ἱερό τόπο πλήν ὅμως ὄχι σέ περίοπτο θέση. Στόν Παῦλο Μελά θά ἄρμοζε ἡ γλυπτική ἀπεικόνησή του μέ ἀνδριάντα.

Τά τελευταῖα πρόσφατα χρόνια μέ πρωτοβουλία τοῦ Συλλόγου Φίλων τοῦ Μακεδονικοῦ Μουσείου καί τοῦ δραστήριου διοικητικοῦ του συμβουλίου τοποθετήθηκαν, στόν αὔλειο χῶρο αὐτοῦ, προτομές ἀγωνιστῶν τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, ἀπό τούς πρωτεργᾶτες ὅπως ὁ Ἴων Δραγούμης καί Γερμανός Καραβαγγέλης, μέχρι τήν ἡρωϊκή ἀείμνηστο Ζήσαινα, πρότυπο ὅλων τῶν γνωστῶν καί ἀγνώστων ἀγωνιστῶν καί θυμάτων τοῦ γηγενούς πληθυσμοῦ πού ὑπερέβαλαν ἑαυτούς καί θυσιάστηκαν γιά τόν ἱερό ἀγῶνα.

Εκτός ἀπό τίς προτομές πού τοποθετήθηκαν εἶναι καί πολλοί ἄλλοι πού πρέπει νά τιμηθούν μέ τήν τοποθέτηση τῆς προτομής τους στό χῶρο αὐτό ὥστε νά παραμείνουν γνωστές οἱ πράξεις καί ἀγῶνες τους στήν εὐώδοση τοῦ Ἀγῶνα, πλήν ὅμως δέν καθίσταται αὐτό δυνατό ἀκόμα, λόγω ἐλλείψεως χρηματοδοτῶν.

Η ἐπιλογή ἀπό τήν πολιτεία ἤ ἀπό τούς ἁρμόδιους φορεῖς πρός τοῦτο, τῶν προσώπων τῶν ὁποίων ἡ προτομή πρέπει καί ἐπιβάλεται νά φιλοτεχνηθεῖ καί τοποθετηθεῖ σέ μιά πόλη, πρέπει νά γίνεται μέ φειδώ, ἐνδελεχῆ καί αὐστηρό ἔλεγχο τῆς προσωπικότητας τοῦ τιμωμένου καί τῶν ἀποδιδόμενων σ΄αὐτόν ἐνεργειῶν καί πράξεων διότι ὑπάρχει πάντοτε ὁ φόβος μήπως ἀποδίδονται σ' αὐτόν ἐνέργειες καί πράξεις μή ἀνταποκρινόμενες στήν πραγματικότητα. Π.χ. ἡ κατά συγκυρίαν φυσική του παρουσία στόν τόπο καί στόν χρόνο κατά τόν ὁποῖον συνέβη ἔνα ίστορικό, ὑψίστης σημασίας γεγονός, στό ὁποῖο δέν συμμετεῖχε καί ἔδρασε ἐνεργά, δέν μπορεῖ νά ἀποτελέσει τεκμήριο γιά νά τιμηθεῖ.

Πρέπει νά εἶναι ἀπολύτως βέβαιο ὅτι ὁ τιμώμενος δικαίως ἀξιοῦται τῆς ἀποδιδὀμενης σ' αὐτόν τιμής, διότι ἡ πρός αὐτόν τιμή, ἄν ὄντως δέν τήν ἀξἰζει καί ἡ ἀξιολόγηση καί τοποθέτησή του στό ἐπίπεδο τῶν πραγματικά ἄξιων ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι δικαίως ἀξιοῦνται τῆς ὀφειλόμενης πρός αὐτούς τιμῆς, ὑποβιβάζει αὐτούς στό ἐπίπεδό του, πράγμα ὄχι μόνον ἄδικο ἀλλά καί ἀνήθικο.

Θά ἤθελα νά ἀναφερθῶ, μέ τήν εὐκαιρία αὐτήν στά σχόλια, πού διατυπώθικαν ἀπό ὁρισμένους, γιά τήν τοποθέτηση τῆς προτομῆς τοῦ ἀείμνηστου τ. Δημάρχου τῆς Καστοριᾶς Σαράντη Τσεμάνη στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Μακεδονικοῦ Μουσείου. Προσωπικά νομίζω ὅτι ἀφ' ἑνός μέν δικαίως φιλοτεχνήθηκε καί τοποθετήθηκε προτομή στήν πόλη μας τοῦ ἀειμνήστου Δημάρχου, ἀφ' ἑτέρου δέ ὅτι καί ἡ θέση στήν ὁποία τοποθετήθηκε ἤταν ἡ πλέον ἁρμόζουσα.

Καί ἐξηγοῦμαι: αὐτά πού προσέφερε στήν πόλη μας κατά τήν δημαρχία του, στήν δύσκολη ἐκείνη περίοδο, δικαιολογοῦν ἀπολύτως τήν τιμή πού τοῦ ἀποδώθηκε μέ τήν τοποθέτηση τῆς προτομῆς του• ὑπό τήν στενή ἔννοια τοῦ ὄρου δέν ὑπῆρξε Μακεδονομάχος στόν ἱερό αὐτό Ἀγῶνα γιά τήν διατήτηση τῆς ἑλληνικότητας τῆς Μακεδονίας, πλήν ὅμως καί ὁ ἀγώνας κατά τῆς κομμουνιστικῆς ἀνταρσίας, ὁ κατ' ἐφημισμό ἀποκαλούμενος σήμερα ἐμφύλιος, ἤταν στήν οὐσία, γιά τήν Μακεδονία, μιά φάση τοῦ ἀέναου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα λόγω τῆς διαρκοῦς ἐπιβουλῆς κατά τῆς Μακεδονίας τῶν βορείων Σλάβων γειτόνων μας.

Μεταξύ ὅλων τῶν ἄλλων διακυβεύετο καί τότε ἡ ἀκεραιότητα τῆς Μακεδονίας καί ὁ Σαράντης Τσεμάνης ὡς Δήμαρχος Καστοριᾶς προσέφερε πολλά ἀπό τήν θέση του πρός ἀποτροπή μιᾶς τέτοιας δυσμενούς ἔκβασης τοῦ ἀγῶνα.

Δικαίως λοιπόν τοποθετήθηκε ἡ προτομή του στόν χῶρο τοῦ Μακεδονικοῦ Μουσείου γιατί μέ τόν τρόπο του ἤταν κι’ αὐτός Μακεδονομάχος.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 30 Απριλίου 2015, αρ. φύλλου 786