ΒΙΒΛΙΟ
Σοφία Μπουτσιάδου-Καρολίδου
Από την Απολλωνιάδα στην Καστοριά
έκδοση Συλλόγου Απολλωνιαδιτών Καστοριάς - Ν.Α. Καστοριάς, Καστοριά 2010
ΕΧΟΝΤΑΣ συνειδητοποιήσει από πολύ νωρίς τη μεγάλη αξία της καταγραφής των προφορικών μαρτυριών για τη συγκρότηση της ιστορίας ενός τόπου, ιδίως δε όταν αυτός έχει απορφανιστεί από την ανθρώπινη κοινότητα που τον δημιούργησε, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών είχε ξεκινήσει από πολύ νωρίς την καταγραφή μαρτυριών προσφύγων από τους οικισμούς της Μικράς Ασίας, με τη μέθοδο των συνεντεύξεων. Έργο τεράστιο, δεδομένου του πλήθους των οικισμών και της γεωγραφικής διασποράς των προσφύγων, είχε πραγματοποιηθεί με συνεργάτες του Κέντρου που μετέβαιναν στους χώρους των προσφυγικών εγκαταστάσεων, οι οποίοι και χρησιμοποιούσαν συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, ώστε να καταγράψουν στοιχεία από τη ζωή στην παλιά πατρίδα, από την Έξοδο και από την εγκατάσταση στη νέα πατρίδα. Εκ των πραγμάτων βεβαίως, ο αριθμός των πληροφοριοδοτών καθενός οικισμού ήταν περιορισμένος. Ευχής έργο θα ήταν, να είχαν λάβει τη σκυτάλη τοπικοί φορείς στις νέες πατρίδες, ώστε να καταγράψουν επισταμένα μαρτυρίες των προσφύγων που ζούσαν εκεί, κάτι που βεβαίως δεν έγινε, τουλάχιστον σε ευρεία έκταση. Η Σοφία Μπουτσιάδου – Καρολίδου είχε προφανώς παράλληλο δρόμο σκέψης με τους εμπνευστές του Κ.Μ.Σ., ώστε όταν ακόμη ήταν καιρός, όταν ζούσαν δηλαδή οι πρόσφυγες και διατηρούνταν ζωντανές οι μνήμες τους, κατέγραψε τις μαρτυρίες τους, ακολουθώντας τη μέθοδο των ραδιοφωνικών συνεντεύξεων. Η μέθοδος αυτή καθιστά το υλικό έτι πολυτιμότερο, καθώς διασώζει τις μαρτυρίες, άλλα και την αμεσότητα του προφορικού λόγου. Θεωρώ επομένως, για το λόγο που σημειώνεται παραπάνω, την έκδοση του βιβλίου «Από την Απολλωνιάδα στην Καστοριά» σημαντικότατη για τη διάσωση της μνήμης και της ιστορίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Δεν ευτύχησα ως σήμερα να επισκεφτώ την παλιά Απολλωνιάδα, μάλλον επειδή το λιγοστό χρόνο μου «κλέβει» η Πόλη μου, οφείλω όμως να ομολογήσω πως όταν πρωτοαντίκρισα φωτογραφικές αποτυπώσεις της Απολλωνιάδας, εντυπωσιάστηκα με την ομοιότητα της με την Καστοριά. Η εγκατάσταση λοιπόν των προσφύγων Απολλονιαδιτών στη λιμναία πόλη της Δυτικής Μακεδονίας, είναι έμπρακτη απόδειξη του τεράστιου έργου που είχε αναλάβει στη δεκαετία του 1920 η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, κύρια μέριμνα της οποίας ήταν η κατά το δυνατόν εγκατάσταση των προσφύγων σε τόπους που παρείχαν παρόμοιες συνθήκες ζωής με την παλιά πατρίδα, ώστε να μπορέσουν οι πρόσφυγες να ασκήσουν εκ νέου το παλιό τους επάγγελμα, να απορροφηθούν ευκολότερα και να προσφέρουν στη νέα πατρίδα, κάτι που βεβαίως ήταν σχεδόν αδύνατον για τους αστούς πρόσφυγες, που προέρχονταν από μεγάλες πόλεις όπως η Σμύρνη.
Η Σοφία Μπουτσιάδου – Καρολίδου έχει συγκεντρώσει στον τόμο αυτό πλήθος στοιχείων για τη λιμναία πόλη της Βιθυνίας και τους ανθρώπους της: μια ιστορική αναδρομή, από την ίδρυση της πόλης, ως αποικίας των Μιλησίων, μέχρι το χαλεπό Σεπτέμβρη του 1922, λαογραφικά στοιχεία από τη ζωή στην παλιά πατρίδα, στοιχεία για τη δημιουργία και δράση του Συλλόγου Απολλωνιαδιτών Καστοριάς, που είναι «πνευματικό τέκνο» της Αγγελικής Παπαμαντζάρη, και συντέλεσε στη σφυρηλάτηση της Μικρασιατικής ταυτότητας των μελών του, απογραφή των προσφύγων και των τόπων εγκατάστασης τους – διότι δεν εγκαταστάθηκαν όλοι στην Καστοριά, και βεβαίως οι αφηγήσεις. Το υλικό πλαισιώνεται από ντοκουμέντα και φωτογραφίες από τη ζωή των προσφύγων στις δύσκολες μέρες των πρώτων δεκαετιών, άλλα και στη νεώτερη περίοδο, όταν άνθισε ο σπόρος της ζωής στην Καστοριά. Όλα αυτά συγκροτούν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, που θα ‘πρεπε ίσως να έχει γραφτεί από πολλά χρόνια πριν...
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 12 Ιουλίου 2012, αρ. φύλλου 650
Διάβασα με προσοχή το βιβλίο το οποίο σχολιάζει ο κ. Παπαστρατής. Στα σχόλια και τα άρθρα του, ακόμη και τα πολιτικά του, διακρίνω πάντοτε μια ιδιαίτερη ευαισθησία και έναν ευγενή ρομαντισμό για όλες τις πτυχές και τις αποδείξεις του κοινωνικού κοσμοπολιτισμού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟμολογουμένως, το βιβλίο της κας Καρολίδου είναι σχετικά επαρκές σε σχέση με την Απολλωνιάδα, ιδιαίτερα αν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι δεν αποτελεί ιστορική μελέτη.
Ωστόσο έχω να προσθέσω τα εξής:
1) Ότι το φιλότιμο πόνημα, παρουσιάζει την Απολλωνιάδα μέσα από το φίλτρο του προσφυγικού στοιχείου της Καστοριάς και προπαντός όσων κατοικούσαν στην Καλλιθέα. Αυτό έχει συνέπεια να μην αποδίδεται η Απολλωνιάδα αυτών οι οποίοι στην συνέχεια κατοίκησαν εκτός Καλλιθέας, αλλά και στην Θεσσαλονίκη, την Περαία, την Νεάπολη Κοζάνης, το Σιδηρόκαστρο και την Αλεξανδρούπολη.
2) Μεταξύ των Απολλωνιατών ακόμη και της πρώτης γενιάς, εκτός από τους αλιείς και τους γεωργούς, καθώς και τους άλλους εξαίρετους νοικοκυραίους διακρίθηκαν πολιτικοί πανελλήνιας εμβέλειας, λαμπροί επιστήμονες και επιφανείς έμποροι που αποδεικνύουν αστικές επιρροές.
3) Θα μπορούσε να είναι πληρέστερο σε σχέση με ιστορικές πληροφορίες για την Απολλωνιάδα της τελευταίας περιόδου πριν την Καταστροφή και την σαφή κοινωνική της διαστρωμάτωση.
4) Θα άξιζαν περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες για την πολύ πλούσια αρχαία ιστορία της και ιδιαίτερα για τα πολυπληθή μνημεία της που εξακολουθούν να σώζονται (κυρίως ως ενσωματωμένα μέλη σε νεώτερα κτίσματα).
5) Θα μπορούσαν να δημοσιευτούν φωτογραφίες από το ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ αρχαίο λιμάνι της λίμνης το οποίο πρέπει πάση θυσία να σωθεί αφού έως πριν μερικά χρόνια βρισκόταν σε άριστη κατάσταση και
6) Ίσως θα έπρεπε να γίνει αναφορά και στο πρώτο βιβλίο για την Απολλωνιάδα που κυκλοφόρησε πριν από αρκετές δεκαετίες με συγγραφείς που είχαν ήδη γεννηθεί εκεί.
Επίσης θα παρακαλούσα να μου λυθεί πειστικά η απορία για ποιο λόγο ο έλκων την καταγωγή από την Απολλωνιάδα, δεν ονομάζεται "Απολλωνιάτης" (εφ' όσον η ονομασία ήταν "Απολλωνιάς") και γιατί επιλέχτηκε η ονομασία "Απολλωνιαδίτης" .
Τέλος ορίμασε ο καιρός για να ερευνηθεί και παρουσιαστεί η βαθμιαία απορρόφηση των Απολλωνιατών στην Καστοριά όπου παρά τις αρχικές φυσιολογικές δυσκολίες έγιναν δεκτοί ως συστατικό στοιχείο της πόλης ήδη πριν τον Β Π. Πόλεμο.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία
Ρύνδακος
Θέλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τον "Ρύνδακον" για το εμπεριστατωμένο σχόλιό του !
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΟΣΑ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΥΝΔΑΚΟΣ.ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΣΑΣ ΡΩΤΗΣΩ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ.ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΑΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΤΟ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΟΥΜΕ
ΑπάντησηΔιαγραφή