31.10.22

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΔΑΟΥΤΟΠΟΥΛΟΥ: Ενεργειακές κοινότητες


ΟΔΟΣ εφημερίδα της Καστοριάς
ΟΔΟΣ 31.3.2022 | 1118


Πολλοί που διαβάζουν για πρώτη φορά τον όρο θα αναρωτιούνται τι είναι και ποιους αφορά. Οι ενεργειακές κοινότητες (Ε.Κοιν.) είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί, μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στον τομέα της ενέργειας και να έχουν μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, αξιοποιώντας μόνο πηγές καθαρής ενέργειας, όπως ο ήλιος ή ο άνεμος. Έτσι, ενισχύονται όχι μόνο τα ατομικά και οικογενειακά εισοδήματα των πολιτών που συμμετέχουν, αλλά και η τοπική επιχειρηματικότητα, η αλληλέγγυα οικονομία και η προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας, σύμφωνα με το Νόμο 4514/2018 που διέπει την ίδρυση και λειτουργία τους. 
Σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας ως αποτέλεσμα της πανδημίας και της πρωτοφανούς ενεργειακής κρίσης που βιώνουμε, οι πολίτες μπορούν να ενώσουν τις μικρές τους δυνάμεις και να διασφαλίσουν την ενεργειακή τους αυτονομία.

Με την κλιματική κρίση πανταχού παρούσα, η ανάγκη παραγωγής καθαρών μορφών ενέργειας γίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη και προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να στραφεί κάθε πολίτης που σχεδιάζει την πορεία του ίδιου και της οικογένειάς του στις επόμενες δεκαετίες. Στα τέλη του 2030, οι κατοικίες στη χώρα μας πρέπει να είναι κλιματικά ουδέτερες, γεγονός που σημαίνει πως ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα που έχει πολύ μεγάλες και παρατεταμένες ανάγκες θέρμανσης, είναι μόνο μέσα από την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας. Συνεπώς, η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση του φυσικού αερίου στη Δυτική Μακεδονία αποδεικνύεται ως μία μη βιώσιμη λύση στα πλαίσια της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες μας σε ηλεκτρική ενέργεια θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο, ιδιαίτερα μάλιστα αν υπολογίσουμε και την τάση αντικατάστασης των σημερινών επιβατηγών αυτοκινήτων με ηλεκτρικά.
Η απάντηση στην ανάγκη διασφάλισης μιας ενεργειακής ασφάλειας και ταυτόχρονα αυτάρκειας χωρίς εξαρτήσεις από τις κερδοσκοπικές διακυμάνσεις της ενεργειακής αγοράς, είναι η συνεργασία ομάδων πολιτών για την κάλυψη των αναγκών τους σε ηλεκτρική ενέργεια με τη δημιουργία μιας Ενεργειακής Κοινότητας. 

Μπορεί κανείς να δημιουργήσει τη δική του ενεργειακή κοινότητα με 4 τουλάχιστον συμπολίτες του σε μόλις 8 βήματα ή να γίνει μέλος μιας ήδη υπάρχουσας. 
Το πρώτο είναι να βρεις τι είδους κοινότητα θέλεις να φτιάξεις (ή να συμμετάσχεις) και πού, με ποιους θέλεις να προχωρήσεις, τι θέλετε να πετύχετε και πώς θα εξηγήσετε το όραμά σας σε μέλη της τοπικής κοινότητας ώστε να πάρουν μέρος.
Στο δεύτερο, ασχολείσαι με τα νομικά θέματα και προετοιμάζεις το καταστατικό με τη βοήθεια ενός νομικού επιστήμονα. 
Στο τρίτο βήμα, καταθέτεις το φάκελο που ετοίμασες και η ενεργειακή κοινότητα αποκτά οντότητα αφού μπαίνει στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο.
Στο τέταρτο, ορίζεται η πρώτη γενική συνέλευση, οι πρώτες εκλογές και ο ορισμός του Διοικητικού Συμβουλίου.
Στα βήματα 5 και 6, αιτείσαι και παίρνεις ΑΦΜ για την ενεργειακή κοινότητα, δηλώνεις τη Νόμιμη Έδρα και φτιάχνεις τη σφραγίδα της.
Στο έβδομο βήμα, επιλέγεις μια τράπεζα για να ανοίξεις έναν τραπεζικό λογαριασμό για την κοινότητά σου και να εξετάσεις τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησης δανείου. Στάδιο απαραίτητο για την διεκπεραίωση των οικονομικών συναλλαγών της Ε. Κοιν. με τα μέλη τους και με κάθε τρίτο φυσικό ή νομικό πρόσωπο.  Τέλος, στο βήμα 8, γίνεται η κατάθεση της συνεταιριστικής μερίδας από τα υπάρχοντα μέλη και η ομάδα σου είναι έτοιμη να αρχίσει τις αναγκαίες δράσεις. Ο συνεταιρισμός μπορεί να αρχίσει τη λειτουργία του και να βρει νέα μέλη για να συμμετάσχουν ή να επενδύσουν στην κοινότητα.

Οι Ε. Κοιν. αποτελούν ένα νέο συνεταιριστικό μοντέλο που εκμεταλλεύεται τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας για 20 έτη, πετυχαίνοντας οικονομίες κλίμακας. Τι σημαίνει αυτό; Ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός είναι η διαδικασία συμψηφισμού της ενέργειας που εισέρχεται στο Δίκτυο από έναν σταθμό παραγωγής (για παράδειγμα, από το φωτο¬βολταϊκό σύστημα της Ε. Κοιν.) με την απορροφημένη ενέργεια από τις εγκαταστάσεις κατανάλωσης (τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας). Στη συγκεκριμένη περίπτωση της ιδιοκατανάλωσης τα μέλη της Ε. Κοιν. είναι οι καταναλωτές της ενέργειας που παράγει η Κοινότητα. Σύμφωνα με τον νόμο, οι εγκαταστάσεις παραγωγής και τα μέλη της Ε. Κοιν. πρέπει να βρίσκονται στην ίδια Περιφέρεια.

Οι πρώτες Ε. Κοιν. στη χώρα μας άρχισαν να συστήνονται το 2018 και μέχρι σήμερα αριθμούν πάνω 2017 κοινότητες. Με βάση τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, οι περισσότερες Ε. Κοιν. έχουν ιδρυθεί στην Κεντρική Μακεδονία (261), στη Δυτική Μακεδονία (166), στη Δυτική Ελλάδα (120), στη Θεσσαλία (112), στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη (102), στην Αττική (87), στην Πελοπόννησο (49), Ήπειρο (44), Κρήτη (17), Ιόνιο (5), Νότιο Αιγαίο (3) και Βόρειο Αιγαίο (2). 
Η συνολική ισχύς των 637 περίπου έργων ΑΠΕ που έχουν κατασκευάσει οι Ε. Κοιν. ανέρχεται στα 438 MW πολύ περισσότερα από τα 300 MW καθεμιάς από τις 5 λιγνιτικές μονάδες του Σταθμού Αγίου Δημητρίου της ΔΕΗ στην Κοζάνη!.
Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των Ε. Κοιν. έπαιξε η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των ενεργειακών κοινοτήτων που έχουν συστήσει οι Δήμοι Κοζάνης, Άργους Ορεστικού και Φλώρινας-Πρεσπών, όπως επίσης και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τους 13 Δήμους και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Μάλιστα η Περιφέρεια μας με πρωτοβουλία του κ. Περιφερειάρχη σχεδιάζει να προχωρήσει στη σύσταση μιας ακόμη ενεργειακής κοινότητας με τους Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων της περιοχής, με στόχο να μειώσει δραστικά τα αρδευτικά τέλη των παραγωγών, αλλά και να οδηγήσει στο πρασίνισμα του αγροτικού τομέα. 

Υπάρχουν δύο τύποι ενεργειακών κοινοτήτων, ανάλογα με τον τρόπο που διαθέτουν τα πλεονάσματα χρήσης. Στην περίπτωση που είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα η κοινότητα, αν στο τέλος του έτους έχουμε ένα πλεόνασμα 1.000 ευρώ, ένα κομμάτι θα πάει σε ένα τακτικό αποθεματικό και δεν παίρνουμε πίσω αυτά που έχουμε εισφέρει, αλλά το ποσό αυτό επανεπενδύεται για τους σκοπούς της ενεργειακής κοινότητας. Υπάρχει και ο άλλος τύπος, πιο επιχειρησιακός, όπου πολίτες που θέλουν να συμμετέχουν στην αγορά της ενέργειας, φιλοδοξούν να μπουν με καλύτερους όρους. Απλά, είναι πιο απαιτητικός αυτός ο τύπος, όσον αφορά τον αριθμό των μελών και κάποιους επιπλέον περιορισμούς. 
Υπάρχουν χώρες που έχουν δεσμευτεί ότι το 50% της ενέργειάς τους θα το παράξουν μέσα από κοινότητες, όπως η Ολλανδία. Μπορούμε να ακολουθήσουμε κι άλλα τέτοια παραδείγματα. Δεν το κάνουν κατ’ ανάγκη γιατί θέλουν να οδηγηθούν σε μια άλλη ιδεολογικά κατεύθυνση, όμως αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, έτσι ώστε να γίνεται καλύτερος διάλογος και σε επίπεδο κοινωνίας.

Στην αρχή, παίρνουμε τους λογαριασμούς ρεύματος ενός έτους και υπολογίζουμε τις κιλοβατώρες που έχουμε καταναλώσει. Στη συνέχεια γνωρίζοντας την ισχύ του φωτοβολταϊκού πάρκου και το κόστος κατασκευής του υπολογίζουμε το ποσό της συνεισφοράς μας αν θέλουμε να καλύψουμε το 100% της ενέργειάς που καταναλώνουμε. Ας το δούμε με ένα παράδειγμα. Έστω ότι η ενεργειακή κοινότητα στην οποία θέλουμε να συμμετάσχουμε σκοπεύει να εγκαταστήσει 60 ΚW κόστους 60.000 ευρώ και η δική μας ετήσια κατανάλωση είναι 6.000 W ή 6 ΚW. Αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε το 100% των αναγκών μας πρέπει να συνεισφέρουμε στην Εν. Κοινότητα το ποσό των 6.000 ευρώ. Είναι σαν να έχεις πληρώσει προκαταβολικά πάρα πολλούς λογαριασμούς ρεύματος. Γιατί στην ουσία μέσα σε 6-7 χρόνια θα κάνεις απόσβεση και μετά θα έχεις δωρεάν ρεύμα για τα επόμενα 13-14 χρόνια. 

Για να το εξηγήσουμε με οικονομικούς όρους: ουσιαστικά αφαιρείται από τη χρέωση στους λογαριασμούς ρεύματος το σύνολο της ενέργειας που παρήγαγε το νοικοκυριό από το φωτοβολταϊκό πάρκο. Για να δούμε τι σημαίνει αυτό πρακτικά, υπολογίζεται ότι ένα νοικοκυριό με ετήσια κατανάλωση περίπου 4.500 kwh, μπορεί να εξοικονομεί ετησίως από 300€ ως και 550€ από τους λογαριασμούς ρεύματος. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, μια εφάπαξ αρχική επένδυση περίπου 3.000€ (που αντιστοιχεί σε ισχύ φωτοβολταϊκού πάρκου 3 kwp), έχει χρόνο απόσβεσης περίπου 7 με 10 έτη. Με τις πρόσφατες ενεργειακές εξελίξεις, εάν η λιανική τιμή της kwh αυξηθεί, αναμένεται μεγαλύτερη μείωση στους λογαριασμούς των μελών της Ε. Κοιν. και μικρότερος χρόνος απόσβεσης της επένδυσης.

Οι Ε. Κοιν. διαφέρουν από άλλες παραδοσιακές εμπορικές εταιρικές δομές, ενσωματώνοντας μοναδικές αρχές αυτονομίας και διακυβέρνησης. Τα μέλη μιας Ε. Κοιν. μπορεί να είναι φυσικά και νομικά πρόσωπα καθώς και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στα μέλη της Ε. Κοιν. δίνεται η δυνατότητα να προστεθούν και ευάλωτοι καταναλωτές που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, μάλιστα, χωρίς να επιβαρυνθούν από το αρχικό κεφάλαιο. 
Για την ενίσχυση των Ε. Κοιν. έχουν δοθεί συγκεκριμένα προνόμια αδειοδότησης. Μερικά από αυτά είναι η προτεραιότητα στη χορήγηση οριστικής προσφοράς σύνδεσης, η μείωση 50% στο ύψος της εγγυητικής επιστολής προς τον ΔΕΔΔΗΕ για την αποδοχή των όρων σύνδεσης και η απαλλαγή καταβολής ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής. Ο νόμος, επιτρέπει επίσης στις Ε. Κοιν. να κλειδώνουν την τιμή πώλησης της ενέργειας για 20 χρόνια σε ανταγωνιστικές τιμές εκτός διαγωνιστικής διαδικασίας. Το καθεστώς της κλειδωμένης τιμής στα 65 €/Μwh για τις Ε. Κοιν. γίνεται ακόμα πιο ελκυστικό αν αναλογιστούμε πως η αντίστοιχη τιμή χονδρικής από φωτοβολταϊκά πάρκα μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών έχει μειωθεί στα 33€/Μwh. 

Με μια προσεκτική ματιά, βέβαια, φαίνεται πως πολλές από τις πρώτες Ε. Κοιν. συστάθηκαν από οργανισμούς κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με σκοπό την πώληση ενέργειας σε σταθερή ταρίφα εκτός διαγωνιστικών διαδικασιών, εκμεταλλευόμενες ίδια κεφάλαια και τεχνογνωσία. Για την αντιμετώπιση του παραπάνω φαινομένου και με στόχο την υποστήριξη της τοπικής πρωτοβουλίας έγινε ρύθμιση που διατηρεί το ευνοϊκό καθεστώς της κλειδωμένης τιμής εφόσον συμμετέχουν στην Ε. Κοιν. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α' και Β' βαθμού ή και περισσότερα από 60 μέλη, από τα οποία τουλάχιστον τα 50 είναι φυσικά πρόσωπα. Το προνόμιο της κλειδωμένης τιμής, εξάλλου, σταματά στο τέλος του 2022. Η συμμετοχή σε κανονικές διαγωνιστικές διαδικασίες θα αποτελούσε σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη των Ε. Κοιν. κοινωφελούς σκοπού.

Από το 2018 έως σήμερα οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Ε. Κοιν είναι κυρίως η χρηματοδότηση και οι διαδικασίες αδειοδότησης. Σε επίπεδο χρηματοδότησης, αναμένεται να διατεθούν από το ΕΣΠΑ €3,6 δισ. και από το Ταμείο Ανάκαμψης €11 δισ. σε επιδοτήσεις και δάνεια εξυπηρέτησης έργων πράσινης μετάβασης. Απαιτείται ένας συγκροτημένος στρατηγικός σχεδιασμός που να επιταχύνει τις διαδικασίες, να διοχετεύει χρηματοδότηση και να διασφαλίζει χώρο -φυσικό και ηλεκτρικό- για τις Ε. Κοινότητες. 


Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στα μέλη της η ενεργειακή κοινότητα, είναι:
  • Διασφαλίζει τις ενεργειακές ανάγκες και την αυτάρκεια των μελών της γεγονός που έγινε ιδιαίτερα αντιληπτό στις ημέρες μας με την εκρηκτική αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας,
  • Διασφαλίζει την αυτονομία του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας από μικρές μονάδες με αξιοποίηση στο μέγιστο τη χωρητικότητα του δικτύου,
  • Ενισχύεται η ενεργειακή αυτάρκεια και ανεξαρτησία, 
  • Καθιστούν τους πολίτες από παθητικούς καταναλωτές, ενεργούς παραγωγούς καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας που μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, 
  • Ακυρώνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις από την αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας αφού πλέον γίνεται συμψηφισμός παραγόμενης με καταναλισκόμενη ενέργεια,
  • Θεμελιώνουν ένα σύστημα ενεργειακής Δημοκρατίας όπου τα οφέλη από τη χρήση της διασπείρονται σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες και όχι σε μερικές μεγάλες παραγωγικές μονάδες που μπορούν σε δεδομένη στιγμή να λειτουργήσουν και εκβιαστικά, 
  • Μειώνουν τις απώλειες του συστήματος μεταφοράς μια και αφορούν μικρές μονάδες διάσπαρτες σε όλη τη χώρα, δίπλα στις μονάδες κατανάλωσης,
  • Δίνει τη δυνατότητα σε μικρούς και μικρομεσαίους επενδυτές να επενδύσουν τις οικονομίες τους παραγωγικά σε μια περίοδο μηδενικών αποδόσεων στις τραπεζικές καταθέσεις. 
  • Δημιουργούν θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο και προάγουν την κοινωνική συνοχή.

Είναι ώρα λοιπόν σε αυτές τις κρίσιμες περιόδους που διανύουμε να πάρουμε την ενέργεια στα χέρια μας και να έχουμε τη δυνατότητα, ο καθένας από εμάς ως απλός πολίτης, να παράξουμε οι ίδιοι και να καταναλώσουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε για τις ανάγκες μας. Μόνο κερδισμένοι μπορούμε να βγούμε, αφού τα οφέλη είναι πολλά: λιγότερα χρήματα στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, αυτονομία, ακόμα και βοήθεια σε συνανθρώπους μας που ανήκουν σε ευάλωτα νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, θα έχουμε καθαρή ενέργεια που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον και συμβάλλει στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην επίτευξη των κλιματικών στόχων, στη συγκράτηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και στην επόμενη ημέρα της καθαρής ενέργειας, γιατί το κλίμα δεν μπορεί να περιμένει. Η ενεργειακή δημοκρατία, δηλαδή η ενεργός συμμετοχή όλων μας στην παραγωγή ενέργειας, δεν είναι μία θεωρία. Ήδη γίνεται πράξη, και μπορείς και εσύ να συμμετέχεις!

Αν ενδιαφέρεστε να επιχειρήσουμε την ίδρυση μιας ενεργειακής κοινότητας στο Νομό Καστοριάς μπορείτε να εκδηλώσετε το ενδιαφέρον σας ώστε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Στείλτε μας το ενδιαφέρον σας στο info@daoutop.gr δηλώνοντας τις ετήσιες ανάγκες σας σε ηλεκτρική ενέργεια. 


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 31 Μαρτίου 2022, αρ. φύλλου 1118.



1 σχόλιο:

  1. Ανώνυμος31/10/22

    Αυτά είναι για κοινότητες και τόπους που έχουν πολίτες όχι υπήκοους και δεί καστοριανούς......εδώ φωλιάζουν αδέσποτα, πετάνε τα μπάζα τους στα ρέματα και κλέβουν ότι φυτεύει ο δήμος στους κοινόχρηστους χώρους κι εσύ ψάχνεις συλλογική συνείδηση...!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ