-Φίλτατος πάντα πανεπιστημιακός, ο αείμνηστος Χρυσ. Τζημάκας, ιατρός, λόγιος και καλλιτέχνης, μου είχε ειπεί ότι είχε διαβάσει σύντομη αγγελία: Σκύλος εχάθη, αναζητείται και αμειφθήσεται. Αυτά παθαίνει κανείς, όταν στο όνομα της συντομίας και λόγω της βιασύνης παραλείπει το υποκείμενο ή άλλον απαραίτητο συντακτικόν προσδιορισμό. Το πλήρες (ό και ορθόν): Σκύλος εχάθη και αναζητείται. Ο ευρών αμειφθήσεται.
-Το έγραψα και παλαιότερα: πράσινα άλογα! Η γνωστή φράση ως λογοπαίγνιο με την ομοηχία είναι: πράσσειν (= πράττειν) άλογα, δηλαδή το να πράττει κανείς παράλογα, παρά τον λόγον, απερίσκεπτα. Γνωστή ρήση του τραγικού ποιητού Σοφοκλέους. Με την ευκαιρία, είναι ενδιαφέρουσα η διαδρομή της λέ- ξεως ο, η άλογος, το άλογον και η εξέλιξη της σημασίας. α) Η πρώτη σημασία: ο άνευ λόγου, αυτός που δεν ομιλεί και δεν βγάζει από το στόμα του έναρθρο λόγο. β) αυτός που δεν μπορείς να τον παρουσιάσεις με τον λόγο, «ανεκφώνητος». γ)άνευ λόγου – λογικής, παράλογος. Το αντίθετο: λογικός, έλλογος. δ) τα άλογα (ζώα), τα ατίθασα και θυμοειδή άτια.
-TV110. Συζήτηση για αστυνομικά μέτρα: Η μια κρατούμενη ήταν στο αυτοκίνητο. Ποιος την φιλούσε; (Ο ομιλητής εννοούσε με την ερώτηση: Ποιος την φρουρούσε, ποιος την φύλαγε;, κατά το πελοποννησιακό ιδίωμα.) Η γραφή φιλούσε θυμίζει τα φιλιά που μοιράζουν προεκλογικά οι υποψήφιοι… Πάντως υπάρχει και ο τύπος φυλούσε. Φυλούσε τον Ξηρό, για να μη δραπετεύσει πάλι.
-Δίκτυο tv. Ένας πρόεδρος σωματείου: Όλοι συνδράμουν στην προσπάθειά μας αυτή. Συνδράμουν(!). Όχι! Το ορθόν: Όλοι συντρέχουν, βοηθούν, συμβάλλουν. Αλλά: Στον έρανο αυτό ας θελήσουν όλοι να συνδράμουν.
n Στην τηλεόραση συχνά ακούμε: Στην κατάρτιση νόμου – πλαίσιο. Το ορθόν: Στην κατάρτιση νόμου – πλαισίου.
-Και πάλι στην τηλεόραση, σε μεταγλωττισμένα έργα, διαβάζουμε: μα τω Θεώ(!). (εισβολή τηλεοπτικής ανορθογραφίας). Ο Έλληνας μεταφραστής αγνοεί ότι τα ομωτικά της αρχαίας ελληνικής νη και μα συντάσσονται με αιτιατική: νη τον Δία, νη τον Ερμή, μα την Ήραν, μα το(ν) Θεό(ν). Ίδια σύνταξις και στην ομιλουμένη: μα το Θεό, μα την Παναγία. (Δογματικώς όμως οι ορθόδοξοι δεν πρέπει να ορκιζόμαστε).
-23.11.2014 τοπικός τύπος. Προπυλακισμοί στο προαύλιο του πολυτεχνείου. Το ορθόν: προπηλακισμοί. Προπηλακισμμός = διασυρμός, εξευτελισμός, ονειδισμός. Ρήμα: προπηλακίζω = χλευάζω, εξευτελίζω. Προ + πήλαξ = πηλός. Σκεπάζω με πηλόν, με λάσπη. (μεταφορικά: ρίχνουν λάσπη στον υποψήφιο του ψηφοδελτίου επικρατείας…).
-Διόρθωση ημετέρου ημαρτημένου στη στήλη μας 15-1-2015, σελ. 17, γράφηκε εκ παραδρομής Βαθμηδών. Το ορθόν: βαθμηδόν, όπως σχεδόν, αγεληδόν, βροχηδόν, ομοθυμαδόν. Στην ίδια εφημερίδα (κείμενο σε καθαρεύουσα): ίνα μη γνωρίζομεν... Το ορθόν: Ίνα μη γνωρίζωμεν. Επίσης γράφεται: ανεδείχθει. Το ορθόν: ανεδείχθη. (λάθη κατά την δακτυλογράφηση.)
-28.1.2015 (από ποντιακή αφήγηση) Σταματώ στη λέξη ταυρολάσ' (το ταυρολάσ'). Η ποντιακή διασώζει ως γνωστόν πολλούς αρχαϊσμούς. Η λέξη σύνθετη (ταύρος + έλασις, πρβλ παρέλασις, από το αρχαίο ελαύνω). Το ταυρολάσ' είναι ο οργασμός των βοδιών και ειδικότερα της αγελάδας. Εν προκειμένω σημειώνω και άλλο γλωσσικό - γλωσσολογικό φαινόμενο: Στην ποντιακή η λέξη κτήνος ειδικεύθηκε για την αγελάδα. Το κτήνον έχ' (esch) ταυρολάσ'.
-Επίσης στην ως άνω αφήγηση: Το τελέτριν (από το αρχαίο: το τέλετρον, το τελέτριον, ξυλουργικό εργαλείο σαν το τρυπάνι). Στα ουδέτερα η αρχαία κατάληξη –τρον, πρβλ θέτρον, ρόπτρον, κάτοπτρον, άροτρον.Επίσης το τέρεμαν (όπως στν Κύπρο το όνομαν, το δικαίωμαν), από το ρήμα τηρώ. Τι τέρεμαν = το κοίταγμα, το βλέμμα. Παροιμία:Ο σκύλον ασό τέρεμαν εψόφεσεν.
Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Νικηφορίδης
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Φεβρουαρίου 2015, αρ. φύλλου 777
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.