Στην Καστοριά τα ωραία συγκεντρωμένα βιβλία βρίσκουμε στις Εκκλησίες, όπως της Παναγίας, του Αγίου Θωμά, της Παναγίας Ελεούσης του Αγίου Λουκά και του ναού της Αγίας Παρασκευής. Τα βιβλία αυτά είναι εκκλησιαστικά, δικαιοπρακτικά και αρχειακά. Η χρήση τους περιοριζόταν στην εξυπηρέτηση περιορισμένων αναγκών της ενορίας. Υπήρχαν όμως και άλλα βιβλία, χειρόγραφα σε μεμβράνες, ώστε να αποτελούν έναν πολύτιμο θησαυρό. Δυστυχώς από αυτά πολλά κλέφτηκαν και μερικά πουλήθηκαν.
Όλα αυτά κάλυπταν ανάγκες της θρησκευτικής και διοικητικής δραστηριότητας των εκκλησιών και επομένως βρίσκονταν στη Μητρόπολη και στους ενοριακούς ναούς. Αυτά αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τα διάφορα θέματα της κοινωνικής ζωής των κατοίκων.
Σημαντικός αριθμός ποικίλων βιβλίων και χειρογράφων φυλάσσονται στα αρχεία της Μητροπόλεως, που αποτελούν πολύτιμα στοιχεία για την εκκλησιαστική κοινωνική και εθνική εικόνα και ζωή της πόλεως της Καστοριάς. Επίσης διαφωτιστικοί είναι κατάλογοι βιβλίων των σχολείων με οργανωμένη μορφή.
Πολύτιμες μαρτυρίες παρέχουν οι πέντε κώδικες της Μητροπόλεως, που αναφέρονται σε κοινωνικά, εκπαιδευτικά, εμπορικά, εκκλησιαστικά, εκπαιδευτικά, εμπορικά, εκκλησιαστικά, διοικητικά και δικαιοπρακτικά θέματα. Από τους κώδικες αυτούς μαθαίνουμε, ότι στην Κοινοτική Βιβλιοθήκη, υπήρχαν πολύτιμα βιβλία και χειρόγραφα, που πρόσφεραν Καστοριανοί και ξένοι λόγιοι, μεταξύ των οποίων και ο Θωμάς Μανδακάσης.
Από τις επίσημες αυτές μαρτυρίες μπορούμε να τοποθετήσουμε χρονικά την ύπαρξη της έννοιας της βιβλιοθήκης γύρω στον 16ο αιώνα, οπότε ανάγεται ο αρχαιότερος Κώδικας της Μητροπόλεως (1531-1550).
Η έννοια αυτή πρέπει να νοηθεί ως συγκέντρωση βιβλίων και άλλων γραπτών κειμένων σε ένα χώρο και όχι ως οργανωμένη βιβλιοθήκη.
Ο σκοπός όλων αυτών των βιβλιοθηκών, που κυρίως ανήκουν στην εποπτεία της Εκκλησίας, αφού ο Πρόεδρος της Εφορείας ήταν ο Μητροπολίτης (ο εκάστοτε).
Στην Εκκλησία οφείλεται η τιμή του ότι διέσωσε στοιχεία για τις βιβλιοθήκες αυτές.
Η έννοια της οργανωμένης Βιβλιοθήκης πρέπει να αναχθεί στο 18ο αιώνα, γιατί υπάρχει η πληροφορία ότι ο λόγιος Κωνσταντίνος Μιχαήλ, Ιατροφιλόσοφος, (1751-1816), που ζούσε και εργαζόταν στη Βιέννη έστειλε στη Βιβλιοθήκη της Καστοριάς 600 τόμους βιβλίων ιατρικής, ιταλικά, γαλλικά, γερμανικά και όλους τους έλληνες συγγραφείς κλασικούς στο πρωτότυπο.
Στις 26 Ιουνίου 1885 γίνονται τα εγκαίνια της ανεγέρσεως της Μεγάλης Ελληνικής Σχολής, της οποίας η λειτουργία άρχισε το 1888. Στο ισόγειο στεγάσθηκε η Αστική Σχολή Αρρένων και στον όροφο το επίσημα πλέον αναγνωρισμένο από το Ελληνικό κράτος 5τάξιο Ημιγυμνάσιο Καστοριάς, καθώς και η Σχολική Βιβλιοθήκη, που περιελάμβανε πολλά και σημαντικά βιβλία από δωρεές Καστοριανών.
Μελετώντας τους καταλόγους των βιβλίων της Ελληνικής Σχολής, που βρέθηκαν στις 19 Σεπτεμβρίου 1909 από τον Ηλία Δ. Μπουζιώτα, διαπιστώνεται ότι το αναγνωστικό κοινό δεν προερχόταν μόνο από την Ελληνική Σχολή (μαθητές και διδακτικό προσωπικό), αλλά είχαν πρόσβαση και όλοι οι κάτοικοι.
Οι κάτοικοι περνούσαν τον περισσότερο χρόνο μέσα στα σπίτια τους, από το φόβο των Τούρκων και είχαν περιορισμό στην εξωτερική δράση. Άλλωστε το μονοπώλειο της γουναρικής και τα πολλά εργαστήρια, που ήταν μέσα στα σπίτια, περιόριζαν το χρόνο της εξόδου.
Άλλη πληροφορία μας ενημερώνει ότι κατά το 1872 στη βιβλιοθήκη της Καστοριάς σώζονται διάφοροι λόγοι, που εκφώνησε από τον άμβωνα των εκκλησιών γνωστός κληρικός της Καστοριάς με θέμα «Περί έτος, μηνών, ημερών και Ινδικτιώνος», που εκδόθησαν στο τέλος της εκθέσεως του Κορυδάλε.
Εκτός από τους Κώδικες η Μητρόπολη υπήρχαν και άλλα βιβλία, όπως της Εφορείας των Σχολών, Καθολικό, Γενικό Συνεδριάσεων, Ευεργετών, Αποφάσεων, Κοινότητας, Περιουσιών της Μαυριώτισσας, Λογαριασμών.
Αντίγραφα επιστολών, αποδείξεων, σημειώσεων εισερχομένων λασσών (τόκων), αντίγραφα διαφόρων γραμμάτων, καταγραφής χωραφιών και κτημάτων της Μαυριώτισσας, βιβλία αποφάσεων της Κοινότητας περί καταργήσεων των παλαιών και βαρβάρων καταχρήσεων, διαφόρων εθίμων, και γάμων.
Την πλούσια και πολύτιμη αυτή βιβλιοθήκη παρέλαβε ο τμηματάρχης Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης Θ. Βολίδης στις 9 Ιουλίου 1913 και τη μετέφερε στην Εθνική Βιβλιοθήκη, αφού άφησε κατάλογο παραληφθέντων βιβλίων και χειρογράφων. Από τη Βιβλιοθήκη παρέλαβε και τους Κώδικες της Μητροπόλεως, που είναι πολύτιμοι για την ιστορία της Καστοριάς (Π. Τσαμίση, Η Καστοριά και τα μνημεία της, Αθήνα 1949, σελ. 95).
Σε ανοικτή επιστολή (700/24/4/1937), Επιτροπή από τους Π. Τσαμίση, Χ’’Καραγκούνη και Κ. Πηχεών μας πληροφορεί ότι: «εις την πόλιν μας υπήρξε βιβλιοθήκη της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος επί της εποχής της Τουρκοκρατίας, στο οποίο είχε πολάς πολυτίμους εκδόσεις συγγραμμάτων από τον 17ο αιώνα και κατόπιν, κώδικας παλαιούς της Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας, και χειρόγραφα αρκετά, Ευαγγέλια κ.ά. Η θλιβερά παράδοσις αναφέρει την κλοπήν δύο πολυτίμων Ευαγγελίων…
Η βιβλιοθήκη ήταν εξασφαλισμένην εις το σκευοφυλάκιον της Μητροπόλεως μαζί με τα σωζόμενα εκκλησιαστικά κειμήλια (τα οποία παραδόθησκαν στον Θ. Βολίδη). Ο Μητροπολίτης μετανοήσας δια την αποψίλωσιν της Βιβλιοθήκης επροτοστάτησε εις την ίδρυσιν νέας βιβλιοθήκης υπό το όνομα «Λαϊκής».
Η λειτουργία αυτή υπό την επιστασίαν του Προοδευτικού Συλλόγου προσέκρουσε αφ’ενός εις το ακατάλληλον του κτηρίου και αφ’ ετέρου από την έλλειψιν πόρων. Η επικελογράφοι αποφαίνονται ότι πρέπει να γίνει σκέψις περί της επαναλήψεως της λειτουργίας της. Σύμφωνα με το Καταστατικό του Συλλόγου αύτη περιέρχεται εις τον Δήμον».
Η ίδια Επιτροπή απαντώντας σε επικριτικά σχόλια Εφημερίδας «Καστοριανής Ζωής» και υπεραμύνονται για τις ενέργείες τους και πληροφορούν ότι εξασφάλισαν την στέγασιν αυτής εις το τζαμί, όπου επί δωδεκαετίας ερίσκετο εκεί, εφρόντησαν δια τον πλουτισμό της με δωρεές βιβλίων και χρηματικάς, εκοπίασαν πολυτρόπος δια την λειτουργίαν της επί πολλά έτη και έκαμαν οι ίδιοι τον επόπτην συγχρόνως και των βιβλιοθηνάριον».
Η συντήρηση της βιβλιοθήκης όντας στο Δήμο προέρχεται από πόρους του συντοπίτη Αναστάσιο Δεληνάνο, του Συλλόγου προς διάθεσιν των Ελληνικών Γραμμάτων, των εν Παρισίοις Καστοριέων «Η Ορεστιάς», του Μητροπολίτη Ηρακλείας, πρώην Καστορίας, Φιλαρέτου Βαφείδη και άλλων. Σημαντική ήταν μια δωρεά του ομογενούς Χρυσοβέργη 700.000 δραχμών.
Επίσης έγινε λόγος και για τη στέγασή της, εφόσον το Κουρσούμ Τζαμί, ήταν ακατάλληλο.
Πυρήνας για τη δημιουργία κεφαλαίου χρησίμευσε η δωρεά στην Εθνική Τράπεζα του Α. Δεληνάνου.
Το 1925 ο Σύλλογος προς διάθεσιν των Ελληνικών Γραμμάτων με εγγραφό του κάνει γνωστό στο Μητροπολίτη Καστοριάς την ίδρυση Βιβλιοθήκης και παρακαλεί για τη στέγαση και την οργάνωση.
Ο Αναστάσιος Δεληνάνος τον Ιούλιο του 1925 έκανε γνωστό στην Εφημερίδα «Καστοριά» σελ. 125, την επιθυμίαν του, «ίνα ιδίαις δαπάναις αναγείρην κτήριον προορισμένον να στεγάσει την βιβλιοθηκών της πόλεως, ετοίμην, να εμβάσει τα απαιτόμενα χρήματα, αφού διέθετε προς τούτο και το προ της πατρικής οικίας των οικοπέδων, την παρελθούσαν δε ταύτης προσεκομίσθη και ο αμερικανικός φάκελλος», όπου σε ογκώδη ρολόν υπήρχε το άριστα εκπονηθέν σχέδιον του κτηρίου της βιβλιοθήκης.
Το σχέδιον τούτο αριστούργημα της αρχιτεκτονικής παραδόθηκε στον Προοδευτικό Σύλλογο, τον οποίο συνέδεσε με αλληλογραφία του δωρητή (Βαλαλά, 58-11ης Νοεμβρίου 1999).
Επιστολή του εν Αμερική Φιλοπροόδου συμπολίτη Α.Δεληνάνου που πήρε ο Προοδευτικός Σύλλογος έφερε τη συγκατάθεσή του, όσον αφορά την τοποθεσία της Βιβλιοθήκης. Ο Α. Δεληνάνος δέχεται τις υποδείξεις του Προοδευτικού Συλλόγου και συγκατατίθεται, όπως η δωρεά του χρησιμοποιηθεί στην τοποθεσία, που εκλέχτηκε κοντά στον Άγιο Αθανάσιο, και πληροφορεί το Σύλλογο ότι στέλνει τας πρώτας 50.000 δραχμάς.
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη κλειστή από το 1940 μέχρι το 1946 (περίοδο κατοχής). Το 1946 η Βιβλιοθήκη επαναρχίζει την λειτουργία της με υπεύθυνο τον υπάλληλο του Δήμου Φίλιππο Γκουντουλιά μέχρι το 1947. Από τις 15.3.1948 μέχρι το 1974 την ευθύνη της λειτουργίας της Βιβλιοθήκης είχε ο Βασίλειος Ζήκος. Από το 1984 βιβλιοθηκάριος ήταν ο Κων/τίνος Κακαγιάννης. Από το 1974 μέχρι το 1986 η Βιβλιοθήκη στεγάστηκε μαζί με το Δημαρχείο στο ιδιόκτητο κτήριο των Τόσκου-Βέργου στην συμβολή των Μητροπόλεως και Β. Κων/ντίνου. Από το 1985 μέχρι σήμερα υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης είναι η βιβλιοθηκονόμος Κατερίνα Νικολάου, επί της εποχής της οποίας η Δημοτική Βιβλιοθήκη αναβαθμίστηκε, εμπλουτίσθηκε, οργανώθηκε ώστε να αποτελεί ένα δυναμικό πνευματικό και πολιτιστικό ίδρυμα με μεγάλη προσφορά στο κοινό και τους μελετητές.
Το 1987 η Βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο ισόγειο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Καστοριάς. Το 2000 μετά από απόφαση του Δ.Σ. Καστοριάς το κτήριο του Πνευματικού Κέντρου κρίθηκε ακατάλληλο και έτσι η Βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε σε ιδιόκτητο οίκημα, του Μ. Βογιατζή, στην οδό Βαλαλά αριθμ. 58 και στον 2ο όροφο.
[δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22.5.2008]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.