Στρατόπεδο "Μαθιουδάκη"

Η επιστολή του ιστορικού κ. Ρωμύλου Μαντζούρα, που κατατέθηκε και αναγνώστηκε στην συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, για την μη κατεδάφιση του παλαιού οθωμανικού κτηρίου του στρατοπέδου Μαθιουδάκη, ήταν η αφορμή να αναβληθεί προσωρινά η κατεδάφισή του για την ανέγερση νέου κτηρίου για τις ανάγκες της Αστυνομικής Διεύθυνσης Καστοριάς. Σε έναν μήνα αναμένεται να εκδοθεί η απόφαση του Συμβουλίου αν το κτήριο τελικά κριθεί διατηρητέο.

ΑΞΙΟΤΙΜΑ ΜΕΛΗ του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Με την παρούσα επιστολή θα θέλαμε να σας γνωστοποιήσουμε τα εξής:

Ως πολίτες της Καστοριάς, ιδιωτικά ή μέσω συλλόγων και φορέων, είμαστε κατ’αρχήν στο πλευρό της Αστυνομικής διεύθυνσης Καστοριάς για την ανεύρεση αξιοπρεπούς και ιδιόκτητης στέγης. Αυτό είναι κάτι που έπρεπε να έχει λυθεί από καιρό.Θεωρούμε όμως, ότι αυτό δεν πρέπει να γίνει με κάθε κόστος.

Συγκεκριμένα, ο μέχρι τώρα σχεδιασμός για την κατεδάφιση του υπάρχοντος παλαιού ιστορικού Στρατώνα, μας βρίσκει κάθετα αντίθετους.  Πέρα από το γεγονός ότι το κτίριο θα μπορούσε να συντηρηθεί και να χρησιμοποιηθεί από την ίδια την ΕΛ. ΑΣ για την στέγασή της, αξιοποιώντας με ανακαίνιση και τα υπόλοιπα νεώτερα κτίρια του Στρατοπέδου, ακόμη όμως και η επιλεγείσα ανέγερση ενός εντελώς νέου κτιρίου για το σκοπό αυτό, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε διπλανό χώρο εντός του ίδιου του πρώην Στρατοπέδου Μαθιουδάκη, καθώς οι διαθέσιμοι χώροι του στρατοπέδου είναι υπεραρκετοί , έτσι ώστε να μην θιχτεί το παλαιό ιστορικό κτήριο του Στρατώνα.

Όσον αφορά το κτίριο καθ εαυτό, εκτός του ότι αποτελεί ένα ορόσημο της περιοχής καθώς…λειτούργησε ως προωθητικός αλλά και ενοποιητικός παράγοντας του αστικού χώρου της Καστοριάς… (εφημερίδα ΟΔΟΣ, Καστοριά φυλ. 467 της 13/11/2008) έχει και ιδιαίτερο ρόλο στην τοπική Ιστορία. Η κατασκευή του, αμέσως μετά την αφετηρία των γεγονότων του Μακεδονικού Αγώνα δείχνει την σπουδαιότητα που αποδίδει η Οθωμανική διοίκηση για τον έλεγχο της ανήσυχης περιοχής της Καστοριάς.

 Μέσα στους χώρους του γραφείου του Διοικητή του Στρατώνα αυτού, αργά το βράδυ στις 10/11/1912 οι τοπικές Στρατιωτικές και Πολιτικές αρχές της πόλης έχουν θυελλώδη συζήτηση (σύμφωνα με τις Ιστορικές πηγές) όπου ο Μεχμέτ πασάς –Στρατιωτικός Διοικητής της πόλης, αποφασίζει να μην ακολουθήσει τις προτάσεις που κυριαρχούσαν στη συζήτηση και να αρνηθεί να πυρπολήσει τις Χριστιανικές συνοικίες της πόλης. Οι Τουρκικές δυνάμεις υποχωρούν προς την Κορυτσά μη δεχόμενες την ντροπή της παράδοσης και ο υπίλαρχος Νικολαΐδης υψώνει στον έρημο Στρατώνα την Ελληνική σημαία το πρωινό της 11ης Νοεμβρίου 1912. Μαζί με την Ελληνική σημαία που υψώνετε στον Ναό της Μητροπόλεως ο Στρατώνας αυτός αποτελεί το ένα από τα δύο μέρη όπου οι κάτοικοι της Καστοριάς είδαν πρώτη φορά χειροπιαστά την πόλη τους ελεύθερη. Το κτίριο αποτέλεσε έδρα της Στρατιωτικής διοίκησης του Ελληνικού στρατού την μετέπειτα περίοδο, κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου και του αδελφοκτόνου Εμφυλίου που διαδραματίστηκε στη γύρω ορεινή περιοχή.

Πέραν λοιπόν από την εμβληματική, υλική και νοητή σημασία που έχει ο Στρατώνας αυτός για την πόλη μας, πιστεύουμε πως η πόλη της Καστοριάς έχει υποφέρει ήδη πολύ από καταστροφές του Αρχιτεκτονικού της πλούτου, ώστε να αποτελεί αναγκαιότητα (πέρνα των αντικειμενικών λόγων) ακόμη και για συμβολικούς λόγους η διατήρηση του κτηρίου αυτού, ως ορόσημο και ως αφορμή μίας νέας αντιμετώπισης των μνημείων της πόλης από τους εκάστοτε πολιτικά διοικούντες τους αυτοδιοικητικούς της φορείς.

Δεν θα αναφέρουμε εδώ τις έως σήμερα απειράριθμες κατεδαφισμένες παραδοσιακές ιδιωτικές κατοικίες και αρχοντικά, αλλά τα Δημόσια κτίρια, όπως ιστορικά σχολεία της πόλης, τη Μεγάλη Ελληνική Σχολή, το Παρθεναγωγείο, το νεοκλασικό Γυμνάσιο, το κτίριο της Δημογεροντίας, την Ιουδαϊκή Συναγωγή, τα Βυζαντινά τείχη κλπ. Όλα κατεδαφίστηκαν, για τον «εκσυγχρονισμό» και τις νέες και υποτιθέμενες «επιτακτικές» ανάγκες μιας συγκεκριμένης περιόδου, χωρίς καν τη σκέψη επιλογής υπαρκτών εναλλακτικών λύσεων. Δυστυχώς, όταν χάνουμε κάτι που έχουμε μόνο εμείς και μας προσδίδει μια συγκεκριμένη ταυτότητα, αποκτώντας σε αντάλλαγμα κάτι που έχουν κι όλοι οι άλλοι, γινόμαστε φτωχοί και αδιάφοροι για τον τόπο μας.

Θεωρούμε πως η ΕΛ.ΑΣ και όσοι ζητούν την ανέγερση του Νέου Αστυνομικού Μεγάρου πάνω στα ερείπια του Στρατώνα θα έπρεπε εξ’ αρχής να έχουν προσανατολιστεί σε διαφορετική προσέγγιση του θέματος.

Όμως με καλή θέληση και ευαισθησία για το γενικό καλό, μπορούν πάντοτε να βρεθούν ικανοποιητικές λύσεις. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε πως ήδη από τον Οκτώβριο του 2010 ο Καστοριανός Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Πάνος Τσολάκης, είχε παρουσιάσει στην Ημερίδα «Νέοι Αρχιτέκτονες μιλούν για την Καστοριά», μελέτες και σχέδια φοιτητών του με καταγωγή από την Καστοριά, με θέμα την αξιοποίηση παλιών κτιρίων της πόλης, μεταξύ αυτών και για την αξιοποίηση του κτιρίου που μας απασχολεί.

 Ιδανικό ίσως, θα ήταν το κτήριο αυτό για πολιτιστικές χρήσεις, όταν μάλιστα η Καστοριά εδώ και πάνω από δέκα χρόνια στερείται Πνευματικού Κέντρου, γεγονός που αποτελεί ντροπή και όνειδος για την πολιτιστική ιστορία της.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να καταλήξουμε πως αποτελεί μεγάλη ειρωνεία, το να θέλουμε να κατεδαφίσουμε ένα κτίριο που σχετίστηκε όσο κανένα άλλο με την απελευθέρωση της πόλης, την χρονιά μάλιστα που γιορτάζουμε τα εκατό χρόνια από αυτήν την απελευθέρωση. Κι ενώ ακριβώς δίπλα υπάρχουν ελεύθεροι χώροι, ώστε το μόνο που απαιτείται στην πραγματικότητα θα ήταν μία ανταλλαγή οικοπέδων με το Δήμο Καστοριάς που κατέχει τους διπλανούς χώρους.

Αξιότιμα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας και είμαστε απόλυτα βέβαιοι πώς κι αυτή τη φορά θα κάνετε το ιστορικά σημαντικότατο καθήκον σας, με αποκλειστικώς επιστημονικά κριτήρια, όπως πάντοτε πράττετε.

Με εκτίμηση

Ρωμύλος Μαντζούρας

Ιστορικός

Εκπροσωπώντας και τον Πολιτιστικό σύλλογο Σπασμένο Ρόδι, την Κινηματογραφική Λέσχη Καστοριάς την ΜΚΟ Μύησις και ευαισθητοποιημένους πολίτες της Καστοριάς.

 Βιβλιογραφία

-Μένιος Αργυρόπουλος Η απελευθέρωση της Καστοριάς εφημ Καστοριά φ 728 07/11/1937
-Ι. Τζιμόπουλος Η απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας από την Τουρκική Σκλαβιά. Θεσσαλονίκη 1974
-Π. Τσαμίσης Η Καστοριά και τα μνημεία της Τύποις Αλευρόπουλου Αθήνα 1949
-Ι. Μπακάλης Τουριστικός Οδηγός Καστοριάς Δούκης Καστοριά 1951
-Π. Τσολάκης Η αρχιτεκτονική της παλιάς Καστοριάς Επίκεντρο Θεσσαλονίκη 2009

Σχετικά κείμενα: 

• ΟΔΟΣ: Άοπλο
• "Εκτροπή της λειτουργίας ανεξάρτητων θεσμών"
• ΟΔΟΣ: Ανέγερση νέου αστυνομικού μεγάρου
• "Σπασμένο Ρόδι": Συλλογή υπογραφών για την σωτηρία του Μαθιουδάκη
• ΟΔΟΣ: Ζει και βασιλεύει
• ΟΔΟΣ: Φόβος & σιωπή
• Περί "Μαθιουδάκη"
• ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ: Πολιτικές πιέσεις
• ΟΔΟΣ: Το ασυνήθιστο φαινόμενο μιας πόλης
• Μία σημαντική εξέλιξη με ελπίδες
• Λόγος & Αντίλογος [Ε. Τσαδήλα]
• Λόγος & Αντίλογος [Α. Πηχιών]
• Λόγος & Αντίλογος [Ε. Διαμαντόπουλος]
• Ευχαριστούμε την Νέα Δημοκρατία.