Λόγος & Αντίλογος

ΟΔΟΣ 2.5.2013 | 690

Περί ιστορικής μνήμης

Κύριε Διευθυντά

Στό τηλεοπτικό δίκτυο ΕΡΤ3, τῆς Θεσσαλονίκης, μεταδίδεται κάθε Τετάρτη στίς 11 τό βράδυ, ἡ ἐκπομπή «Ἀνιχνεύσεις» τοῦ δημοσιογράφου Παντελή Σαββίδη. Στήν ἐκπομπή τῆς Τετάρτης, 17ης/4/2013 φιλοξενούμενος τῆς ἐκπομπῆς ἤταν ὁ καθηγητής τῆς Ἀρχαίας Ελληνικῆς Ἱστορίας στό Πανεπιστήμιου Πρίνστον κ. Ἄγγελος Χανιώτης. Τό θέμα τῆς ἐκπομπῆς ἤταν «Γιατί ἡ Ελλάδα». Στό τέλος τῆς ἐκπομπῆς, ὁ δημοσιογράφος ρώτησε τόν φιλοξενούμενό του κ. Χανιώτη πὼς βλέπει τήν Θεσσαλονίκη καί τούς Θεσσαλονικιούς. Γιά τούς Θεσσαλονικιούς ὁ κ. Χανιώτης εἶπε ὅτι διεπίστωσε ὅτι δέν ἀγαποῦν τήν πόλη τους καί τό δικαιολόγησε μέ τό ὅτι δέν φροντίζουν καί δέν προβάλουν τά ἱστορικά μνημεῖα τῆς πόλεως τά ὁποία καί ἀποτελοῦν τά ἀδιάσειστα στοιχεῖα τῆς ἱστορικῆς πορείας μιᾶς πόλεως και τοῦ πολιτισμοῦ της.

Ἀμέσως μεταφέρθηκε ἡ σκέψη μου στήν γενέτειρά μου Καστοριά καί ἄν οἱ κατοικοῦντες σήμερα σ᾽αὐτήν (δέν τούς ὀνομάζω Καστοριανούς γιατί ἡ πλειονότης αὐτῶν δέν νοιώθουν Καστοριανοί) ἀγαποῦν πραγματικά τήν πόλη στήν ὁποία κατοικοῦν, προσπαθοῦν καί ἐργάζονται νά διατηρήσουν τά μνημεῖα της, στοιχεῖα τῆς ἱστορικής της πορείας διά μέσου τῶν αἰώνων καί τοῦ πολιτισμοῦ της.

Δυστυχῶς ὑπάρχουν πολλές ἐνδείξεις ὅτι δέν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Πολλές πράξεις, ἐνέργειες καί συμπεριφορές, τόσο τῶν ἰθυνόντων ὅσο καί ἰδιωτῶν ἀποδεικνύουν τό ἀντίθετο. Κάθε λίγο καί λιγάκι ἔρχεται στήν ἐπιφάνεια μιά ἐνέργεια ἡ ὁποία ἀποδεικνύει ἄν ὄχι μόνο τήν ἀμέλεια τῆς διατηρήσεως αὐτῶν ἀλλά τήν σκόπιμο καί συστηματική προσπάθεια καταστροφῆς των.

Τί νά ἀναφέρει κανείς· τήν λαθρανασκαφή στόν λιμναῖο οἰκισμό τοῦ Δισπηλιοῦ, καί μάλιστα μέ δημοτικά μηχανήματα, τήν προσπάθεια καταστροφῆς τοῦ Ἰουστινιάνιου τείχους, τήν ἐγκατάληψη τῶν μεταβυζαντινῶν Ἐκκλησιῶν, τήν σκόπιμη πυρπόληση πολλῶν παλαιῶν ἀρχοντικῶν, τήν κατεδάφιση τοῦ παλαιοῦ Γυμνασίου καί πολλῶν ἄλλων, μέ τελευταῖο τήν προγραμματισμένη κατεδάφιση τοῦ οἰκήματος τῶν στρατώνων τοῦ στρατοπέδου Μαθιουδάκη.

Ὅλα τά ἀνωτέρω, καί αὐτά πού καταστράφησαν καί αὐτά πού ἀναμένουν (δυστυχῶς) τήν καταστροφή τους, ἤταν καί εἶναι στοιχεῖα ἀναπόστατα τῆς ἱστορικῆς μνήμης τῆς πόλης καί ἀποτελοῦν τεκμήρια τῆς πολιτιστικῆς της διαδρομῆς διά μέσου τῆς μακραίωνης ἱστορίας της.

Η Καστοριά ἔχει μιά συνεχῆ ἱστορία χιλιετιῶν μέ διαφόρους περιόδους ποικίλων πολιτισμῶν. Ὁ λιμναῖος πολιτισμός τῶν προπροϊστορικῶν χρόνων, τῆς ληθίνης ἐποχής, μοναδικός στήν ἑλληνική ἐπικράτεια, σηματοδοτεῖ μιά ὁρισμένη χρονική περίοδο, τά κυκλώπεια τείχη μιά ἄλλη προϊστορική ἐποχή, τά εὐρήματα τῶν ἱστορικῶν χρόνων, τά βυζαντινά καί μεταβυζαντινά μνημεῖα, καθῶς καί ἡ ἀρχιτεκτονική τῶν οἰκιῶν τῆς Ὀθωμανικῆς περιόδου, ὅλα εἶναι δείγματα πολιτισμοῦ καί τρόπου ζωῆς τῶν κατοίκων τῆς περιοχής.

Τό οἴκημα τοῦ στρατοπέδου Μαθιουδάκη ἀποτελεῖ (ἀποτελοῦσε) δεῖγμα ἀρχιτεκτονικῆς κατασκευῆς στρατώνων, ἀπό Γάλλους ἀρχιτέκτονες, τῆς τελευταῖας περιόδου τῆς Ὀθωμανικῆς ἐπικυριαρχίας καί ἤταν συνδεδεμένο, καί συμβόλιζε, στήν ἱστορική μνήμη τῆς πόλεως, μέ τήν ἀπελευθέρωσή της ἀπό τόν Ὁθωμανικό ζυγό πεντακοσίων καί πλέον ἐτῶν, μέ τήν περίοδο τοῦ Ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου τοῦ 1940-41 ὡς τό κυριώτερο κέντρο ἐφοδιασμοῦ τοῦ στρατεύματος, πού πολεμοῦσε στο μέτωπο, καί ἐν συνεχεία τόν ρόλο πού ἔπαιξε κατά τήν διάρκεια τοῦ κατ᾽ἐφημισμό καλουμένου ¨ἐμφυλίου πολέμου¨. Τό κτήριο αὐτό κινήσανε θεούς καί δαίμονες, οἱ θέλοντες νά φέρονται ὡς ταγοί τῆς πόλεως καί τῆς περιοχῆς, νά κατεδαφιστεῖ καί μάλιστα ἐπαίρονται, ἀντί νά ντρέπονται γιά τό κατόρθωμά τους.

Αλλά τί μπορεῖ νά περιμένει κανείς ἀπό ἰθύνοντες, πού ἀντί νά προσθέτουν ἔργα καί νά προσπαθοῦν νά προάγουν τόν πολιτισμό τῆς πόλεως τῆς ὁποίας ἡγοῦνται, καταστρέφουν καί τά ὑπάρχοντα; Πού εἶναι τό πολιτιστικό κέντρο; ἔκλεισε γιά ἄγνωστους λόγους καί χρόνια τώρα περιμένουμε νά κτισθεῖ καινούργιο. Ὑπάρχει ἀπό τό 1997 ἡ διαθήκη τοῦ ἀείμνηστου Ζήση Παπαλαζάρου καί τό κληροδότημά του πρός τόν Δῆμο γιά τήν δημιουργία ἑνός κοινωφελούς ἔργου στήν πόλη μας. Πέρασαν 16 χρόνια ἀπὀ τότε καί ὄχι μόνον δέν ἔγινε τίποτε ἀλλά καί μέρος, ἄν ὄχι τό ὅλο, τῶν χρημάτων ὑποθηκεύθηκε γιά τήν σύναψη δανείου, τό ὁποῖο δέν εἶναι γνωστόν πού χρησιμοποιήθηκε.

Η πολιτιστική κληρονομιά τῆς Καστοριᾶς εἶναι ἡ ἱστορία της, τά μνημεῖα της καί ἡ παλαιά πόλη. Αὐτά πρέπει νά διατηρηθοῦν μέ κάθε τρόπο καί νά προβάλονται συνεχῶς πρός τά ἔξω. Οἱ ἐπισκέπτες τῆς πόλης μας, γιαυτά τά τρία ἔρχονται καί γιά τήν ἀπαράμιλλη όμορφιά της πού τῆς προσδίνει ἡ λίμνη της, τήν ὁποία λίμνη καί αὐτήν οἱ ἰθύνοντες παραμελοῦν καί ἀφήνουν νά καταστρέφεται, ὅπως ἀφήνουν, ἄν δέν ἐπιδιώκουν, τήν ὑποβάθμιση τῆς ἱστορικῆς πόλεως καί τοῦ παλαιοῦ κέντρου.

Καστοριά γιά τούς γηγενεῖς καί γιά τούς ἐπισκέπτες της εἶναι ἡ παλαιά πόλη πού εἶναι κτισμένη στήν χερσόνησο τῆς λίμνης. Οἱ ἐκτός αὐτῆς οίκισμοί δέν λένε τίποτε στούς ἐπισκέπτες τῆς πόλης μας, οὔτε καί ἡ νότιος παραλία μέ τά κέντρα της, γιατί μπορεῖ νά δεῖ κανείς τέτοια σ᾽ὅλες τίς πόλεις.
Αύτό πού θέλει νά δεῖ ὁ ξένος εἶναι ἡ παλαιά πόλη μέ τά μνημεῖα της, νά περπατήσει στά καλντερίμια της, καί ὄχι τήν Χλόη ἤ τόν συνοικισμό Νταηλάκη. Ἄς το ἔχουν αύτό ὑπόψιν τους οἱ ἄρχοντές της πού κόπτονται γιά τήν προσέλκυση τουριστῶν.

Τά ἀνωτέρω δείχνουν ὅτι πολλοί τῶν κατοίκων τῆς Καστοριᾶς, πιθανῶς καί οἱ Ἀρχές της, ἄν ὄχι τίποτε ἄλλο, δέν ἐνδιαφέρονται, ὅσο πρέπει, γιαυτήν. Ἐλπίζω καί εὔχομαι νά κάνω λάθος καί ζητῶ, ἐκ τῶν προτέρων συγνώμη ἀπό τούς συμπατριῶτες μου. Τους εύχομαι δε Καλό Πάσχα.

Με ἐκτίμηση

Ἀναστάσης Κων. Πηχιών

Γνήσιος Καστοριανός

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Μαΐου 2013, αρ. φύλλου 690

Σχετικό κείμενο:

• ΟΔΟΣ: Το Συμβούλιο της Επικρατείας πάγωσε την κατεδάφιση του Μαθιουδάκη