ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

-17.3.2016 (βιβλίο) α) Το φαιδρό σχέδιο εγκατελήφθη. Το ορθόν: εγκατελείφθη (εγκαταλείφθηκε), το ρήμα εγκαταλείπομαι. Η εγκατάλειψη, αλλά ο λοιπός, ο υπόλοιπος. β) έσπευσε αμέσως να δώσει αμνηστεία. Το ορθόν: η αμνηστία. Η λέξη δεν είναι από το νεώτερο αμνηστεύω αλλά από την αρχαία λέξη άμνηστος (αυτός που δεν αξίζει να τον θυμάται κανείς, λησμονημένος). Όπως: άσχημος, ασχημία, εύδοξος, ευδοξία, σοφός, σοφία, άπορος, απορία.

-2.4.2016 τοπικός τύπος. Ρωτήθηκα από αναγνώστη εφημερίδας τι σημαίνει η λέξη συνέκδημος (Υπάρχει στην ταξιδιωτική αφήγηση της λαογράφου αγαπητής κ. Μερούλας Βέργου - Γκαμπέση, 31/3/2016). α) Έχω στην βιβλιοθήκη μου από το 1972 την "Συνέκδημον", ήτοι ιερατικό -εκκλησιαστικό βιβλίο, που περιλαμβάνει εσπερινούς και όρθρο θείων ακολουθιών, προσευχές και τροπάρια και τα συναφή. β) Στην αφήγηση της κυρίας Βέργου η λέξη σημαίνει τον συνεργάτη και συνοδοιπόρο, ιδίως στην ξενιτιά (ορθότερον: ξενιτειά, από το ξενιτεύομαι.) Συνεργάτες και συνοδοιπόροι στην αποδημία "εις την ξένην".

-TV 2.4.2016 άρα, λοιπόν: "πάει γόνατο" η χρήση και των δύο συνδέσμων μαζί (συμπερασματικών) από πολλούς, πολιτικούς, δημοσιογράφους και άλλους, ενώ σημαίνουν το ίδιο. Όταν συμπεραίνουμε, αρκεί το ένα: ή άρα ή λοιπόν. Να θυμηθούμε την συμπαθέστατη πρακτική αριθμητική των παιδικών μας χρόνων. Στην λύση τω προβλημάτων λέγαμε: άρα έχομεν. Συνεπώς όχι: Άρα λοιπόν μας κατηγορούν... κλπ. Στις συζητήσεις, συνεντεύξεις, λίγοι κάνουν ορθή χρήση: Άρα, μας κατηγορούν ότι... ή: Λοιπών, μας κατηγορούν ότι...

-28 Οκτωβρίου 1940. (η πρώτη διαταγή ΓΕΣ τα ξημερώματα): Άμυνα εθνικού εδάφους διεξαχθή βάσει διαταγών, ας έχετε... Α/ΓΕΣ Αλ. Παπάγος. Ένα μικρό ... κουίζ (ιδίως για τους νεωτέρους). Τι μας λέγει με το ας; *

-βιβλίο (καθαρευουσιάνικο). Αι ελληνικαί λόγχαι διήνηγαν την οδόν...  Το ορθόν: διήνοιγον (διανοίγω), ανοιχτός δρόμος.

-19.3.2016 Η σημασία του κόμματος, (κόμματος, ως σημείου στίξεως, όχι ... πολιτικού) στον γραπτό λόγο. Εκ προοιμίου θυμίζω: Η κλητική πάντοτε μεταξύ δύο κομμάτων. π.χ. 1) Νομίζω, αγαπητέ κύριε Κλέων, ότι εσείς... 2) Όταν, κύριοι Βουλευταί, έχουμε να εξετάσουμε... Τώρα παραθέτω μια πολύ παλαιά δήλωση ( όπως είναι στο βιβλίο): Δεν είναι κύριοι οι Βασιλείς, οι οποίοι πταίουν. Όπως είναι χωρίς κόμμα, βγαίνει άλλο νόημα: Δεν είναι οι βασιλείς κύριοι (κυρίαρχοι), οι οποίοι πταίουν. Προφανώς η λέξη κύριοι δεν αποδίδεται στην λέξη βασιλείς. Απλώς είναι κλητική προσφώνηση. Δεν είναι, κύριοι, οι Βασιλείς, οι οποίοι πταίουν.

-21.3.2016 (σχόλιο εφημερίδας για καταυλισμό προσφύγων). Εκεί, περιβάλλον, όπου μυρίζει αμμωνία και άλλες οσμές. Στην διατύπωση του δημοσιογράφου υπάρχει σχήμα μετωνυμίας από ευγένεια στον γραπτό λόγο. Αποφεύγει λέξεις κακόηχες ή που δεν λέγονται εύκολα.

-2.4.2016 MEGA (πάλι για τον ... πολύ κ. Γιαν Φάμπρ) Είναι ενδιαφέρον και σχετικό ό,τι ελέχθη από τρεις πολιτικούς κι ένα εικαστικό καλλιτέχνη Έλληνα. Γενικό συμπέρασμα από την συζήτηση: Δεν είναι καθόλου υποχρεωτικό ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών να είναι καλλιτέχνης. Πόσο μάλλον είναι και απαγορευτικό, όταν πρόκειται για άνθρωπο προκλητικό για τα ελληνικά δεδομένα και ήθη, για τον πολιτισμό μας, καθώς ως εκκεντρικός δεν έχει κανένα ηθικοκοινωνικό, ανασχετικό φραγμό. Εκτός αν ψάχνουμε οι ίδιοι Τέκτονα, για τον εκμοντερνισμό μας προς αφελληνισμό. Ο χορός γυμνών ανδρών γίνεται έτσι για τους νέους μας π.χ. επιδιωκτέον ιδανικό έναντι της ηθικοπνευματικής καταρτίσεως! Τι έχουμε εφεξής άραγε να "απολαύσουμε" από τα εικαστικά τοιούτου Διευθυντού! Η Κυβέρνηση ίσως ωστόσο μπορεί και να υπερηφανεύεται για την επιλογή αυτή.

* λύση του κουίζ: ας (= τας οποίας διαταγάς έχετε) αναφορική αντωνυμία ός, ή, ό.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 7 Απριλίου 2016, αρ. φύλλου 830.