Μάνες από Φλόγα

Με το κείμενο που ακολουθεί παρουσίασε η συγγραφέας και πρόεδρος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς κ. Σακκά-Νικολακοπούλου το βιβλίο «Μάνες από Φλόγα» της κ. Σ. Ευθυμιάδου Παπασταύρου, στο πλαίσιο της εναρκτήριας εκδήλωσης του συλλόγου «Μαζί σου», που έγινε στην Καστοριά στις 20 Μαρτίου.

Όταν διάβασα τις «Μάνες από Φλόγα» της Σόνιας Ευθυμιάδου-Παπασταύρου, είδα πόσο σημαντικό ήταν αυτό που είχε κάνει. Αξιοποίησε κάθε σκέψη από ανθρώπους που ‘χουν γράψει για τη μάνα, διέσωσε μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου το λαϊκό λόγο κι εικόνες που ζωγράφοι θέλησαν ν’ αποτυπώσουν. Η ίδια γράφει τρυφερά γι’ αυτό το μοναδικό πλάσμα, τη Μάνα, που, όπως λέει κι ο ποιητής:

Η μάνα είναι
ευλογημένο καντήλι
που καίει αδιάκοπα
στην ατέλειωτη
νύχτα της ζωής,
γαλήνια, χρήσιμη, απλή
ευγενική και στοργική
μα πάντοτε δίνοντας φως.

Μέσα στις «Μάνες από Φλόγα» προβάλλεται η ανιδιοτελής προσφορά της Μάνας κι η ιδιαίτερη δυαδική σχέση μητέρας-παιδιού, που έχει συγκινήσει τους ανθρώπους στο πέρασμα των αιώνων. Στο πρόσωπό της οι διάφοροι πολιτισμοί είδαν το μυστήριο της ζωής. Οι Αιγύπτιοι τη θεοποίησαν και την είπαν Ίσιδα, οι Φρύγες Κυβέλη, οι Έλληνες Δήμητρα κι οι Χριστιανοί Παναγιά. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «Μάνες από Φλόγα» φαίνεται πως η έννοια της μάνας είναι συνώνυμη με κάθε άρτια μορφή της ζωής, με κάθε τέλεια πραγμάτωση του μόχθου και του πνεύματος του ανθρώπου. «Μητέρα πατρίδα» λέμε για τη γενέτειρα χώρα, «Μητέρα Γη» αποκαλούμε τον πλανήτη μας.

Η πλούσια σε συναισθήματα σχέση μητέρας-παιδιού είναι η πηγή έμπνευσης για ποιητές, ζωγράφους και γλύπτες, που με το δικό τους εκφραστικό τρόπο μας παρέδωσαν μοναδικά αριστουργήματα Τέχνης. Αυτή η πλούσια συλλογή κειμένων, ποιημάτων κι εικόνων με τη θεματολογία τους τονίζουν την έντονη συναισθηματική επικοινωνία μάνας-παιδιού έτσι που ενισχύεται το παιδί ν’ αποκτήσει αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς. Σου δημιουργεί όμως ακόμα το βιβλίο αυτό ένα δυνατό κύμα αναμνήσεων που υπάρχουν μέσα σου, αλλά, διαβάζοντας τις «Μάνες από Φλόγα», τις φέρνεις στην επιφάνεια.

Θυμάσαι τη δική σου μάνα, τις μάνες που γνώρισες, τις «τρισάγιες μάνες», όπως αναφέρεται στο βιβλίο, και ταπεινά αναγνωρίζεις στον εαυτό σου ότι, αν αξιώθηκες τη μητρότητα, έγινες κι εσύ μια τέτοια μάνα, μια μάνα απ’ αυτές που ‘χουν ένα κλειδί στην καρδιά τους που ξεκλειδώνει την αγάπη, την ατέλειωτη αγάπη.
Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, δεν μπορώ παρά να κοινωνήσω μέσα μου στο όνομα των δικών μας μανάδων, που σ’ εποχές αλλοτινές δικαίωναν και τιμούσαν τ’ όνομα της μάνας. Και ξάφνου μηδενίζεται ο χρόνος που γέρνει στην πλάτη σου, περασμένος ο μισός αιώνας και κοντά ένα τέταρτο απ’ τον υπόλοιπο.

Κι ομορφαίνει ο χρόνος και θαρρείς πως κανείς δεν έζησε την ευλογία του να ‘σαι παιδί στα χέρια κάποιων μανάδων της βιοπάλης, δίχως κουλτούρα μόρφωσης ιδιαίτερης, αλλά γεμάτες ζέστα. Είναι γιατί εκείνα τα ευλογημένα χρόνια τα κανάκευαν κάποιες γυναίκες αλλοτινές, που διαφέντευαν το σπίτι και την αυλή με το πηγάδι, την αυλή που άνθιζε τον Απριλομάη με τα κατακόκκινα τριαντάφυλλα. Εκεί ήτανε οι μυρωδιές απ’ τα βασιλικά, το δυοσμαρίνι, τη γαζία, τα χρυσάνθεμα και τα γιούλια. Μυρωδιές που ζούνε μέσα στους πόρους της ψυχής, ανακατεμένες με κανέλα, σπιτικό φαγητό και χάδια από ζεστά-πρησμένα δάχτυλα απ’ τις μπουγάδες στη σκάφη. Κι ήτανε και φτώχεια μετά τον πόλεμο του Σαράντα. Μα δεν τη θυμάμαι!

Φως και ήλιος τρυπώνει στην ψυχή μου κι είναι γιατί την παιδική ηλικία σ’ εκείνα τα δύσκολα χρόνια την έκαναν άτρωτη από στεναχώρια κι αντιξοότητα γυναίκες ασήμαντες, αλλά τόσο σημαντικές στη θύμηση: οι γειτόνισσες, οι πρόσφυγες της Μικρασίας, η γιαγιά, παρουσία κυρίαρχη, κι η μάνα που ξενοδούλευε σε σπίτια, αλλά πάντα είχε καιρό να βάλει στον κόρφο της ένα κλαδάκι πευκοβελόνες πούχε στολίσει με γιασεμί.
Πώς τα κατάφερναν και τα έκαναν όλα μοναδικά; Είχανε χρόνο, πολύτιμο χρόνο, να νοιαστούν τα παιδιά, να σκύψουν πάνω τους. Είχανε μεράκι την πάστρα, το χαλβά, την ασβεστωμένη αυλή με τις μαντζουράνες. Λατρεύανε τα πλεχτά και τα κεντήματα. Μοιάζανε σαν τις μοίρες τις καλομοίρες των παραμυθιών, παχουλές μ’ άσπρες ποδιές και κοκκινισμένα δάχτυλα απ’ τ’ ασβεστώματα και τα σφουγγαρίσματα. Πλέκανε και ξεπλέκανε και κεντάγανε βελόνι-βελόνι μποξαδάκια, ατραντέδες, χαλάκια και πιαστήρια για τα κατσαρολάκια της κουζίνας.

Πρόσφυγες οι πιο παλιές, όλες μαζί οι γειτόνισσες, κάθονταν τ’ απογέματα κι είχανε λευτερώσει το χρόνο έτσι που τα περασμένα έφευγαν πέρα απ’ τις φλόγες στη Σμύρνη και γινόντουσαν πουλιά που ταξίδευαν μ’ ελπίδα. Ήταν καρτερικές, καλοσυνάτες και τέλειωναν τις κουβέντες πως: «και τα καλά δεχούμενα και τα κακά δεχούμενα».
Κι έλεγε η γιαγιά μου: Αν είσαι χώμα και σε πατάνε, θρέφεις ρίζες. Αν είσαι ρίζα που δε φαίνεται, θα θρέψεις δέντρο. Αν είσαι κλωνάρι που σε χτυπά τ’ ανεμόβροχο,
εσύ σιγά σιγά θ’ ανθίσεις. Κι έλεγε ακόμα κι άλλα τόσα πολλά, τόσο απλά, τόσο ανεξίτηλα, που σφράγιζαν την παιδική ψυχή: Τα δάκρυα είναι μαργαριτάρια που κυλάνε και φεύγουνε Μα μαργαριτάρια είναι και τα δόντια που φαίνονται στα χαμόγελα.
Κι ύστερα, μάνα κι εγώ, βίωσα την αναπηρία του μεγάλου μου εγγονού, που, γεννημένος με μυϊκό πρόβλημα, μας έφυγε στα 17. Κι ύστερα την απώλεια μιας κόρης στα 36. Κι έπρεπε η μάνα να πάει πιο πέρα για τους άλλους που έμειναν πίσω, μα πιο πολύ να στεριώσει τα κουράγια της.

Κι ήρθε στη μνήμη μια φράση:
Τα παιδιά μας που ‘ρχονται με κάποιο πρόβλημα και βρισκόμαστε στο πάλεμα και στα χαρακώματα για να τ’ αντιμετωπίσουμε είναι παιδιά που μας διάλεξαν και μας έκαναν την τιμή να είμαστε μεσάζοντες για να έρθουν σ’ αυτήν τη ζωή όχι μόνο για να τα φροντίσουμε, αλλά για να μας διδάξουν να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.
Μας διάλεξαν γιατί μπορούσαμε, γιατί οι μάνες μπορούν, οι τρισάγιες μάνες.
Ακόμα κι αν βιώσουμε την απώλεια, θα ‘χουμε κρατήσει το φως τους με ό,τι σήμαιναν για μας σ’ όλη την πορεία, την όποια δύσκολη πορεία.

Αγαπητή Σόνια, σ’ ευχαριστούμε γιατί με τις «Μάνες από Φλόγα» μας έδωσες δύναμη και τη σιγουριά πως μια γυναίκα που ‘χει το προνόμιο να λέγεται μητέρα πρέπει να νιώθει περήφανη γιατί τ’ όνομα αυτό την τιμά, μιας κι όπως λέει κι ο ποιητής:
Μάνα είναι το όνομα του Θεού στα χείλη και τις καρδιές των ανθρώπων.