21.10.15

ΟΔΟΣ: Νίκος Δραγούμης

Έναν από τους πρώτους δημιουργούς που εισηγήθηκαν στην Ελλάδα τον ιμπρεσιονισμό, παρουσιάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στην Αθήνα. Είναι ο ζωγράφος Νίκος Δραγούμης, το άγνωστο έργο του οποίου έχουν την ευκαιρία να δουν επισκέπτες, καθώς ο καλλιτέχνης αρνιόταν να εμπορευτεί έργα του. Πρωτότοκος γιος πρωθυπουργού, του Στέφανου Δραγούμη και αδελφός του πολιτικού και συγγραφέα Ίωνα Δραγούμη, ο Νίκος Δραγούμης υπήρξε ένας σημαντικός ζωγράφος, που έζησε στη «σκιά της ιστορίας» λόγω της ψυχικής του νόσου. Η έκθεση στεγάζεται στο Μέγαρο Εϋνάρδου και θα διαρκέσει έως τις 18 Ιουλίου.

Μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του έργου και της καλλιτεχνικής διαδρομής του Νικολάου Δραγούμη διοργανώνει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στο Μέγαρο Εϋνάρδου στην Αθήνα. Η έκθεση η οποία θα διαρκέσει έως τις 18 Ιουλίου, έχει τον τίτλο «Νίκος Δραγούμης, ο ζωγράφος 1874 - 1933».

Στον χώρο της έκθεσης, η οποία συνοδεύεται από ομότιτλο κατάλογο με κείμενα των Μάρκου Φ. Δραγούμη, Φίλιππου Στ. Δραγούμη, και Νίκου Π. Παΐσιου, και με εικονογραφημένο χρονολόγιο και μαρτυρίες για τη ζωή του, προβάλλεται το ντοκιμαντέρ της Κλεώνης Φλέσσα, «Νίκος Δραγούμης, ένας ζωγράφος στη σκιά της ιστορίας».

Ο Νίκος Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1874, πρωτότοκος γιός του πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδερφός του πολιτικού και συγγραφέα Ίωνα Δραγούμη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, θα φτάσει στο Παρίσι το 1891 για να προετοιμαστεί για τις εισιτήριες εξετάσεις για τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Θα αποτύχει. Εγγράφεται στη συνέχεια στη Νομική Σχολή της Σορβόννης, από όπου θα αποφοιτήσει, με πολλές δυσκολίες, στα τέλη του 1897. Θα εγκαταλείψει τα νομικά, που ποτέ δεν αγάπησε, αλλά αναγκάστηκε, από την οικογένειά του, να  σπουδάσει. Αυτή την περίοδο, έχουμε μόνο λίγα σχέδιά του, που αν και σχέδια ενός πρώιμου αδιαμόρφωτου ακόμα ταλέντου, διαγράφουν σε γενικές γραμμές τις αρχές που θα επικρατήσουν στον ώριμο ζωγραφικό του βίο: την αγάπη στη λεπτομέρεια και τις ευαίσθητες γραμμές του σχεδίου. Ξεκινάει μαθήματα στην ιδιωτική σχολή τέχνης Académie Julian, όπου θα φοιτήσει από το 1900 έως 1902. Εκεί θα διδαχθεί την τεχνική: οι μαθητές μάθαιναν πως να σχεδιάζουν την ανθρώπινη φιγούρα, πως να χειρίζονται τους όγκους, πως να δημιουργούν την εντύπωση του βάθους, πως να εστιάζουν στην προοπτική και την ορθή ανατομική πιστότητα. Αλλά οι μαθητές της σχολής ήταν ελεύθεροι να ασπαστούν τις νέες αισθητικές της ζωγραφικής.

Τα χρόνια που ακολουθούν μέχρι το 1911 είναι τα πλέον παραγωγικά και χαρακτηριστικά για εκείνον. Σταδιακά εγκαταλείπει το Παρίσι για την Προβηγκία, όπου διαμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από την περίοδο αυτή είναι και ο μεγαλύτερος αριθμός των σωζόμενων έργων του. Όταν τα διατρέχουμε διαπιστώνουμε με ευκολία τα σημεία εκκίνησής του: ο Βαν Γκογκ, οι Ναμπί, η Γιαπωνέζικη Ξυλογραφία και, εν μέρει, ο πουαντιγισμός. Οι κύριες συνιστώσες των  «ώριμων» αυτών ετών είναι οι αναπάντεχες οπτικές γωνίες, η διακοσμητική, απέριττη και διακριτική χρήση των επίπεδων – πλακάτων – χρωμάτων,  η άκρα ακρίβεια και ευαισθησία του νευρώδους σχεδίου, η εμμονικά επιμελημένη αγάπη στη λεπτομέρεια. Ακόμα, σαφής η προτίμησή του να ταυτίζεται συχνά με θέματα εργατικά/αγροτικά που ξεφεύγουν από την απεικόνιση αστικών ή μεγαλοαστικών προτύπων ( ιδιαίτερα μετά τη ρήξη με την οικογένειά του, όπου θα ζήσει με πενιχρά οικονομικά μέσα). Το 1911 εκδηλώνεται με πιεστικό τρόπο ψυχικό νόσημα και θα νοσηλευτεί σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα, αλλά τη διετία 1912-1914, εμφανίζοντας σχετική ύφεση των συμπτωμάτων,  θα κατορθώσει να δουλέψει για λίγο στην Αττική και την 'Ανδρο. Αν και δεν είναι πια κύριος και απόλυτος κάτοχος των εκφραστικών του μέσων, θα δώσει ενίοτε λαμπρά σχέδια που κάνουν ακόμα οδυνηρότερη την οριστική του καλλιτεχνική απώλεια από το 1914 και μετά. Θα πεθάνει το 1933, μετά από εικοσαετή εγκλεισμό στη Γενεύη και την Αθήνα.

Ο συγγραφέας Γρηγόρης Χαλιακόπουλος (ο οποίος έγραψε το έργο «Η σκιά του ειδώλου» βασισμένο στην ζωή του ζωγράφου) ανακάλυψε την ιστορική φυσιογνωμία του Νικόλαου -αλλά άγνωστη στους Έλληνες- το 1995 όταν πήγε στο «Δρομοκαΐτειο» για να μελετήσει τα αρχεία με τα σημαίνοντα πρόσωπα που ζούσαν ή έζησαν εκεί όπως οι Βιζυηνός, Φιλύρας, Βώκος και άλλοι. Εκεί βρήκε τα πρώτα στοιχεία. «Ο πρωτότοκος γιος του Στέφανου Δραγούμη, Νικόλαος, υπήρξε η πλέον ευαίσθητη και ευάλωτη μορφή της οικογένειας αλλά και η μοναδική που παρέμεινε στην αφάνεια, εξ αιτίας της παραφροσύνης του», υποστηρίζει ο συγγραφέας του έργου. «Όλα τα παιδιά, πλην του Νικόλαου, έκαναν επιτυχημένους γάμους, σπούδασαν και άφησαν γερό όνομα πίσω τους, όπως για παράδειγμα η Ναταλία που ήταν σύζυγος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά. Εκτός του πασίγνωστου Ίωνα, μεγάλη μορφή υπήρξε και ο Φίλιππος, ο οποίος παντρεύτηκε την Ελένη Βαλαωρίτη, κόρη του Ιωάννη, και απέκτησε έναν γιο, τον σημερινό βυζαντινολόγο και μουσικολόγο Μάρκο Δραγούμη, τον πατέρα της γνωστής και πολύ δημοφιλούς ηθοποιού Ναταλίας Δραγούμη».

Σύμφωνα με τον Γρηγόρη Χαλιακόπουλο για την κατάσταση του Νικόλαου Δραγούμη σημαντικό ρόλο έπαιξε ο πατέρας του. «Ως πρωθυπουργός ήθελε τα αγόρια του να έχουν επιτυχημένη επιστημονική και πολιτική καριέρα. Η πίεση που του ασκήθηκε να σπουδάσει επιστήμη που δεν επιθυμούσε, σε συνδυασμό με το αυστηρό οικογενειακό κατεστημένο των Δραγούμηδων, επιβάρυναν την ήδη ταραγμένη ψυχή του και επίσπευσαν τον εγκλεισμό του σε διάφορα ψυχιατρεία. Τον ήθελαν να ακολουθεί καριέρα διπλωμάτη, αλλά εκείνος, τύπος μποέμ, ανατρεπτικός και ασυμβίβαστος, είχε πάθος με τη ζωγραφική. Παρόλα αυτά, καταπίεσε τον εαυτό του και τελείωσε με το ζόρι τη Νομική Σχολή της Σορβόννης. Επέστρεψε στην Ελλάδα, έλαβε μέρος στον πόλεμο του 1897 και έφυγε πάλι για τη Γαλλία, δίχως να αποχαιρετήσει καν την οικογένειά του».

Ο αδερφός του Φίλιππος Στ. Δραγούμης έγραψε για αυτόν: "Ο Νίκος, άκακος, ευγενικός κι αξιαγάπητος άνθρωπος, αν κι επαναστατικής ιδιοσυγκρασίας – και κάποτε θυμώδης – είναι πιθανόν ο πρώτος που έφερε στην Ελλάδα την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία και το χωρίς βαθμιαία φωτοσκίαση σχεδόν διακοσμητικό σχεδίασμα με νερόχρωμα και gouache (πηχτό, συνήθως άσπρο, χρώμα) πάνω σε σκοτεινό αδρό χαρτί (στρατσόχαρτο).

[...] Ήταν φιλόσοφος, στωικός, κάθε άλλο όμως παρά αυστηρός, αντίθετα χαρούμενος, αμέριμνος και ειρωνικός, χωρίς κακία, που αγαπούσε στο έπακρο την ελευθερία και που μισούσε κάθε συμβιβασμό ηθικό και κοινωνικό, κάθε υποκρισία και κάθε επιτήδευση, που λάτρευε τη φύση κι απεχθανόταν θανάσιμα τις προόδους της τεχνικής και της μηχανικής. Υπεραγαπούσε την ελεύθερη φύση και προσπαθούσε με μεγάλη ασκητικότητα να προσαρμόζεται στους φυσικούς νόμους. Δεν τον ένοιαζε τι λέγουν ή τι κάνουν οι αστοί, ή μάλλον με τα φερσίματα και το ντύσιμό του περιφρονούσε και κορόιδευε τους συμβατικούς των κανόνες ζωής και τρόπους συμπεριφοράς, αν και πάντα το έκανε με ευγένεια, χωρίς να τους προσβάλλει και χωρίς κακία για κανένα. Αγαπούσε την απλοϊκή κι αβίαστη φυσικότητα των χωρικών, τον εύρωστο κι ανεπηρέαστο από τον μηχανικό πολιτισμό τρόπο ζωής των κοντά στην ελεύθερη φύση.[...]

Ο Νίκος ποτέ δεν θέλησε να πουλήσει κανένα του πίνακα, γιατί πίστευε πως η αληθινή τέχνη είναι ιερή και μη εμπορεύσιμη. Επίσης πως δεν είναι σωστό με την τέχνη να επιδιώκεται η απόδειξη καμμιάς ιδέας η θεωρίας μη αυστηρά καλλιτεχνικής. Ήταν οπαδός της αρχής του «L’art  pour l’art», του ότι δηλαδή η τέχνη αποτελεί απλή έκφραση του ψυχικού αισθητικού κόσμου του καλλιτέχνη και τίποτε περισσότερο."

Μέγαρο Εϋνάρδου: Αγ. Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου - Αθήνα, τηλ.: 210 3234267. Έως τις 18 Ιουλίου. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη και Πέμπτη: 10.00 - 14.00, Τετάρτη και Παρασκευή: 10.00 - 14.00 και 18.00 - 20.00, Σάββατο: 12.00 - 14.00.

Η έκθεση προγραμματίζεται να παρουσιαστεί και στην Θεσσαλονίκη.


Δημοσιεύθηκαν στην ΟΔΟ στις 14 & 21 Μαΐου 2015, αρ. φύλλων 788 & 789 
(Βασισμένο στο δελτίο τύπου του ΜΙΕΤ).


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ