ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Περί Εύεργετῶν, καί πάλιν

ΟΔΟΣ 20.6.2013 | 697

Τό 1992 συγκεντρωθήκαμε ἐκπρόσωποι τῶν Δυτικομακεδονικῶν Συλλόγων καί Σωματείων τῶν Ἀθηνῶν καί συστήσαμε τήν Ὁμοσπονδία τῶν Δυτικομακεδονικῶν Σωματείων Ἀθηνῶν.

Τό 1994, ἐνενήντα χρόνια ἀπό τόν θάνατο τοῦ ἐθνομάρτυρος Παύλου Μελά, ἡ Ὁμοσπονδία τέλεσε θρησκευτικό καί πολιτικό μνημόσυνο τοῦ Παύλου Μελά γιά νά τιμήσει τόν ἥρωα Μελά καί νά ὑπενθυμίσει στήν Πολιτεία καί τό κοινό ὅτι πρέπει νά τιμοῦμε αὐτούς πού θυσιάστηκαν γιά τήν Πατρίδα. Ἐπειδή ὅμως πρέπει νά τιμοῦμε ὄχι μόνον τούς ἐπωνύμους ἀλλά καί τούς ἀφανεῖς ἤρωες καθώς καί τά θύματα τῶν ἀγώνων τοῦ Ἔθνους, ἡ Ὁμοσπονδία μας καθιέρωσε ἀπό τόν ἐπόμενο χρόνο καί συνεχίζει ἀνελιπῶς μέχρι σήμερα (ἐπί 18 συναπτά ἔτη ) νά τελεῖ, κάθε Ὀκτώβριο, Ἐκδήλωση Μνήμης τῶν Ἀγωνιστῶν καί Θυμάτων τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα.

Η ἐκδήλωση περιλαμβάνει θρησκευτικό Ἀρχιερατικό μνημόσυνο, κατάθεση στεφάνων στὀ μνημεῖο τοῦ Ἀγνώστου Στρατιῶτου καί πολιτικό μνημόσυνο μέ ὁμιλία σχετική μέ τόν Μακεδονικό Ἀγῶνα, στήν μεγάλη αἴθουσα τοῦ Ἐθνικοῦ, Ἱστορικοῦ Μουσείου, στήν Παλαιά Βουλή, ἐπί τῆς ὁδοῦ Σταδίου.

Ἡ ἐκδήλωση αὐτή, ἡ μόνη πού γίνεται στήν Ἀθήνα πρός τιμήν τῶν Μακεδονομάχων καθιερώθηκε, μέ τήν ἐπιμονή μας, νά ἀποτελεῖ πλέον καί τήν ἐπίσημη ἐκδήλωση τῆς Πολιτείας πρός τούς ἀγωνιστές, ἐπωνύμους καί ἀφανεῖς, τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, γιατί ἐκπροσωπούνται ἤδη καί καταθέτουν στεφάνια ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, οἱ πολιτικές καί στρατιωτι κές Ἀρχές, τά πολιτικά κόμματα καί ἐκπρόσωποι διαφόρων Ὁμοσπονδιῶν, Συλλόγων κλπ.

Αναφέρω τά ἀνωτέρω γιά νά δείξω πώς ἐνεργήσαμε ἐμεῖς, ὡς Ὁμοσπονδία, καί καθιερώσαμε μιά ἐκδήλωση μας νά ἀποτελεῖ πλέον καί ἐπίσημη ἐκδήλωση τῆς Πολιτείας, γιά τὀν κατωτέρω λόγο.
Ὁ λόγος εἶναι ὁ ἐξῆς: σέ ἄρθρο μου μέ τίτλο «Ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας» καί μέ «Ἀνοικτή Ἐπιστολή» πρός τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην μας καί τόν ἀξιότιμον Δήμαρχό μας, πού δημοσιεύθηκαν στήν ΟΔΟ στά φύλλα 684/21-3-2013 καί 688/18-4-2013, ἀντίστοιχα, ὑπενθύμιζα στούς συμπολίτες μας τό ὡραῖο καί σεπτό ἔθιμο τῶν Καστοριανῶν ἀπό τά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας μέχρι τοῦ Β´Παγκοσμίου Πολέμου, νά τελοῦν, τρόπω τινά, πάνδημο μνημόσυνο, κατά τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, τῶν εὐεργετῶν καί δωρητῶν τῆς πόλεώς μας, καί ὅτι καλόν θά εἶναι νά ἀναβιώσει τὀ ἔθιμο αὐτό.

Στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ἀλλά καί μετά τήν ἀπελευθέρωση, ὅσα χρόνια ἐτηρῆτο τὀ ἔθιμο αὐτό, τό φρόντιζε καί τό ἐκτελοῦσε ἡ Μητρόπολις Καστοριᾶς. Εὐχῆς ἔργον θά εἶναι νά φροντίσει καί τώρα ἡ Μητρόπολις καί νά ἀναβιώσει αὐτό, ἐπικουρούμενη, εἰς ὅτι χρειασθεῖ, καί ἀπό τήν Δημοτική Ἀρχή.

Στήν περίπτωση πού τόσο ἡ Ἐκκλησιαστική ὅσο καί ἡ Δημοτική ἀρχή, γιά διαφόρους λόγους ἀδυνατοῦν ἤ δέν θέλουν νά ἀναβιώσει τό ἔθιμοα αύτό, προτείνω νά ἀναλάβει τήν ἀναβίωσή του καί τήν τέλεση τοῦ μνημοσύνου εὐγνωμοσύνης πρός τούς εὐεργετήσαντες τήν πόλη μας, ἕνας ἀπό τούς πολιτιστικούς Συλλόγους ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου. Ὁ τρόπος πού ἐνεργήσαμε ἐμεῖς ὡς Ὁμοσπονδία καί τήν ἐκδήλωση μνήμης τῶν Ἀγωνιστῶν καί Θυμάτων τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος, πού ξεκινήσαμε ἐμεῖς καί μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου τήν καθιερώσαμε ὑποχρεώσαν τες, κατά κάποιο τρόπο, τήν Πολιτεία νά τήν ἀποδεχθεῖ ὠς τἠν ἐπίσημη ἐκδήλωση της πρός αὐτούς, μπορεῖ νά χρησιμοποιήσει ἀνάλογα ὁ Πολιτιστικός Σύλλογος, πού θα ἀναλάβει τήν διοργάνωσή του. Γιαυτό κάι ἀνέφερα στήν ἀρχή τό πώς ἐνεργήσαμε ἐμεῖς.

Αν π.χ. ἕνας Σύλλογος, τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας ζητήσει νἀ τελέσει μνημόσυνο στόν Μητροπολιτικό Ναό, μέ κόλλυβα ἤ καί μόνον μέ μιά ἐπιμνημόσυνο εὐχή καί μνημόνευση τῶν ὀνομάτων τῶν εὐεργετῶν, καί μάλιστα Ἀρχιερατικό, νομίζω ὅτι δέν θά τό ἀρνηθεῖ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας.

Ἐπειδή, ὅπως ἔχω γράψει, τό βιβλίο τῶν λάσσων, στό ὁποῖο ἤταν γραμμένοι ὅλοι οἱ εὐεργετήσαντες τήν πόλη μας κάηκε κατά τήν πυρκαϊά τοῦ Μητροπολιτικοῦ μεγάρου τό 1939, μποροῦμε νά βροῦμε τούς εὐεργέτες καί δωρητές ἀπό τά διάφορα ἱδρύματα καί ἀρχεία τῆς πόλεως, ἀπό διάφορα συγγράμματα ὅπως τοῦ κ. Τσολάκη γιά τά σχολεῖα τῆς Καστοριᾶς παλαιές ἐφημερίδες, καί ἀπό ὅ,τι μποροῦν νἀ θυμοῦνται παλαιοί Καστοριανοί.

Από τό ἀρχεῖο τοῦ μακαρίτη πατέρα μου καί τό δικό μου ἔχω συγκεντρώσει μερικά ὀνόματα καί τίς εὐεργεσίες παλαιῶν Καστοριανῶν, κατάσταση τῶν ὁποίων ἐπισυνάπτω πιό κάτω. Αὐτή μπορεῖ νά συμπληρωθεῖ μέ ἔρευνα καί ἀναζήτηση αὐτῶν πού θά ἀναλάβουν τήν ἀναβίωση τοῦ ἐθίμου. Οἱ γνωρίζοντες πρόσωπα καί πράγματα καί θέλουν νά συμπληρωθεῖ ἡ λίστα, μποροῦν νά δίνουν τά ὀνόματα καί τίς προσφορές τῶν εὐεργετῶν, πού γνωρίζουν, στόν Σύλλογο πού θα ἀναλάβει τήν ἀναβίωση τοῦ ἐθίμου ἤ στήν ἐφημερίδα ΟΔΟ , στήν ὁποία θά ὑπάρχει ἡ κατάσταση πού δημοσιεύεται κατωτέρω. Ἐλπίζω ὅτι ὁ κ. Μπαϊρακτάρης δέν θά ἔχει ἀντίρρηση.

Προσωπική μου γνώμη εἶναι νά ἀναφέρονται καί τιμοῦνται, ἄν ἀναβιώσει τό ἔθιμο, ὄχι μόνον οἱ δωρητές καί εὐεργέτες οἱ διαθέσαντες χρηματικά ποσά καί κληροδοτήματα στήν Καστοριανή κοινωνία, ἀλλά καί οἱ Καστοριανοί, πνευματικοί ἄνδρες κλπ, πού διέπρεψαν καί προσέφεραν στήν ἰδιαιτέρα τους πατρίδα ἀλλά καί στό Ἔθνος γενικώτερα.

Εὔχομαι ὁλόψυχα καί ἐλπίζω ὅτι θα εὐρεθεῖ τρόπος νά ἀναβιώσει τό ὡραῖο αὐτό ἔθιμο, τό ὁποῖο, ἐξ ὅσων γνωρίζω, ἤταν καί μοναδικό στόν Ἑλληνικό χῶρο.


Εὐεργέτες καί δωρητές τῆς Καστοριᾶς

• Οἱ καταθέτες στίς τράπεζες τῆς Βενετίας καί Βιέννης κληροδοτημάτων γιά τήν συντήρηση καί ἀνακαίνηση τῶν Ἐκκλησιῶν καί ἵδρυση σχολείων στήν Καστοριά. ( Τά κληροδοτήματα αὐτά δημεύθηκαν κατά τούς Ναπολεόντιους πολέμους ἀπό τόν Ναπολέοντα Βοναπάρτη. )
• Ὁ Ἐμμανουήλ Φιλίππου ὁ γνωστός ὡς Μανωλάκης ὁ Καστοριανός. Μέγας εὐεργέτης τοῦ γένους καί τῆς Ἐκκλησίας. Βοήθησε παντοιοτρόπως τά Πατριαρχεῖα Κωνσταντινουπόλεως και Ἱερουσαλύμων και ἵδρυσε σχολεῖα.
• Ὁ Γεώργιος Καστριώτης, μεγάλος κόμισος τοῦ ἡγεμόνα τῆς Ουγγροβλαχίας. Τό 1705 ιδρύεται μέ δωρεά του η Ιερά Εκκλησιαστική Σχολή. 
• Ὁ Γεώριος Κυρίτζης, ἔμπορος. Τό 1711 λειτουργεῖ μέ δωρεά του τό Ελληνικό Φροντιστήριο.
• Ὁ Μανώλης Ιωαν. Μπατρίνος (πατέρας τῶν ἐθνομαρτύρων Ἀφῶν Ἑμμανουήλ, Ἰωάννου καἰ Παναγιώτου) κατέθεσε τό 1798 ἕνα σημαντικό ποσό σέ τράπεζα τῆς Βιέννης γιά νά καλύπτονται από τούς τόκους του τά διάφορα ἔξοδα λειτουργίας τῶν σχολείων. 
• Οἱ Κωνσταντῖνος Μιχαήλ, Γεώργιος Ναούμ, καί Δημήτριος Μπετλής, πού μέ δωρεές τους συντηροῦνταν τά σχολεῖα καί καλοῦνταν νά διδάξουν σ᾽αὐτά διαπρεπεῖς διδάσκαλοι.
• Οι Καστοριανοί τῆς Βιέννης καί τῆς Λειψίας, πού ἔστειλαν 30,000 περίπου γρόσια καί ἀγοράσθηκε τό 1839 καί ἀνοικοδομήθηκε τό 1843 τό Αλληλοδιδακτικό σχολεῖο.
• Ὁ Μπουζιώτας (;) πού δώρησε στό Γυμνάσιο τῆς Καστοριᾶς τό τελειότερο ἐργαστήριο φυσικῆς καί χημείας, πού εἶχε ἑλληνικό σχολειο, πρό τοῦ πολέμου, στήν ἑλληνική ἐπικράτεια.
• Οἱ Καστοριανοί τῶν ἀπανταχοῦ παροικιῶν τους εἰς τὀ ἐξωτερικό, πού μέ ἔρανο, πού ἔγινε μεταξύ τους, μέ πρωτοβουλία τοῦ συλλόγου τῶν Καστοριανῶν τῆς Νέας Υόρκης ¨Ομόνοια¨, καί μέ τό ποσό, πού συγκεντρώθηκε, καί ἤταν ἀρκετό γιά τήν ἐποχή του, μεταφέρθηκε νερό ἀπό τίς πηγές τοῦ Κεφαλαρίου καί ἔτσι ἀπό τό 1930 καί ἐφ΄ ἐξῆς ἔχουμε στήν Καστοριά τρεχούμενο νερό. Ἤταν ἀπό τίς πρῶτες ἄν ὄχι ἡ πρώτη πόλη τῆς Ἑλλάδος πού διέθετε σύστημα ὑδροδότησής της.
• -Ὁ Χριστόδουλος Ζάχος, ὁ Τσιόλκας κατά τούς Καστοριανούς. Εὐεργέτης καί δωρητής τῆς ἑλληνικῆς κοινότητος τῆς Βιέννης. Κληροδότησε ὅλες τίς καταθέσεις του στήν Ἐθνική Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος στά σχολεῖα τῆς Καστοριᾶς γιά τήν καλύτερη λειτουργία τους ἀπό τούς τόκους τοῦ κληροδοτήματος. Κατά τήν διάρκεια τῆς ζωῆς του βοηθοῦσε παντοιοτρόπως τίς χῆρες καί τά ὀρφανά καί τούς πτωχούς συμπατριῶτες μας. Στόν πανελλήνιο μυστικό ἔρανο, πού διεξήχθηκε πρός ένίσχυση τῆς Κρητικῆς ἐπανάστασης τό 1866, ἡ μεγαλύτερη εἰσφορά ἤταν τοῦ Χριστόδουλου Ζἀχου.
• Οἱ Καστοριανοί προύχοντες οἱ ὁποῖοι κατά τήν διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, συγκέντρωσαν καί διέθεσαν, μετά ἀπό μιά ἐμπνευσμένη ὁμιλία καί ἔκκληση τοῦ Μητροπολίτου Γερμανοῦ Καραβαγγέλη, τό ποσό τῶν 700 λιρῶν μέ τό ὁποῖο ἀγοράσθηκε ἡ παλαιά ἀρχοντική οἰκία τοῦ Φράγκου καί ἱδρύθηκε τό ἐθνικό οίκοτροφειο τό κοινῶς λεγόμενο τότε ¨Συσσίτιο¨, γιά νά περιθάλψει τά παιδιά τῶν θυμάτων τῶν κομιτατζήδων καί τῶν ἀπόρων ἀγωνιστῶν. Αὐτό μετά λειτούργησε γιά ἕνα διάστημα ὡς ὀρφανοτροφεῖο κατ΄ αρχάς ἀρρένων καί ἐν συνεχεῖα θηλέων.
• Οἱ Ιωάννης Καραγιάννης καί Χρήστος Δήμου πού προίκισαν τήν πόλη μας μέ τό Δημοτικό Νοσοκομεῖο.
• Ὁ ἀείμνηστος Λάζαρος Ρίζος καί ἡ ἀείμνηστη γυναίκα του Ἀθηνά, πού ἄφησαν ὅλη τους τήν περιουσία γιά τήν ἵδρυση καί λειτουργία γηροκομείου, αὐτό πού λειτουργεῖ μέχρι σήμερα καί περιθάλπει τούς πτωχούς καί ἠλικιωμένους.
• Οἱ Καστοριανοί τῆς Νέας Υόρκης πού ἔστειλαν στήν Καστοριά τό 1940, ὅταν κηρύχθηκε ὁ Ἑλληνοϊταλικός πόλεμος, τό ὄχι εὐκαταφρόνητο τότε ποσό τῶν 100 χιλιάδων δραχμῶν, τό ὁποῖο διανεμήθηκε στίς ἄπορες οἰκογένειες τῶν ἐπίστρατων συμπατριωτῶν μας.
• Οἱ ἀδελφοί Σκαπέρδα, Βασίλειος καί Μήτσος, μέ δωρεά τῶν ὀποίων ἔγινε ἡ Σκαπέρδειος ἀγορά ὄπου στεγάζεται και το Δημαρχεῖο.
• Τό ζεῦγος Μπαϊρακτάρη, δωρητές τοῦ Ὥδείου.
• Ὁ Λεωνίδας Τσαμίσης δώρησε στόν Δῆμο τήν οίκία του.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 20 Ιουνίου 2013, αρ. φύλλου 697

Σχετικά κείμενα:

• ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ.ΠΗΧΙΩΝ: Η Κυριακή της Ορθοδοξίας
• ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ έγραψαν (Α. Πηχιών: Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας)
• ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΗΧΙΩΝ: Ιστορικό Αρχείο (ΙΙΙ) 21.7.2016
• ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Ιστορικό αρχείο ΙΙ 9.6.2016 | 839
• ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Ιστορικό Αρχείο (Ι) 4.12.2014 | 767 
• Λόγος & Αντίλογος: Ιστορικό Αρχείο Καστοριάς (Γ.Δαουτόπουλος)