ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Για τη μορφή και το σχήμα του ανθρώπου…

ΟΔΟΣ 2 Μαΐου 2013 | 690

Ο βομβιστής που σκόρπισε το θάνατο στο Μαραθώνιο της Βοστώνης σπούδαζε μηχανικός με υποτροφία! Ανάμεσα στα άτομα που σκότωσε κι ένα οχτάχρονο αγοράκι, που βρέθηκε στο Μαραθώνιο γιατί αγαπούσε την ειρήνη!

Το νέο, που μεταδόθηκε ως έκτακτο από τα Μ.Μ.Ε., μου έφερε στο νου τον κλονισμό που έπαθα όταν πριν από κάποια χρόνια είχα δει στην εφημερίδα τον καταζητούμενο τότε Μπιν Λάντεν να ποζάρει στο κρησφύγετό του ακριβώς μπροστά από μια τεράστια βιβλιοθήκη. Αν ήταν αλλιώς τα πράγματα, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως ίσως η τόσο πλούσια βιβλιοθήκη να μην αποδείκνυε την αγάπη του τρομοκράτη στο διάβασμα. Μα το γεγονός πως είχε νιώσει την ανάγκη να έχει όλα εκείνα τα βιβλία στο κρησφύγετό του φανέρωνε την πολύ μεγάλη εξάρτησή του από αυτά, τη λατρεία που είχε σ’ αυτά κι έδειχνε πως δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς τα βιβλία του, που του ήταν πραγματικά πολύτιμα. Τέλος, η συγκεκριμένη φωτογραφία θυμίζει έντονα ερωτήματα όπως: «αν βρισκόσουν ναυαγός σ’ ένα νησί, ποιο βιβλίο θα ήθελες να έχεις μαζί σου;» και θυμίζει ακόμα τον μελλοθάνατο που οδηγούσαν στην κρεμάλα κι η τελευταία χειρονομία που αυτός έκανε ήταν να αφήσει κάτω το βιβλίο που διάβαζε, τσακίζοντας το φύλλο όπου είχε φτάσει…

Θυμάμαι πως τόσο είχα εντυπωσιαστεί από τη φωτογραφία αυτή του φανατικού αναγνώστη τρομοκράτη, ώστε το ανέφερα και στους τότε μαθητές μου, ζητώντας τους μιαν εξήγηση και άκουσα την οχτάχρονη τότε Νάντια να λέει πως απ’ ό,τι φαίνεται δε θα διάβαζε καλά βιβλία, γι’ αυτό και έγινε αυτός που έγινε…  Στη συνέχεια βέβαια, θα θυμάστε όλοι πόσο μελάνι ξοδεύτηκε για να αναλυθεί η περίπτωση του Χίτλερ, που διέθετε επίσης μια πλουσιότατη βιβλιοθήκη και προφανώς διάβαζε κι αυτός πολύ, αλλά το γεγονός αυτό καθόλου δεν τον εμπόδισε να αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα με τις άρρωστες ιδέες του, τις οποίες ασπάστηκαν πολλοί άλλοι, στους οποίους ανήκαν και πολλοί διαβασμένοι…

Όμως, πολύ νωρίτερα και από τις δύο αυτές περιπτώσεις είχα προσωπικά αρχίσει να προσέχω πολύ πότε χρησιμοποιώ τις λέξεις «μόρφωση» και «μορφωμένος». Γιατί έβλεπα ανθρώπους γύρω μου να αποκαλούν «μορφωμένο» αδιακρίτως τον καθένα που είχε σπουδάσει και που είχε καταφέρει να πάρει ένα πτυχίο, ενώ η μόρφωση είναι κάτι διαφορετικό, κάτι αλλιώτικο, καθώς η λέξη προέρχεται από τη λέξη «μορφή» και, άρα, μορφωμένος είναι αυτός που έχει μορφή και σχήμα ανθρώπου κι όχι απλώς ο διαβασμένος ή ο σπουδαγμένος άνθρωπος…
«(…)Να μαθαίνω γράμματα/γράμματα σπουδάματα» έλεγε το παλιό πασίγνωστο ποιηματάκι, που, σύμφωνα με τα λεγόμενα των μικρών μαθητών μου, είναι και το προσφιλέστερο νανούρισμα με το οποίο τους κοίμιζαν οι γονείς τους όταν ήταν μωρά. Καθώς όμως το ποίημα δε σταματάει εδώ, αλλά σπεύδει να συμπληρώσει δίπλα στα γράμματα σπουδάματα και «του Θεού τα πράματα», δεν αποκοιμίζει, αλλ’ αντιθέτως μας θέτει σε μια εγρήγορση πως μονάχα τα γράμματα δε φτάνουν, πως είναι απαραίτητα και του Θεού τα πράματα, αν θέλουμε τα παιδιά μας να έχουν σχήμα και μορφή ανθρώπου και εσωτερικά, αν θέλουμε να γίνουν άνθρωποι...

Κι εδώ έρχεται πάλι η σοφία του λαού μας και φτιάχνει το έξοχο λαϊκό παραμύθι με τον εύγλωττο τίτλο «Άνθρωπος πρώτα να γενείς» -το ‘χει καταγράψει υπέροχα η Μανιάτισσα συγγραφέας Αθηνά Μπίνιου στο βιβλίο της «Τα χειρόγραφα του Πύργου» (εκδ. Πατάκη)- και ο τίτλος λέει ορθά κοφτά τι προέχει στον άνθρωπο, στον κάθε άνθρωπο, είτε είναι σπουδαγμένος είτε όχι…
Αλλά… Αλλά πώς να μη γεννιέται μέσα μας η απορία κάθε φορά που συναντάμε περιπτώσεις ανθρώπων που σπούδασαν ή που διάβασαν πολύ ή –ακόμα χειρότερα- έκαναν και τα δύο, αλλά άνθρωποι δεν έγιναν ποτέ; Και πώς να μην αναρωτιόμαστε τι έφταιξε και τα πολλά βιβλία που έχουν διαβάσει δεν κατάφεραν να τους κάνουν καλύτερους ανθρώπους; Κι ακόμα πώς γίνεται αυτοί να δακρύζουν και να συγκινούνται τάχα από τις υποθέσεις και τους χαρακτήρες στα βιβλία και στη ζωή τους και στην πραγματικότητα οι ίδιοι να είναι αντιήρωες; Και πώς, τέλος, εξηγείται το γεγονός πως οι τέτοιου είδους άνθρωποι είναι τόσο πολλοί;

Κι εδώ έρχεται πάλι η σοφία του λαού μας και φτιάχνει το έξοχο λαϊκό παραμύθι με τον εύγλωττο τίτλο «Άνθρωπος πρώτα να γενείς» -το ‘χει καταγράψει υπέροχα η Μανιάτισσα συγγραφέας Αθηνά Μπίνιου στο βιβλίο της «Τα χειρόγραφα του Πύργου» (εκδ. Πατάκη)- και ο τίτλος λέει ορθά κοφτά τι προέχει στον άνθρωπο, στον κάθε άνθρωπο, είτε είναι σπουδαγμένος είτε όχι…
Αλλά… Αλλά πώς να μη γεννιέται μέσα μας η απορία κάθε φορά που συναντάμε περιπτώσεις ανθρώπων που σπούδασαν ή που διάβασαν πολύ ή –ακόμα χειρότερα- έκαναν και τα δύο, αλλά άνθρωποι δεν έγιναν ποτέ; Και πώς να μην αναρωτιόμαστε τι έφταιξε και τα πολλά βιβλία που έχουν διαβάσει δεν κατάφεραν να τους κάνουν καλύτερους ανθρώπους; Κι ακόμα πώς γίνεται αυτοί να δακρύζουν και να συγκινούνται τάχα από τις υποθέσεις και τους χαρακτήρες στα βιβλία και στη ζωή τους και στην πραγματικότητα οι ίδιοι να είναι αντιήρωες; Και πώς, τέλος, εξηγείται το γεγονός πως οι τέτοιου είδους άνθρωποι είναι τόσο πολλοί;

Κι εδώ ακριβώς θυμάμαι το Βασίλη Αγγελικόπουλο της Κυριακάτικης Καθημερινής να γράφει σχετικά με τη φοροδιαφυγή στην Πατρίδα μας και να αγανακτεί με τα σπουδαγμένα «γαϊδούρια» που εξακολουθούν να φοροδιαφεύγουν, τελείως ξεδιάντροπα μάλιστα, δίχως μάλιστα να διστάζει καθόλου να αναφέρει ακριβώς τις επαγγελματικές ομάδες τις οποίες εννοεί και όλοι γνωρίζουμε ποιες είναι…
Αλλά θυμάμαι επίσης και την πολύ σπουδαία Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ να λέει πως εμείς οι δάσκαλοι μαθαίνουμε στους μαθητές μας γράμματα χωρίς να είμαστε υποχρεωμένοι να πλάσουμε τους χαρακτήρες τους, γιατί αυτό είναι έργο αποκλειστικά των γονιών τους. Και μπορεί προσωπικά να διαφοροποιούμαι –όχι μόνο θεωρητικά, αλλά και πρακτικά- με τη συγκεκριμένη άποψη αυτή της σημαντικής γυναίκας, μα η αλήθεια είναι πως πολύ δύσκολα μπορείς να αλλάξεις ένα παιδί που έχει ανατραφεί λάθος ή που δεν έχει ανατραφεί καθόλου· τόσο δύσκολα, τόσο κοπιαστικά και τόσο «χρονοβόρα» που δεν είναι λίγες οι φορές που ο δάσκαλος αναρωτιέται αν αξίζει τον κόπο να επιμένει. Και ας αξίζει... Και ας μη γίνεται να μην το κάνει…

Όμως… Μέρες που ‘ναι και καθώς τη Μεγάλη Δευτέρα που μόλις πέρασε ακούσαμε τα φοβερά και τρομερά ουαί που με ιερή αγανάκτηση απηύθυνε ο Ιησούς στους περίφημους Γραμματείς και Φαρισαίους, ας θυμηθούμε, αλλά προπαντός ας προσέξουμε μην τυχόν ταιριάζουν και στην προσωπική περίπτωσή μας τα παρακάτω φοβερά λόγια του Νυμφίου:
«Αλίμονο σ’ εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, γιατί μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, οι οποίοι απέξω βέβαια φαίνονται ωραίοι, αλλά από μέσα είναι γεμάτοι από οστά νεκρών και από κάθε ακαθαρσία […]. Κα τους τα κάνουν (οι Γραμματείς και Φαρισαίοι), για να τους δουν με θαυμασμό οι άνθρωποι […]. Γιατί αγαπούν το πρώτο κάθισμα στα δείπνα και τις πρωτο¬καθεδρίες στις συναγωγές και τους χαιρετισμούς στις αγορές και να καλούνται από τους ανθρώπους: “Ραβί”».

Και λέει και κάτι ακόμα, πολύ βαρύ γι’ αυτούς ο Ιησούς. Τους αποκαλεί «οδηγούς τυφλούς» και, καθώς αυτό ταιριάζει πάρα πολύ σε όλους αυτούς που, μολονότι έμαθαν γράμματα και σπούδασαν και οφείλουν να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, το ηθικό από το ανήθικο, στα έργα τους κι όχι στα λόγια τους –από τα τελευταία έχουμε χορτάσει, από έργα καλά πάσχουμε, από την έλλειψή τους υποφέρουμε-, ας προσέξουμε πολύ μήπως τα έργα μας κι όχι τα λόγια μας μας κατατάσσουν στην κατηγορία των φαρισαίων και των τυφλών οδηγών.

Γιατί οι τυφλοί οδηγοί είναι τρομερά επικίνδυνοι και για τους άλλους και για τον εαυτό τους. Είναι τρομακτικά επικίνδυνοι για όλους. Κι από τυφλούς οδηγούς έχουμε επίσης χορτάσει κι έχει έρθει προ πολλού ο καιρός να τους γυρίσουμε την πλάτη μ’ ένα ουαί που θα τους στείλει όσο γίνεται πιο μακριά μας.
Με μια προϋπόθεση όμως: μην τυχόν συμβαίνει να είμαστε κι εμείς οι ίδιοι μες στους γραμματισμένους φαρισαίους που αξίζουν τα ουαί των άλλων, που άλλα πράγματα περίμεναν από μας και τελείως άλλα βρήκαν…

Υ.Γ.: Στο προηγούμενο φύλλο της ΟΔΟΥ μεταφέρει ο ερευνητής Κ. Δούφλιας γράμμα από Καστοριά με ημερομηνία 9 Μαΐου 1697, όπου ο αποστολέας Χρήστος Δημητρίου λέει χαρακτηριστικά: «Μου κακοφαίνεται δια του Μόσχου τα καμώματα· εγώ είπα να παιδευτεί να γένει άνθρωπος αμή κατά τα σημάδια έχει γίνει γάιδαρος». Η ουσία του σημερινού μου άρθρου διατυπωμένη κοφτά και τσεκουράτα, σε μια γλώσσα που τσακίζει κόκαλα!
Υ.Γ.2: Ο βομβιστής της Βοστώνης που σπούδαζε με υποτροφία ήταν μονάχα η αφορμή αυτού του άρθρου. Η αιτία ήταν η κατηγορία που μας είπε κατάμουτρα ένας κάτοικος ορεινού χωριού στο Βόιο όταν ξέσπασε η κρίση:
«Εσείς οι μορφωμένοι φταίτε γι’ αυτό!».
Και είχε δίκιο. Μόνο που δεν εκφράστηκε ολόσωστα. Γιατί, δυστυχώς για όλους μας, δεν είναι μορφωμένοι όλοι οι «γραμματισμένοι» και οι «σπουδαγμένοι». Μόνο που ο Μήτσος δεν το ήξερε αυτό...
Στο Χρήστο Καράτζιο, που κατάγεται από το Μαυροχώρι, ζει στον Καναδά και, εκτός από σπουδαίος γιατρός, εκτός από μελετητής της ιστορίας της Μακεδονίας και υπερασπιστής των ελληνικών θέσεων εκεί έξω, πρόσφατα κέρδισε την πρώτη θέση στο διαγωνισμό χορού των γιατρών (!) που χάρισε στα νοσοκομεία του Μόντρεαλ το ποσό των 190.000$ (αδύνατον να μη σημειώσουμε πως, τη στιγμή που ανακοινώθηκε η πρωτιά του, «Είμαι Έλληνας» δήλωσε και καταχειροκροτήθηκε)και, επιπλέον, έχει επιλεγεί και σε δύο μήνες θα τιμηθεί με το βραβείο διακεκριμένου Έλληνα στην περιοχή του, για την πολύπλευρη και πολύπτυχη προσφορά του στον άνθρωπο.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Μαΐου 2013, αρ. φύλλου 690

φωτό: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση μνημοσύνου-αγρυπνίας για τα θύματα των εκρήξεων της Βοστώνης, στο Dorchester της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ από το bostom.com