ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΝΟΥ: Lousã, η μικρή πόλη των μεγάλων πραγμάτων

ΟΔΟΣ 23.4.2015 | 785

Στο διάστημα μεταξύ 14 και 19 Μαρτίου 2105, μου δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθώ την πόλη Lousã της Πορτογαλίας, εκπροσωπώντας την Εταιρεία Προστασίας Ατόμων με Αυτισμό-Δ.Α.Δ. Ν. Καστοριάς, μετά από σχετική πρόσκληση του Δήμου Καστοριάς, στα πλαίσια του προγράμματος «Little big things in Europe and in our local communities». Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας σε θέματα που άπτονται της συνεργασίας των αρχών μικρών δήμων και κοινοτήτων με τις κατά τόπους κοινωνικές οργανώσεις. Η εμπειρία ήταν ποικιλοτρόπως εποικοδομητική.

Στην πόλη της Lousã και στην ευρύτερη διοικητικής της περιφέρεια δραστηριοποιείται η ARCIL, μια μη κυβερνητική οργάνωση για άτομα με αναπηρία . Η ARCIL ιδρύθηκε το 1976 από γονείς ατόμων με αναπηρία και μέσα στα σαράντα περίπου χρόνια της λειτουργίας της έχει εξελιχθεί σε μία οργάνωση πρότυπο σε ότι αφορά την αναπηρία και την κουλτούρα γύρω από αυτήν.

Ξεκινώντας από τους αριθμούς, μέσα στο 2014 η ARCIL παρείχε τις υπηρεσίες της σε 1000 άτομα από όλο το φάσμα της αναπηρίας.
Απασχολεί περί τους 300 εργαζομένους, εκ των οποίων 65 είναι άτομα με αναπηρία. Λειτουργεί δύο κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, τρεις ξενώνες, επτά προστατευόμενα διαμερίσματα, όπου φιλοξενούνται 75 άτομα με αναπηρία, τεχνική-επαγγελματική σχολή καθώς και ένα σύνολο επιχειρήσεων κοινωνικού χαρακτήρα με αντικείμενα όπως κεραμοποιία, κατασκευή παλετών, γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα αγροκτήματος, τυπογραφείο κ.α. Για τη μεταφορά των επωφελούμενων από και προς τις δομές της, η ARCIL χρησιμοποιεί έντεκα ιδιόκτητα μικρά λεωφορεία εδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες ατόμων με αναπηρία. Η χρηματοδότηση της ARCIL είναι κρατική σε ποσοστό 65-70% με το υπόλοιπο 30-35% να προέρχεται από χορηγίες (10%), έσοδα των κοινωνικών επιχειρήσεων (10%) και τέλος κατά 10% από τη συμμετοχή των οικογενειών τω επωφελούμενων, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα μίας εκάστης.
Σε τι αυτοδιοικητικό περιβάλλον μπορεί να ευδοκιμήσει μία τέτοια προσπάθεια; Τι είδους υποστήριξη απαιτείται; Πόσο εφικτή είναι η βιωσιμότητα μίας τέτοιας μορφής κοινωνικής πρόνοιας;

Ξεκινώντας από την οργάνωση του Δήμου, την πρώτη θετική εντύπωση προκαλεί το νεαρό της ηλικίας των μελών της δημοτικής αρχής. Δήμαρχος και αντιδήμαρχοι κάτω από σαράντα ετών, με επιτυχημένες καριέρες στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίες είτε θυσιάστηκαν προς όφελος της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της γενέθλιας κοινότητας, είτε τελούν υπό αναμονή καθώς η σχετική Πορτογαλική νομοθεσία το επιτρέπει. Δεύτερη θετική εντύπωση, το μέγεθος τους Δημοτικού Συμβουλίου και οι διαδικασίες του. Επτά αιρετά μέλη και πέντε συνεδριάσεις προγραμματιστικού, ελεγκτικού και απολογιστικού χαρακτήρα καθοδηγούν και υποστηρίζουν το έργο των αρμοδίων δημοτικών υπηρεσιών. Τρίτη θετική εντύπωση, η στάση απέναντι στις συλλογικότητες. Για τη δημοτική αρχή της Lousã, ουδείς σύλλογος, σωματείο ή ένωση πολιτών δεν αφήνεται ανυποστήρικτος. Η Αρχή γνωρίζει ότι αν δεν υποστηρίξει τις τοπικές συλλογικότητες, εκείνες δεν θα είναι σε θέση να επιβιώσουν. Γνωρίζει επίσης ότι εφόσον το πράξει σε βαθμό επαρκή ώστε εκείνες να σταθούν στα πόδια τους, τα οφέλη προς τους πολίτες είναι πολλαπλά. Κατά πρώτον οι συλλογικότητες είναι σε θέση να γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των πολιτών, με τους οποίους μπορούν να έρθουν σε επαφή συχνότερα και με τους οποίους μιλούν την ίδια κατά περίπτωση «γλώσσα αναγκών». Κατά δεύτερον, η παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες μέσω των συλλογικοτήτων είναι φθηνότερη και δεδομένου του κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης είναι και ποιοτικότερη.

Ποια κουλτούρα θρέφει τις προσπάθειες ένταξης και ισότιμης συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στο κοινωνικό γίγνεσθαι; Ποιοι πολίτες βρίσκονται πίσω από τo θαύμα της ARCIL;
Διαχρονικά η Δημοτική Αρχή κάνει πράξη μιας δέσμευση που αναλήφθηκε από την κοινότητα στην απαρχή της προσπάθειας της ARCIL σύμφωνα με την οποία όλες οι δομές του φορέα θα πρέπει να βρίσκονται μέσα στα όρια του αστικού ιστού της πόλης, σε κεντρικά μάλιστα σημεία, λειτουργικά διασυνδεδεμένα με τις υπόλοιπες δομές της πόλης οι οποίες θα πρέπει στο εξής να σχεδιάζονται με σκοπό να εξυπηρετούν τις πρώτες. Η παραχώρηση της γης για την ανέγερση των κτιριακών εγκαταστάσεων ακολουθήθηκε από ένα πρόγραμμα εθελοντικής εργασίας μιας διεθνούς ομάδας εθελοντών με την ταυτόχρονη παροχή υλικοτεχνικής υποστήριξης από τις τοπικές επιχειρήσεις με τη μορφή χορηγιών και δωρεών. Όλα αυτά άρχισαν να γίνονται πράξη ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 70. Έκτοτε οι πολίτες της Lousã που είναι άτομα με αναπηρία εκπαιδεύονται, εργάζονται και διαβιούν εντός της κοινότητας ως ισότιμα μέλη της.

Στη διαμόρφωση της ενταξιακής νοοτροπίας και κουλτούρας, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει το εκπαιδευτικό σύστημα της Πορτογαλίας αλλά και η ευελιξία που παρέχεται στη συνεργασία της κεντρικής εκπαιδευτικής διοίκησης με την τοπική αυτοδιοίκηση. Κατά την επίσκεψη της αποστολής μας στο πρώτο σχολείο βασικής εκπαίδευσης (Δημοτικό και Γυμνάσιο) της Lousã, είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με μία σχολική κοινότητα που εκπαιδεύεται από τα πρώτα της βήματα ώστε να συνυπάρχει με τα άτομα με αναπηρία, να αναγνωρίζει και να σέβεται τις ανάγκες τους και να συμμετέχει στη διαρκή προσπάθεια εξυπηρέτησής τους. Κτίρια κοσμήματα, άρτια εξοπλισμένες αίθουσες διδασκαλίας, υποδειγματικά τμήματα ένταξης στελεχωμένα από εξειδικευμένους επιστήμονες, ευέλικτα προγράμματα σπουδών και πλήθος διαθεματικών προγραμμάτων και εξωσχολικών δραστηριοτήτων, όλα μαζί, «παιδεύουν» ενεργούς πολίτες, «μορφώνοντας» πολύπλευρες προσωπικότητες που λίγο, λίγο κάνουν τον κόσμο τους αλλά και των άλλων γύρω τους ένα καλύτερο μέρος.

Δεν είδα μόνο αυτά στη Lousã. Είδα δομές κυκλοφοριακής αγωγής και ασφάλειας στο σπίτι, είδα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και δασικής προστασίας, είδα δίκτυα υποστήριξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, είδα επιτυχημένα παραδείγματα συνεργασίας της αυτοδιοίκησης με αθλητικά σωματεία για τη διοργάνωση παγκοσμίου φήμης και εμβέλειας αθλητικών γεγονότων. Είδα καινοτόμα προγράμματα υποστήριξης των ηλικιωμένων. Είδα δημιουργικές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ανάδειξη εγκαταλειμμένων ορεινών σχιστολιθικών οικισμών, οι οποίες ξαναδίνουν ζωή σε ξεχασμένα μοντέλα αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου-φύσης, παρέχοντας παράλληλα οικονομικό κίνητρο συμμετοχής σε ένα ευρύτατο φάσμα τοπικών επιχειρήσεων και κίνητρο δημιουργίας σε ένα διεθνές δίκτυο καλλιτεχνών που αγκαλιάζουν την προσπάθεια και την οδηγούν προς κατευθύνσεις ολοένα και πιο πρωτοποριακές.

Είδα πάρα πολλά σε λίγες ημέρες κατά τη διάρκεια ενός άρτια σχεδιασμένου προγράμματος επισκέψεων. Είδα πολύ μεγάλα πράγματα σε ένα μικρό μέρος, αντίστοιχο σε μέγεθος της Καστοριάς, της δικής μου πόλης. Συνοπτικά θα έλεγα ότι είδα ένα επιτυχημένο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, μία αποτελεσματική συνταγή υιοθέτησης στάσεων και εφαρμογής πρακτικών που αλλάζουν την καθημερινότητα των πολιτών. Ίσως όμως εκείνο που είναι δυσκολότερο να μεταφέρω απ’ όσα είδα, είναι το βλέμμα των ανθρώπων που γνώρισα στη Lousã., Αιρετοί άρχοντες, στελέχη της αυτοδιοίκησης, διοικήσεις και μέλη συλλογικοτήτων και απλοί καθημερινοί πολίτες μου απευθύνονταν με την ίδια πάντα ευγένεια, με ρωτούσαν με ειλικρινές ενδιαφέρον για τα δικά μου προβλήματα και μοιράζονταν με προθυμία και χαρά τις γνώσεις και εμπειρίες τους. Καθοδηγούμενοι από μία ισχυρότατη αίσθηση υποχρέωσης για συμμετοχή στα κοινά και προσφοράς στην τοπική τους κοινότητα δεν σταματούσαν λεπτό να μιλούν για το πόσο υπερήφανοι είναι για όσα καταφέρνουν συνεργαζόμενοι.

Στα στελέχη της ARCIL, στη Δημοτική Αρχή της πόλης και στα στελέχη των υπηρεσιών της, στα στελέχη του 1ου Σχολείου Βασικής Εκπαίδευσης της Lousa καθώς και σε όλους τους πολίτες της Lousã που με τις διάφορες ιδιότητες τους με υποδέχθηκαν στους χώρους εργασίας τους, με φιλοξένησαν στην όμορφη πόλη τους και μοιράστηκαν μαζί μου τις γνώσεις και τις απόψεις τους χαρίζοντάς μου μία υπέροχη εμπειρία, απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ εκ μέρους όλων των μελών της Εταιρείας Προστασίας Ατόμων με Αυτισμό – Δ.Α.Δ. Ν. Καστοριάς .

Εκ μέρους της Εταιρείας και πάλι απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Δήμο Καστοριάς για την πρόσκληση συμμετοχής στην αποστολή, καθώς και για τη διαρκή του συμπαράσταση στο έργο της Εταιρείας. Θερμά ευχαριστώ θα ήθελα να απευθύνω τέλος στην κ. Ρεβέκκα Γκέρατς, συντονίστρια του προγράμματος, για την άρτια οργάνωση της αποστολής και την άψογη συνεργασία που είχαμε στα πλαίσια της επίσκεψης.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23 Απριλίου 2015, αρ. φύλλου 785