ΒΑΣΙΛΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: Κ.Π. Καβάφης

Το σύνολο των ποιημάτων του κυκλοφορεί ξανά στις ΗΠΑ σε νέες εξαιρετικές μεταφράσεις του Ντάνιελ Μέντελσον, ενισχύοντας την άποψη ότι ο Αλεξανδρινός είναι πιθανώς ο μεγαλύτερος ποιητής του 20ου αιώνα». (από το Βήμα της Κυριακής).
Επειδή έχω διαπιστώσει και έχω την άποψη πως στην Καστοριά τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια σημαντική πνευματική ανάπτυξη ύστερα από μια περίοδο κάμψης που εμφανίστηκε μετά τον πόλεμο του ’40 τον Εμφύλιο και τα άλλα γεγονότα, θα τολμήσω ασχοληθώ στο σημείωμά μου αυτό με ένα θέμα πνευματικό, όπως είναι μια καθ’ οιονδήποτε τρόπο αναφορά στον Κ.Π. Καβάφη.

Λέγω «τολμώ» γιατί η σταδιοδρομία μου στη ζωή μόνο με το πνεύμα δεν είχε σχέση, αφού ήταν ολοκληρωτικά δοσμένη στο χρήμα. Στο χρήμα των άλλων και του εργοδότη φυσικά (Ε.Τ.Ε.). Είναι φυσικό και απαραίτητο να αναζητάς το χρήμα για να ζήσεις με την οικογένειά σου. Είναι θεμιτό να προσπαθείς να βγάλεις περισσότερα χρήματα για να εξασφαλίσεις καλύτερους ανετότερους όρους ζωής. Τέλος πάντων δεν είναι και… έγκλημα να επιδιώκεις να βγάλεις πολλά λεφτά να γίνεις «λεφτάς» με τα επακόλουθά του.
Το να ταλαιπωρείσαι όμως εσύ για να γίνουν λεφτάδες άλλοι είναι αν μη τι άλλο βαρετό. Και αν δεν θέλεις να μείνεις πίσω και επικίνδυνο!
Εν πάση περιπτώσει προκλήθηκα, από το παρά πάνω μέρος της εμπεριστατωμένης αναφοράς του κ. Αναστάση Βιστωνίτη, στο ΒΗΜΑ της 26/4/09 και θέλησα να μοιραστώ με το δεδομένα ανήσυχο πνεύμα των αναγνωστών της ΟΔΟΥ, κάποιες σκέψεις και πληροφορίες μου.

Κατ’ αρχήν να μεταφέρω και διαδώσω το γεγονός της αναγνώρισης, παγκόσμια πλέον, της μεγαλοσύνης ενός ίσως παρεξηγημένου στη χώρα μας, από άσχετους, τέκνο της, του Κ.Π. Καβάφη. Να σημειώσω πως και σε άλλη πηγή διάβασα πως θεωρείται ο μεγαλύτερος ποιητής του 20ου αιώνα. Να θυμίσω ακόμη πως η τελευταία επιθυμία της αείμνηστης Τζάκυ Κένεντυ (Ωνάση), ήταν να διαβαστεί στην κηδεία της (γνώριζε τον επερχόμενο θάνατό της) η «ΙΘΑΚΗ», το άφθαστο αυτό ποίημα του Καβάφη. Είναι δεδομένο πως όλο και περισσότερο διευρύνεται η συζήτηση γύρω από την ποίηση του Καβάφη που βέβαια είναι σημαντικό. Αλλά και το γεγονός που βέβαια ότι κυκλοφόρησαν έργα του από εκδοτικό κολοσσό των ΗΠΑ όπως είναι ο Alfred A. Knopz!

Λέγεται πως ο τρόπος έκφρασης του Καβάφη ο «πεζολογικός» όπως χαρακτηρίζεται ταιριάζει πολύ στην μετάφραση του στα αγγλικά. Πάντως η συζήτηση γύρω από τον ποιητή μας συνεχίζεται ανάμεσα σε πνευματικά διεθνώς αναγνωρισμένα πρόσωπα. Και μπορεί να υπήρξαν ποιητές που έλαμψαν και επηρέασαν τα πράγματα στη διάρκεια του 20ου αιώνα, ο Καβάφης όμως έτυχε κάτι περισσότερο. Γράφει ο Βιστωνίτης: «Και όσο περνούν τα χρόνια μοιάζει ακόμη μεγαλύτερο (το έργο του). Αν για την Έρημη Χώρα του Έλιοτ ειπώθηκε ότι ήταν το μόνο ποιητικό βιβλίο του 20ου αιώνα το οποίο δημιούργησε παγκοσμίως μια αίσθηση αντίστοιχη με εκείνη των Ανθέων του Κακού του Μποντλέρ, ο Καβάφης κατάφερε κάτι ακόμη πιο δύσκολο: η φήμη του να λειτουργεί πολλαπλασιαστικά όσο περνούν τα χρόνια, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που ασφαλώς θα εξέπληττε και τον ίδιο αν βρισκόταν στη ζωή».

Τέλος, δεδομένου ότι ο Καβάφης ήταν αντιρομαντικός και οι ρομαντικοί δεν τον… πήγαιναν και πολύ ο Βιστωνίτης γράφει τελειώνοντας: «Επί του προκειμένου ωστόσο εκείνο που έχει ειδική σημασία είναι όχι μόνον η αντοχή που παρουσιάζει το έργο του Αλεξανδρινού αλλά –και κυρίως- η διεύρυνση της επίδρασής του. Ακόμη περισσότερο που ενώ λ.χ. η «Επιστροφή» στην ποίηση όπως την κηρύττει ο Μπλουμ, σημαίνει επιστροφή στους ρομαντικούς, την επιστροφή αυτή μόνο στο θεωρητικό επίπεδο την έχουμε προς το παρόν διαπιστώσει. Και ίσως πολύ σύντομα να πάψει να θεωρείται υπόθεση εργασίας το αν ο Κ.Π. Καβάφης, ένας φύσει και θέσει αντιρομαντικός, θα αναδειχθεί ο κορυφαίος ποιητής του 20ου αιώνα».
Αυτά τα λίγα αλλά σημαντικά για τον μεγάλο μας ποιητή που πολλές φορές (και ο Βιστωνίτης) τον αναφέρουμε «ο Αλεξανδρινός».

Και σαν πολιτικοποιημένο άτομο από… «γεννησιμιού» οδηγώ τις σκέψεις μου στον κίνδυνο μήπως τώρα που παίρνει παγκόσμια διάσταση η επιρροή του σαν και «Αλεξανδρινός» μας τον διεκδικήσουν οι Αιγύπτιοι η και όλος ο αραβικός κόσμος; Θυμηθείτε την θεωρία της Μαύρης Αθήνας; Που κάποιοι στις ΗΠΑ, που αλλού, ανέπτυξαν την θεωρία περί Μαύρης Αθήνας. Κατά κάποιον τρόπο διεκδικώντας την από την Ελλάδα δεν ασχολήθηκα με το θέμα πέρα από ό,τι διάβασα σε γραφόμενα του φίλου Τάσου Κοβάτση. Βέβαια άντεξε η άποψη όσο ο βιολογικός βίος του εμπνευστή της. Και η Αθήνα παραμένει… «κατάλευκη», εκεί που στήθηκε πριν 2.500 και πλέον χρόνια!
Αλλά για σκεφθείτε και τους Σκοπιανούς με τον Μέγα Αλέξανδρο! Με αυτούς έρχεται στο μυαλό μας η φράση που αποδίδεται στον Αϊνστάιν «Το Σύμπαν μπορεί να έχει κάποιο τέλος, η βλακεία του ανθρώπου όχι».

Πέρα από τα πολλά φαιδρά που έχουν ισχυρισθεί μέχρι πρόσφατα, τελευταία ονόμασαν το δρόμο που τους κατασκευάζει η Ε.Ε. και θα διασχίζει τη χώρα του ενώνοντάς την με την Ευρώπη, «Μέγας Αλέξανδρος ο Μακεδόνας», που δείχνει και την αμφιβολία τους για νομιμοποίησή τους στην… «ιδιοκτησία» του μεγάλου άνδρα και την απέραντη βλακεία τους προσθέτοντας το (Σκοπιανό) Μακεδόνας, λες και υπάρχουν πολλοί Μεγάλοι Αλέξανδροι, για να μη γίνεται σύγχυση. Ή ακόμη να σκέπτονται με το κούφιο μυαλό τους πως προσθέτει γόητρο στον άνδρα φερόμενο σαν… κτήμα του αρχαίου ένδοξου, μεγάλου και ισχυρού κράτους τους! Στη προκείμενη περίπτωση αποδεικνύεται πράγματι η δυσκολία υπερνίκησης της βλακείας, όταν μάλιστα συντρέχουν και κάποιοι περιστασιακοί παράγοντες (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Ε.Ε.).

Ο συμπατριώτης μας ομ. καθηγητής της πνευμονολογίας Χρήστος Βάμβαλης σε άρθρο του σε εφημερίδα αναφέρει για την περίπτωση των γειτόνων μας και των παράλογων θέσεών τους τα μεγάλα «ατού» του ελληνισμού γενικότερα διεθνώς ώστε να μη ασχολούμαστε με αυτούς, με τον χαρακτηριστικό τίτλο, παραφράζοντας το του Καβάφη «Για τους Λακεδαιμονίους θα μιλούμε τώρα;». «Για τον Γκρουέφσκι θα μιλούμε τώρα;». Του διέφυγε, γιατί γνωρίζει τη φράση του Αϊνστάιν για τη βλακεία.
Πιστεύω πως με τους άραβες και συγκεκριμένα με τους Αιγύπτιους δεν θα προκύψει κάτι παρόμοιο, γιατί και σώφρονες είναι αλλά και ιστορία και κατάδικούς τους μεγάλους άνδρες έχουν. Επομένως ο Αλεξανδρινός Καβάφης είναι ένας δικός μας μεγάλος ποιητής και μπορούμε να χαιρόμαστε για την, και όλο επεκτεινόμενη, ΔΟΞΑ του.