Κάποτε στην Καστοριά [στήλη]

ΠΑΛΙΟ ΚΑΙ ΝΕΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ Ή ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ;
Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν...ή όχι ακόμη;

Το καλοκαίρι του 1843, η τότε μικρή παλαιά Ελλάδα (χωρίς την Μακεδονία), έπρεπε να καταβάλει στις τράπεζες της Ευρώπης τα τοκοχρεολύσια παλαιότερων δανείων που είχε πάρει. Δυστυχώς τα λεφτά δεν επενδύθηκαν σε υποδομές που θα βοηθούσαν την κατεστραμμένη ελληνική οικονομία, αλλά είχαν σπαταληθεί στους εμφυλίους της επανάστασης και στα λούσα του παλατιού και των Βαυαρών συμβούλων του στέμματος. (Σας θυμίζει κάτι αυτό;) Οι τόκοι που έπρεπε να καταβάλλονται κάθε χρόνο ανέρχονταν σε 7 εκατομμύρια δραχμές και ισοδυναμούσαν με το μισό των συνολικών εσόδων του ελληνικού κράτους που έφταναν μετά βίας τα 14 εκατομμύρια ετησίως. Στην πραγματικότητα, με την καταβολή των τόκων δεν περίσσευε τίποτα να επενδυθεί προς όφελος του ελληνικού λαού. (Κι’ αυτό κάτι δεν μας θυμίζει ;)
Την άνοιξη του 1843, η κυβέρνηση παίρνει μέτρα λιτότητας, τα οποία όμως δεν αποδίδουν ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα για την ετήσια δόση χρήματα. Έτσι, τον Ιούνιο του 1843, η ελληνική κυβέρνηση ενημερώνει τις ξένες κυβερνήσεις ότι αδυνατεί να καταβάλει το ποσό που χρωστάει και ζητά νέο δάνειο από τις μεγάλες δυνάμεις, ώστε να αποπληρώσει τα παλιά. Αυτές αρνούνται κατηγορηματικά.(Τι σας θυμίζει αυτό;)

Αντί να εγκρίνουν νέο δάνειο, εκπρόσωποι των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) κάνουν μια διάσκεψη στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος και καταλήγουν σε καταδικαστικό πρωτόκολλο. Οι πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων με το πρωτόκολλο στο χέρι, παρουσιάζονται στην ελληνική κυβέρνηση και απαιτούν την ικανοποίηση του. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα δύο μέρη και μετά από έναν μήνα υπογράφουν μνημόνιο (!), σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να πάρει μέτρα ώστε να εξοικονομήσει μέσα στους επόμενους μήνες το αστρονομικό για εκείνη την εποχή ποσό των 3,6 εκατομμυρίων δραχμών, που θα δοθούν στους δανειστές της. (αυτό δεν σας θυμίζει κάτι;)
Για να είναι σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί κατά γράμμα, οι πρεσβευτές απαιτούν να παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα και να παίρνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής τους, αλλά και των ποσών που εισπράττονται. (Τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει...)
Για να μην πολυλογούμε, σας αναφέρουμε τα βασικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση μέσα στο 1843 σε εφαρμογή του τότε μνημονίου. Κάθε ομοιότητα με την εποχή μας είναι εντελώς τυχαία και πέραν των προθέσεων του ιστορικού:

1. Απολύθηκε το ένα τρίτο των δημοσίων υπαλλήλων και μειώθηκαν 20% οι μισθοί όσων παρέμειναν.
2. Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων, που τότε δεν δίνονταν στο σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες.
3. Μειώθηκαν κατά 60% οι στρατιωτικές δαπάνες, μειώθηκε δραστικά ο αριθμός των ένστολων και αντί για μισθό οι στρατιωτικοί έπαιρναν χωράφια.4. Επιβλήθηκε προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος και της "δεκάτης", που ήταν ο φόρος για την αγροτική παραγωγή.
5. Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου.
6. Απολύθηκαν όλοι οι μηχανικοί του Δημοσίου και σταμάτησαν όλα τα δημόσια έργα.
7. Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του κράτους.
8. Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου, όλοι οι δασονόμοι, οι δασικοί υπάλληλοι και οι μισοί καθηγητές πανεπιστημίου.
9. Καταργήθηκαν όλες οι διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό.
10. Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και οι καταπατημένες "εθνικές γαίες" με την πληρωμή προστίμων νομιμοποίησης.
11. Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού.

Δεν είναι ανατριχιαστικά πάρα πολλά όμοια με την εποχή μας; Είδατε που οι οικονομικές συνταγές λιτότητας είναι σαν το παλιό καλό κρασί; Ίδιες, αιώνιες, ανυπόφορες. Κι επειδή ξέρω ότι θα ρωτήσετε "τι πέτυχαν με όλα αυτά;", σας απαντώ: Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο διάστημα, οι ξένοι πήραν ένα μέρος των χρημάτων τους, η χώρα είδε κι έπαθε να συνέλθει, αλλά φαλίρισε ξανά μετά από πενήντα ακριβώς χρόνια, με το "Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν" του Χαριλάου Τρικούπη το 1893. Πάντως, το συγκεκριμένο μνημόνιο του 1843, από πολλούς ιστορικούς θεωρείται μία από τις σοβαρότερες αφορμές για το ξέσπασμα της επανάστασης της 3ης Σεπτέμβρη 1843, που έφερε Σύνταγμα στη χώρα.
Κανονικά δεν θα έπρεπε να κάνουμε σχόλια, σ’ αυτά που διαβάσαμε στο διαδίκτυο, αλλά κάτι θα πρέπει να πούμε μήπως και στου κουφού την πόρτα κάτι αλλάξει. Μήπως οι πρωθυπουργοί οι υπουργοί και κυρίως αυτοί των οικονομικών θα έπρεπε να εξετάζονται στην ιστορία και να δίνουν όρκο ότι, δεν θα κάνουν σπατάλες και δεν θα ξοδεύουν περισσότερα απ’ ότι εισπράττουν; Είναι τόσο δύσκολο οι αγανακτισμένοι να ζητήσουν τροποποίηση του συντάγματος, όπου ένα άρθρο θα λέει ρητά ότι, απαγορεύεται ο δανεισμός και όσοι πρωθυπουργοί ή υπουργοί θέλουν να δανειστούν θα βάζουν ως εγγύηση την προσωπική τους περιουσία;
Πως αλλιώς θα σταματήσει η επανάληψη της ιστορίας να μην καταντάει φαρσοκωμωδία; Τι δικλίδες ασφαλείας θα πρέπει να καθιερώσουμε ώστε να μην γίνονται τα ίδια λάθη; Τι θα πρέπει να κάνουμε ή να πούμε για να μην ξεχνάει αυτός ο λαός; Γιατί να μην αντικαταστήσουμε το σύνθημα «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά» με το σύνθημα «Ο λαός θα ξεχνά πάντοτε τα δανικά» όταν γίνονται χωρίς την έγκρισή του; Αν οι εκάστοτε υπουργοί εγγυούνταν με την προσωπική τους περιουσία θα ζητούσαν δανεικά;
 Πάντως ανεξάρτητα από όλα αυτά ένα πράγμα διαφαίνεται σίγουρο ότι τα χρέη αυτά δεν ξεπληρώνονται αν δεν συμβεί κάτι συνταρακτικό. Ας ευχηθούμε ότι το συνταρακτικό αυτό δεν θα είναι τόσο ανώμαλο και καταστροφικό όσο ένας πόλεμος.


o.stoxastis@gmail.com