ΠΕΡΔΙΚΚΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ: Συγκρίσεις

"Το όνειρο του Γκοτζαμάνη για μια ηπειρωτική συμμαχία ανάμεσα σε ίσους εταιρους ήταν κοινό σε διάφορους δωσίλογους σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Όλοι τους ήλπιζαν ότι θα έπειθαν τον Χίτλερ για τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας απέναντι στον εξαναγκασμό.
'Ομως, όπως ο Λαβάλ στη Γαλλία, ο Μύσερτ στην Ολλανδία, και ο Κουίσλιγκ στη Νορβηγία, ο Γκοτζαμάνης και ο Τσολάκογλου ανακάλυψαν πως η Νέα Τάξη του Χίτλερ ήταν αυστηρά ιεραρχημένη.
Δεν είχε δε καθόλου χώρο για πολιτική, με την έννοια μιας διαδικασίας συζήτησης και διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε αυτόνομους εταίρους. Στη Νέα Τάξη, η οικονομία ήταν εκείνη που καθόριζε τις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη και όχι η πολιτική. "Εκείνο που κάνει εντύπωση στον καθένα που έρχεται σε επαφή με τους Γερμανούς", έγραφε ένας νεαρός Ιταλός διπλωμάτης το 1942, "είναι η καθαρά μηχανική και υλιστική αντίληψη τους για την ευρωπαϊκή τάξη. Να οργανωθεί η Ευρώπη σημαίνει γι ' αυτούς να οριστεί πόσο από τούτο ή από εκείνο το μετάλλευμα πρέπει να παραχθεί ή πόσοι εργάτες πρέπει να απασχοληθούν. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους ότι καμιά οικονομική τάξη δεν μπορεί να επιζήσει αν δεν βασίζεται σε μια πολιτική τάξη, και ότι για να κάνουν τον Βέλγο ή τον Βοημό εργάτη να δουλέψει δεν αρκεί να του υποσχεθούν ένα άλφα μεροκάματο, αλλά πρέπει να του δοθεί και η αίσθηση ότι υπηρετεί μια κοινότητα, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος και στην οποία αναγνωρίζει τον εαυτό του".

Από το βιβλίο του Mark Mazower, "Στην Ελλάδα του Χίτλερ" σ. 108.