ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

◾ 1/9/2019 (από άρθρο της Καθημερινής) Η Αγγλία επεχείρει να επικυριαρχήσει τούτης (δηλ. της Ευρώπης). Το ορθόν: να επικυριαρχήση (με υπογεγραμμένη) ταύτης. Όχι μισή καθαρεύουσα, μισή δημοτική και συνέπεια στην ορθογραφία της καθαρευούσης.

◾ 29/8/2019 Σκάϊ, βουλευτής κ. Μπαλάφας. Ενώ ο κ. Μητσοτάκης κριτικάριζε... εμάς! Βαρβαρισμός! Έπλασε ο βουλευτής ρήμα: κριτικαρίζω! Το κριτικάρω, ας πούμε δόκιμο, συνηθίζεται. Το ορθόν: ασκώ κριτική, κρίνω κάποιον με σχόλιο.

◾ τοπικός τύπος. α) Επιφυλλασσόμεθα του δικαιώματος. Το ορθόν: 1) επιφυλασσόμεθα: δεν είναι από τα φύλλα της... μουριάς, αλλά φυλάττω. 2) Επιφυλασσόμεθα να (π.χ. να απαντήσουμε, να διορθώσουμε κλπ ή επιφυλασσόμεθα με το δικαίωμα να... β) Ο επιμελητής παραγγέλεται να επιδώσει... Το ορθόν: παραγγέλλεται. Παραγγέλλω, αλλά παρήγγειλα και η παραγγελία. Ο επιμελητής ειδοποιείται, υποχρεούται παίρνει εντολή να... γ) Όπως όλα τα μονοετή στα επίπεδα ενός πόα (!). Το ορθόν: στο επίπεδο, στην κατηγορία του φυτού, στην περίπτωση του φυτού... Εγώ ξέρω την πόα, η πόα, που είναι μονοετές φυτό με μαλακό βλαστό. Ο πόας (!) βαρβαρισμός.

◾  (από ομιλία) Ο ρόλος των εργαζομένων είναι σημαντικός. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχουν υπηρεσίες. Πιο κατανοητά και έντονα: χωρίς αυτούς, οι υπηρεσίες (οι εξυπηρετήσεις των πολιτών) θα είναι λίγες, ανεπαρκείς, ή ανύπαρκτες.

◾ 1/9/2019 τοπικός τύπος. Τότε στους δύσεκτους χρόνους... Το ορθόν: δίσεκτος χρόνος, δίσεκτο έτος (δις + έξ) με 366 μέρες, γιατί το Ρωμαικό ημερολόγιο επανελάμβανε την 6η ημέρα κάθε 4 χρόνια μετά τας καλένδας (post Kalendas). Περνούμε δίσεκτα χρόνια, δίσεκτους καιρούς, με το νόημα: δύσκολους, δυσοίωνους.

ΣΤ. από άρθρο του μεσοπολέμου. Διαφημίζουσι τας ποδαρικάς ασκήσεις. Σήμερα (δηλαδή από πολύ καιρό) χρησιμοποιούμε την λέξη μόνο στην φράση: Μας έκανες καλό ποδαρικό. Η καθαρεύουσα όμως επεκτείνεται και μας λέγει: τας ποδαρικάς ασκήσεις, ήγουν τις ασκήσεις των ποδιών, π.χ. στο ποδόσφαιρο, στους γυμναστικούς αγώνες.

◾ τοπικός τύπος. Ύστερα από την τοποθέτηση της βουλευτή, κυρίας... Πρόβλημα (;) με τα θηλυκά επαγγελματικών ονομάτων. Ο, η ιατρός, ο, η δικηγόρος, ο, η δικαστής, λέγεται και καλώς ακούεται. Πολύ λαϊκά: η γιατρίνα, η δικηγορίνα, η δικαστίνα, αλλά όζει, ίσως, υποτιμητικής διαθέσεως. Η ταμίας, η βουλευτής (αν υπήρχε η λέξη η βουλευτίς), στην περίπτωσή μας να ειπούμε τουλάχιστον: η τοποθέτηση της βουλευτού, κυρίας...

◾ 10/9/2019 Προσωπικά: ου φεύξεται έρκος των εμών οδόντων: βόρεια Μακεδονία, αλλά το κράτος, η κυβέρνηση των Σκοπίων. Χώρα Σλαύων, Νοτιοσλαυΐα. Δεν θα διαιωνίζουμε την προπαγανδιστική σκοπιμότητα – δολιότητα του Τίτο.

Ο Γλωσσαμύντωρ

Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5 Σεπτεμβρίου 2019, αρ. φύλλου 999