ΕΛΕΝΗΣ ΚΩΣΤΕΑ: Λογοτεχνική κριτική του μυθιστορήματος του Ανδρέα Μήλιου "Διπρόσωπη Κίρκη"

Αν ο στόχος είναι η Ιθάκη ή η ευδαιμονία, τότε η ζωή ως διπρόσωπη Κίρκη είναι πότε καλή πότε κακή. Βέβαια θα χαρακτήριζα περισσότερο σοφόκλειο ή σωκρατικό τον συγγραφέα (εννοώ παρά τις συχνές αναφορές στην αριστοτελική ηθική), πράγμα, που θ' αποδειχθεί με μια σύντομη ιστορικό-φιλοσοφική ανασκόπηση των "γοητευτικών" όρων: έτσι:

α) Ο Πρωταγόρας δίδασκε την "ευβουλίαν", δηλ. πως να κυβερνά με τον καλύτερο τρόπο το νοικοκυριό του κανείς και πως να γίνει ασυναγώνιστος πολιτικός στα έργα και στους λόγους (δια αδράς αμοιβής να υπενθυμίσω). 

β) Ο Δημόκριτος (πάλι κάπου εκεί στον 5ο π.Χ. αι.) διακήρυττε την "ευθυμία" ή την πλέον επιθυμητή για τον άνθρωπο κατάσταση, όπου το μεγαλύτερο αγαθό δεν είναι οι πράξεις, μα όταν το θυμικό δεν ταράσσεται ούτε από υπερβολική φιλοδοξία, ούτε από φόβο των πραγμάτων του άνω και κάτω Κόσμου. 

γ) Ο Δάμων, πρώτος αθηναίος σοφιστής και μουσικοδιδάσκαλος του Περικλή, πρέσβευε την "ευκοσμία"  ή πειθαρχία των πολιτών. 

δ) Σωκρατικός, πολεμώντας τους όρους α-β-γ, μίλησε για "ευτυχία", όταν δεν έχει σημασία το ποιες ικανότητες έχει ο καθένας, αφού στο τέλος το Παν εξαρτάται απ' την καλή του τύχη (!), και 

ε) Ο Αριστοτέλης με την "ευδαιμονία"  το ακρότατον των πρακτών αγαθών ή ύψιστο αγαθό, που πετυχαίνετε με πράξεις. Κι ενώ, σαν να φαίνεται να συγκλίνουν οι σωκρατικο-αριστοτελικες απόψεις, καθώς αρχική σημασία του όρου "ευδαιμονία" είναι η σύμπραξη του θείου, όπως και στην "ευτυχία", δηλαδή δεν εξαρτάται απ' τον άνθρωπο (ή άνθρωπος δι’ εαυτού), αλλά πετυχαίνεται μέσω απότασης (προσευχής) στο Δαιμόνιον ή Θεό. Ωστόσο γύρω στο 500 π.Χ., δηλαδή πολύ νωρίτερα, ο Ηράκλειτος λέει: "ήθος ανθρώπω δαίμων", δηλ. ο δαίμων για τον καθένα είναι ο χαρακτήρας του.

Σαν φτάσεις στο τέρμα της ανάγνωσης σού βγαίνει στεναγμός το παράπονο: «Εχ, μωρέ ζωή…». Ενεργείς ενεργείς και ξάφνου ούτε, που κατάλαβες, πως σε ρίχνει απ' τα ψηλά στα χαμηλά, απ' το ζενίθ στη συντριβή τ' ονείρου, την στέρηση και την απώλεια, τον κατακερματισμό. Τ' αχαλίνωτα πάθη, καταχρήσεις, νύχτα και βίος απολαυστικός στο πνεύμα "άδραξε τη μέρα", κατατροπωμένος ενδόμυχα από ανεκπλήρωτο έρωτα, έρωτα ζωής, που μετετράπη σε κεντρικό άξονα, γύρω απ' τον οποίο σαρκώνεται η ζήση η ίδια, μ' αποτέλεσμα η κακιά ώρα, όπου το πρόσωπο μοιάζει να συντρίβεται επιφέρει το τελειωτικό χτύπημα στον ήρωα του μυθιστορήματος ψυχή πληγωμένη ανεξίτηλα και το σώμα να παραδίνει. Κι αυτό όμως δεν είναι παρά η θυσία, ώστε η ζωή να έχει συνέχεια. Ναι, θαυμαστά, μέσω επιμονής και  βούλησης, μα και των επιστημονικών επιτεύξεων της ιατρικής βρίσκει ίαση η Αντιγόνη. Ναι, το Καλό μέσω αντιξοοτήτων και αντιθέσεων νικά! Και η τελευταία εύνοια της Τύχης φέρει κι' άλλη συνέχεια, τη συνέχεια του Γένους.

Τ' ωραίο συμπέρασμα του συγγραφέα: ακολούθα τους μεγάλους αρχαίους μας κλασσικούς, με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη και Σωκράτης και Αριστοτέλης, μα και τ' απάνθισμα της διαχρονικής πολιτισμικής παγκόσμιας σκέψης ας διατρέχει ηλιαχτίδες την καθημερινότητα του καθενός. Μου άρεσε το έργο (δεν θα το' λεγα σοβαρή παράβλεψη ή ψεγάδι, πως στο πρόσωπο του Μάρτιν –ένα 3-4% είναι οι Γερμανοί του, απόγονοι Αρίας φυλής, υπερφίαλοι, υπερόπτες, μα οι κάμποσες επισκέψεις μου στη Γερμανία μου σχημάτισαν την εντύπωση ενός γερού 15-20% ρατσιστών, η μπύρα η σλάβικη Budweiser, που παραγγέλνεται στ' αγγλικά και στο σερβίρισμα στο Βερολίνο κάπου "Αλεξάντερπλατς" να χύνεται η μισή στο γυαλί του τραπεζιού ή το σεντ, που λείπει να μου κοστίζει χάλασμα του 50 ευρώ άνευ 2 σεντς ρέστα, δεν είχε, λέει το γκαρσόν στ' αεροδρόμιο κ.τ.λ. ). Μπράβο όμως στον συγχωριανό Κυψελιώτη (υπήρξε Κυψελιώτισσα η μητέρα του πατέρα μου) και διακεκριμένο επιστήμονά μας, μα και στην Ελβετία, Γερμανία διαπρέπει (πολιτειολόγος και οικονομολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου), πιστεύω επιτυχώς δοκίμασε τις δυνάμεις του και στη στην λογοτεχνική γραφή.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 21 Σεπτεμβρίου 2023, αρ. φύλλου 1191

Σχετικά:

• Παρουσίαση βιβλίου [Χ. Πατρώνου]