ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΜΠΑΓΓΟΥ: "Γραικοί στην Τασκένδη"

Το κείμενο που ακολουθεί της  ιατρού-συγγραφέα κ. Ουρανίας Μπάγγου, είναι από την παρουσίαση του βιβλίου της κ. Άννας Παπαδημητρίου "Γραικοί στην Τασκένδη" (εκδ. Επίκεντρο) που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου Καστοριάς  στις 13 Δεκεμβρίου 2019.

* * *

Το εκτενές πόνημα της Άννας Παπαδημητρίου είναι συνολικά αξιόλογο, πολυεπίπεδο και μπορώ να πω ότι αναλύει πράγματα και καταστάσεις με οξυδέρκεια και νηφαλιότητα. Αναφέρεται κυρίως στην ζωή της στην Τασκένδη σαν παιδί και σαν ενήλικη. Εκτός από τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που αποτελούν τον καμβά του βιβλίου, αναλύει τον τρόπο ζωής διαφόρων εθνικών ομάδων που συνθέτουν την κοινωνία της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης. Συγχρόνως μιλά για τα Ελληνικά δεδομένα εκείνης της εποχής και τις εμφυλιοπολεμικές αντιπαραθέσεις.

Αλλιώς όμως ξεκίνησαν τα πράγματα το 1940-41. Λίγα λόγια μόνο θα πω για τις σκέψεις που μου δημιούργησε η ανάγνωση του βιβλίου.
Ενδεικτικά θα αναφέρω ότι όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα το 1941, ο πόντιος Κωνσταντίνος Κουκίδης τυλίχτηκε με την Ελληνική σημαία και έπεσε από την Ακρόπολη.

Και στην μάχη της Κρήτης σκοτώθηκαν 2000 Κρητικοί. Δεν ήταν χωρισμένοι σε κομμουνιστές και πατριώτες. Ήταν απλώς Έλληνες με το Ε κεφαλαίο που υπερασπίστηκαν την πατρίδα τους από τους Γερμανούς κατακτητές. Όπως κι αυτοί που έγραψαν το έπος στην Αλβανία το 40.

Στην συνέχεια, όμως, αυτά τα δύο ιδεολογικά φορέματα έγιναν της μόδας, φορέθηκαν πολύ και φανάτισαν τον κόσμο. Η κάθε θεωρία υποσχόταν επίγειους παραδείσους, λαγούς με πετραχήλια. Και με την επιρροή των ξένων δυνάμεων, που η κάθε μια -φυσικά- υποστήριζε τα συμφέροντα της, αλληλοφαγωθήκανε Έλληνες με Έλληνες.
Οι νικημένοι ή φύγαν με την θέλησή τους στο Ανατολικό μπλοκ ή πιέστηκαν να φύγουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

 Η ζωή όμως είναι πολύ μεγάλη, περίπλοκη, δεν είναι καθόλου στατική αλλά συνεχώς εξελισσόμενη, για να χωρέσει σε οποιαδήποτε θεωρία. Είτε δεξιάς έμπνευσης, είτε αριστεράς. Θέλει καλούς καραβοκύρηδες, ευφυείς και ενημερωμένους, που πρέπει να ελέγχουν τα δεδομένα κάθε στιγμής κι ανάλογα να αποφασίζουν, χωρίς προκαταλήψεις και αγκυλώσεις.

Στην μακρινή Τασκένδη υποχρεώθηκαν οι Έλληνες να ζήσουν σε ένα ξένο περιβάλλον, να δώσουν και να πάρουν από την μεγάλη Ρωσική χώρα. Υπέφεραν πολλά, αλλά κι έμαθαν πολλά. Είδαν άλλους πολιτισμούς, ήρθαν σε επαφή με διαφορετικές νοοτροπίες, ερωτεύτηκαν ξένους ανθρώπους. Σε αρκετούς δόθηκε η ευκαιρία να μορφωθούν που πιθανόν να μην την είχαν στα χωριά τους. Δεν έζησαν, όμως, σε ένα ιδανικό περιβάλλον.

Ο Στάλιν είχε εγκαθιδρύσει δικτατορία του προλεταριάτου στην οποία μια νομενκλατούρα είχε τα ηνία. Χιλιάδες άνθρωποι θανατώθηκαν ή έχασαν τις πατρίδες τους, όπως οι Έλληνες πόντιοι. Αλλά δεν μπορείς να διοικήσεις για πολύ τους ανθρώπους με τον φόβο, όταν γύρω σου ο κόσμος εξελίσσεται.

Η ανθρωπότητα δεν πλουτίζει όταν χάνονται άνθρωποι και διαρρηγνύεται ο κοινωνικός ιστός για να αλλάξει χέρια η εξουσία - χάνονται τα στηρίγματά της και αιωρείται πάνω από το χάος. Η βία προκαλεί βία και αφήνει τους ανθρώπους λειψούς.

Οι άνθρωποι επιβάλλεται να συνεννοούμαστε, οι όποιες αλλαγές -καλό είναι- να γίνονται σταδιακά, όχι σκοτώνοντας ο ένας τον άλλον, και οι θεωρίες- όσο ελκυστικές κι αν φαντάζουν- δεν γίνονται πράξη με το στανιό.
 -Από το σπίτι ως το παζάρι δεν ακολουθείς το ίδιο σχέδιο, λέει η λαϊκή σοφία.- Και στο κάτω-κάτω, δεν έχουν παραπάνω αξία τα σχέδια από τους ανθρώπους, κάθε ζωή είναι πολύτιμη και αναντικατάστατη για να θυσιάζεται για ιδέες που σήμερα τις βλέπουμε για σωστές κι αύριο αποδεικνύονται λαθεμένες.

Η πρόοδος ήρθε και θα συνεχίσει να έρχεται με την καθημερινή δουλειά και με την εξέλιξη των επιστημών. Της ιατρικής της φυσικής, των μαθηματικών, των ανθρωπιστικών σπουδών. Η ζωή μας έγινε καλύτερη χάρη στα φάρμακα, τα εμβόλια, στην μηχανολογική και τώρα στην ηλεκτρονική οργάνωση. Έχουμε μπροστά μας πολλά παραδείγματα από τους λαούς της βόρειας Ευρώπης, που εδώ και πολλά χρόνια προοδεύουν χωρίς ακρότητες.
Τουλάχιστον δύο γενιές Ελλήνων έζησαν στην Τασκένδη με το τραύμα του ξεριζωμού.

Οι Έλληνες της Τασκένδης είναι σάρκα από την σάρκα μας και τους αξίζει μια σημαίνουσα θέση στην Ελληνική κοινωνία. Το εκφράζει περίτρανα η Άννα Παπαδημητρίου στο βιβλίο της. Ας ελπίσουμε ότι γίναμε σοφότεροι και ότι δεν θα επαναλάβουμε τα σφάλματα του παρελθόντος, αν και η βία, όπως και η έριδα -που ήταν αρχαιοελληνική Θεά- φαίνεται ότι είναι εγγενή συστατικά μιας πρωτόγονης, ανθρώπινης φύσης που θέλει πάντα κάποιον να μισεί, προβάλλοντας επάνω του την άβυσσο που έχει μέσα της, και έτσι καταναλώνει άδικα την πολύτιμη ενέργειά της.

Οι σύγχρονοι -βέβαια- φιλόσοφοι, σαν τον δικό μας Θεοφάνη Τάση, που κατάγεται από την Ήπειρο- αλλά είναι Γερμανοσπουδαγμένος, μιλάνε για τον άνθρωπο του μέλλοντος που πρέπει να ξεπεράσει τον σημερινό του εαυτό και να συνδυάσει αρμονικά την λογική με το συναίσθημα, ώστε να αναπτυχθεί η συμπόνια αναμεταξύ μας, και για να έχουμε ψυχική γαλήνη προκειμένου να επιδοθούμε σε έργα ειρήνης και προόδου.
Ό,τι μας ενώνει -όλους, χωρίς καμία εξαίρεση- είναι καλό, ό,τι μας χωρίζει δεν είναι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23 Ιανουαρίου 2020, αρ. φύλλου 1018