ΟΔΟΣ: Συγκρίσεις & συνειρμοί

 

ΟΔΟΣ 10.2.2022 | 1113

ΔΩΡΟΘΕΟΣ | ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ | ΣΕΡΑΦΕΙΜ

Οι συγκρίσεις είναι ένα απαγορευμένο κεφάλαιο στην Καστοριά. Καθόσον προϋποθέτουν και αυτές το βήμα της κριτικής, απαγορεύονται. Η πόλη και η περιοχή γενικότερα αντιμετωπίζουν παρόντες και νυν, ως αυτοτελή κεφάλαια της ιστορίας, αυθύπαρκτα και μοναδικά. 

Με αφορμή την συμπλήρωση 26 ετών στις 30 Ιανουαρίου από την ημέρα του θανάτου (το 1996) του τότε μητροπολίτη Καστοριάς Γρηγορίου (Παπουτσοπούλου) ένα σύντομο δελτίο τύπου της Ι. Μητροπόλεως Καστοριάς που εκδόθηκε πρόσφατα ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η «Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς ευτύχησε να έχει πάντα καλούς ποιμενάρχες που άφησαν αγαθή μνήμη στον λαό. Σήμερα, εορτή των τριών Ιεραρχών, είναι η επέτειος της κοιμήσεως του μακαριστού μητροπολίτου Καστοριάς κυρού Γρηγορίου (Παπουτσοπούλου). Με την ευκαιρία αυτή αναδημοσιεύουμε την χειρόγραφη διαθήκη του μακαριστού μητροπολίτου κυρού Γρηγορίου, για να θυμηθούμε την ευγενική ψυχή του, την αγάπη του και την πνευματικότητά του».

Μάλιστα, ειδικά η αναδημοσίευση της διαθήκης του προκάλεσε επίσης ιδιαίτερη αίσθηση. Καθώς μερικές εβδομάδες προηγουμένως, είχε διαρρεύσει (από άγνωστο αποστολέα και στην ΟΔΟ), η διαθήκη του διαδόχου του, μακαριστού Σεραφείμ, προκατόχου του κ. Καλλινίκου, ήταν αναπόφευκτοι οι συνειρμοί [σχετικά "εδώ"]. Επιπλέον, το ίδιο το κείμενο της καθεαυτό, δεν είχε δημοσιοποιηθεί έως τώρα. Ή εάν αυτό είχε συμβεί την εποχή εκείνη, οι συνθήκες ήταν διαφορετικές και δεν προκαλούνταν συγκρίσεις. 

Το συγκεκριμένο σύντομο δελτίο τύπου της Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς (για την συμπλήρωση 26 ετών από την ημέρα εκείνη), στην ουσία του και στην πραγματικότητα είναι πιο περιεκτικό απ’ ότι με μια πρώτη ματιά φαίνεται. Όχι μόνο διότι μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχουν και Ιερές Μητροπόλεις που δεν ευτύχησαν να έχουν πάντα καλούς ποιμενάρχες. Αλλά και επειδή χωρίς πολλές εξηγήσεις, αναλύσεις και συγκρίσεις, με μόνο το κείμενο της διαθήκης εκείνου του μακαριστού μητροπολίτη Καστοριάς, μπορεί πράγματι κάποιος να αντιληφθεί, ότι μέσω του περιεχομένου της εκφράζεται με ευγένεια και πνευματικότητα μια ανθρώπινη ψυχή με αληθινή συνείδηση της ιδιότητάς του ως ποιμενάρχη, αλλά και ανθρώπου που δηλώνει προς τους ανθρώπους του την τελευταία του επιθυμία. Έχοντας ταυτόχρονα επίγνωση της θέσης που κατείχε και συνείδηση της ευθύνης των αξιών που εκπροσωπούσε. 

* * *

Επισκοπείο Καστοριάς, πριν και μετά την αναχώρηση για την Σιάτιστα

Μπορούν άραγε, λειψανοθήκες με το περιεχόμενό τους, μίτρες, πατερίτσες, ιερές εικόνες, εγκόλπια, σταυροί κ.ο.κ. που βρίσκονται όλα στην Μητρόπολη Καστοριάς να αφήνονται σαν ιδιόκτητα στην κατά βούλησή τους μάλιστα, διαχείριση προσώπων, και να μην διατίθενται αποκλειστικά και ευθέως στην Μητρόπολη της Καστοριάς; Ιδίως όταν ανήκουν σ’ αυτή και μέσω αυτής στην περιοχή της Καστοριάς και την ιστορία της;

* * *

Σε μια Καστοριά όπου δεν επιτρέπονται οι ανοικτές συζητήσεις και οι αναθεωρήσεις, ιδιαίτερα δε στο επίπεδο του δημόσιου λόγου, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων, και σίγουρα δεν γίνονται ποτέ σε βάθος και την ουσία τους, ενώ ταυτόχρονα η κριτική στα δημόσια πρόσωπα έχει νόημα κατά κανόνα όταν αποβαίνει προσοδοφόρος (για τους κρίνοντες), το δελτίο τύπου αυτό συντελεί ομολογουμένως κάτι το πρωτοποριακό. Διότι ακόμη και εάν αυτό, δεν βρίσκεται στις άμεσες προθέσεις του συντάκτη, εμπνέει ενδιάθετα τον αναγνώστη και τον ωθεί στις συγκρίσεις.

Οι συγκρίσεις πάλι, είναι ένα απαγορευμένο κεφάλαιο στην Καστοριά. Καθόσον προϋποθέτουν και αυτές το βήμα της κριτικής, απαγορεύονται. Για την ακρίβεια, στον δημόσιο πολιτικό στίβο, οι συγκρίσεις επιτρέπονται το πολύ ως την ημέρα των εκλογών. Η πόλη και η περιοχή γενικότερα αντιμετωπίζουν παρόντες και νυν, ως αυτοτελή κεφάλαια της ιστορίας, αυθύπαρκτα και μοναδικά. Ως να μην είχαν παρελθόν οι ίδιοι και να μη διαδέχονται κάποιον ή κάτι στην συνέχεια της ιστορίας και ενός θεσμού. Η συλλογική αυτή στάση παρατηρείται όχι μόνο στα πολιτικά αλλά και τα θεσμικά πρόσωπα που πέρασαν κάποια στιγμή από την Καστοριά και άφησαν το στίγμα τους. 

Οπότε το σύντομο και περιεκτικό δελτίο τύπου της Ι. Μητρόπολης Καστοριάς με την αναδημοσίευση της ιδιόγραφης διαθήκης του μακαριστού εκείνου μητροπολίτη Γρηγορίου, εν όψει και του θορύβου που προκάλεσε το περιεχόμενο της διαθήκης του μακαριστού Σεραφείμ, επιτρέπει αναπόφευκτα συγκρίσεις και συνειρμούς:

Για παράδειγμα, η διαθήκη του Γρηγορίου εντυπωσιάζει για τις δηλώσεις συνείδησης, την πνευματικότητα και την φιλοσοφημένη στάση απέναντι στα υλικά αγαθά και προπαντός τα θέματα κατοχής και ιδιοκτησίας. Όπως και τον τρόπο που προσεγγίζει την μετάβαση από την ζωή στον θάνατό του ένας χριστιανός που ήταν μητροπολίτης Καστοριάς και αντιλαμβάνεται ότι επιστρέφει (αποδίδεται) στην αιώνια ζωή, ως ίσος με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους χωρίς τις τιμές και τα λαμπερά είδη. 

Κάποιοι —από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Καστοριάς, πάντα— αντέδρασαν στο συγκεκριμένο δελτίο τύπου, ελαφρώς αμήχανα ή και σπασμωδικά. Αλλά και με υπαινιγμούς για το συγκριτικό δίδαγμα που μπορεί να εξαχθεί από το κείμενο της διαθήκης αυτής, μετά τις πρόσφατες αφορμές. Στις οποίες αναπόφευκτα επίσης εκτός από την ιδιόγραφη διαθήκη του μακαριστού Σεραφείμ, περιλαμβάνεται και η επιστολή – δελτίο τύπου των εκτελεστών της, μητροπολίτη Σιάτιστας κ. Αθανασίου και του αδελφού του αρχιμανδρίτη κ. Νικολάου Γιαννουσά, που ήδη έχει μετατεθεί στην έδρα του πρώτου, από την Καστοριά. Η αίσθηση ότι πίσω από κλειστές πόρτες και με όρους εχεμύθειας, συμβαίνει κάτι, ή αποκαλύφθηκε κάτι, δεν είναι αναιτιολόγητη.

* * *

Μήπως θα πρέπει να περάσουν, όπως και στην περίπτωση των εξαφανισμένων εικόνων και αριστουργημάτων της Καστοριάς και άλλα 50 χρόνια για να ξεπεραστεί το ταμπού της διάκρισης και της (μη) κριτικής, για τα αποκαλυπτήρια. Που μπορεί να βρίσκονται παντού, ακόμη και σε μια διαθήκη. Ή για την ακρίβεια δύο διαθήκες, δύο ανώτατων κληρικών που ήδη έχουν περάσει στην ιστορία. 

* * *

Η ΟΔΟΣ δεν βρίσκει κατάλληλη ακόμη την εποχή για μελέτες, αναλύσεις, συγκρίσεις και συμπεράσματα όχι μόνο του βίου, αλλά και της πολιτείας προσωπικοτήτων όπως του μακαριστού Σεραφείμ. Αυτά αναφέρονται σε μια περιοχή, όπως την Καστοριά, που κυριαρχεί ο φόβος, ουδείς ψόγος μπορεί να διατυπωθεί για εκλεγμένα πρόσωπα που απολαμβάνουν μιας προκλητικής ασυλίας, που διαρκεί διά παντός. Το να ισχύει το ίδιο και για τους μητροπολίτες που πέρασαν από την περιοχή, μπορεί να θεωρηθεί μάλιστα, ως ένα βαθμό αναμενόμενο, έστω κι’ αν δεν είναι φυσικό. 

Απόδειξη, το γεγονός ότι 50 χρόνια (περίπου) από την μετακίνηση του μητροπολίτη Δωροθέου, ο δημόσιος λόγος και η κριτική του όχι μόνο για το στίγμα του στην διάρκεια του αυταρχικού καθεστώτος, αλλά προπαντός για την διασύνδεση του ονόματός του και της μνήμης του με τα αριστουργήματα της Καστοριάς που εξαφανίστηκαν, αποτελεί ταμπού. Ακόμη και σήμερα. 

Και μάλιστα σε μια περίοδο, σε ένα κόσμο, σε μια χώρα που διεκδικεί από το Αρχαιολογικό Μουσείο του Λονδίνου τα γλυπτά του Παρθενώνα που άρπαξε (νομότυπα για τα δεδομένα της εποχής εκείνης) ο λόρδος Έλγιν. Μόνο που τα άρπαξε, από την αγάπη του για την υπόδουλη ακόμη τότε οθωμανική κατοχή και για να τα αναδείξει στην πατρίδα του. Στην Καστοριά πάλι, φόβος εξακολουθεί και κυριαρχεί, με συνέπειας να μην εκφράζονται αιτήματα για τα επί 50 και πλέον χρόνια αγνοούμενα κειμήλια που αποσπάστηκαν αυθαίρετα και παράνομα από τον πλούτο της Καστοριάς. Για να πλουτίσουν κάποιους.

Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν, ακολούθησαν βεβαίως πολλά και συνέβησαν ακόμη περισσότερα. Δύο μητροπολίτες με το όνομα Γρηγόριος και ο Σεραφείμ. Αλλά και πολλά γεγονότα. 

Η ανάδειξη, ακμή, στην συνέχεια παρακμή και εν τέλει υποταγή ή και κατ’ ουσία εξουδετέρωση της Ι. Μονής Αγίων Αναργύρων από τον μακαριστό Σεραφείμ, η εμπορική αντιπαροχή της ιστορικής Ι. Μονής Μαυριωτίσσης, η διεκδίκηση αστικών ακινήτων (όπως του δημοτικού εστιατορίου της Μαυριώτισσας, η αίθουσα του καφενείου και άλλων στην περιοχή Ομόνοιας και αυτά μόνο ενδεικτικά). Οι παλινωδίες για την λειτουργία του Γηροκομείου Καστοριάς, η απόκτηση δημοτικής έκτασης για την ανέγερση νέου γηροκομείου με άγνωστο χρηματοδότη, το κίνημα για την ανέγερση νέου ναού για τον Άγιο Μηνά, η λειτουργία της Ταβιθά και οπωσδήποτε η παροχή φιλανθρωπικού έργου, είναι πτυχές της ιστορίας που ακολούθησε. 

Ωστόσο το σημαντικότερο που συνέβη και δεν σχολιάζεται, είναι η διάκριση των πολιτών αναλόγως με την ένταση της διαπίστευσης και υποτέλειάς τους στο Επισκοπείο. Και άλλα αρκετά, μερικά από τα οποία σοβαρά και ανησυχητικά. Όπως η ανάδειξη πολιτικής ισχύος. Κάτι που ήταν άγνωστο στην περιοχή μετά τον μητροπολίτη Καστοριάς, Δωρόθεο. 

* * *

Το γεγονός ότι 50 χρόνια (περίπου) από την μετακίνηση του μητροπολίτη Δωροθέου, ο δημόσιος λόγος και η κριτική του όχι μόνο για το στίγμα του στην διάρκεια του αυταρχικού καθεστώτος, αλλά προπαντός για την διασύνδεση του ονόματός του και της μνήμης του με τα αριστουργήματα της Καστοριάς που εξαφανίστηκαν, αποτελεί ταμπού. Ακόμη και σήμερα.

* * *

Οπότε οι ευθείες συγκρίσεις της πνευματικής, διάχυτης από ταπεινότητα διαθήκης - παρακαταθήκης του μακαριστού Γρηγορίου Παπουτσόπουλου, με αντίστοιχα κείμενα, που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, είναι σχετικά παλιά και δεν ανακλήθηκαν ή αναθεωρήθηκαν ενώ υπήρχε χρόνος, στα οποία είναι διάχυτη επίσης η πάλη μεταξύ ιδιότητας (αξιώματος) και ιδιοκτησίας, θα μπορούσαν να αποβούν χρήσιμες. Για την ιστορική ανάλυση και τον ψύχραιμο απολογισμό.

Μπορούν άραγε, λειψανοθήκες με το περιεχόμενό τους, μίτρες, πατερίτσες, ιερές εικόνες, εγκόλπια, σταυροί κ.ο.κ. που βρίσκονται όλα στην Μητρόπολη Καστοριάς να αφήνονται σαν ιδιόκτητα στην κατά βούλησή τους μάλιστα, διαχείριση προσώπων, και να μην διατίθενται αποκλειστικά και ευθέως στην Μητρόπολη της Καστοριάς; Ιδίως όταν ανήκουν σ’ αυτή και μέσω αυτής στην περιοχή της Καστοριάς και την ιστορία της;

Ή μήπως θα πρέπει να περάσουν, όπως και στην περίπτωση των εξαφανισμένων εικόνων και αριστουργημάτων της Καστοριάς και άλλα 50 χρόνια για να ξεπεραστεί το ταμπού της διάκρισης και της (μη) κριτικής, για τα αποκαλυπτήρια. Που μπορεί να βρίσκονται παντού, ακόμη και σε μια διαθήκη. Ή για την ακρίβεια δύο διαθήκες, δύο ανώτατων κληρικών που ήδη έχουν περάσει στην ιστορία. 

Μιας πόλης που φοβάται όχι απλά να κρίνει ή να συγκρίνει, αλλά και να φωνάξει 50 χρόνια μετά το «φέρτε πίσω τα κλεμμένα».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 10 Φεβρουαρίου 2022, αρ. φύλλου 1113.

Σχετικά:

• ΟΔΟΣ: Πέπλο μυστικοπάθειας
• ΟΔΟΣ: «Λαμπροφόρος νύκτα»
• ΟΔΟΣ: Υπεράνω κάθε υποψίας
• ΟΔΟΣ: Έκανε καλά λοιπόν εκείνος που επέδραμε στις εκκλησίες της πόλης;
• ΟΔΟΣ: Υπό το φως της ημέρας
• ΟΔΟΣ: Ιστορίες για παιδιά | Προς ιστορικό σωφρονισμό και κοινωνικό παραδειγματισμό
• ΟΔΟΣ: Το «Τάμα»
• ΟΔΟΣ: Κοκορέτσια
• ΟΔΟΣ: Χρυσοδάκτυλοι
• ΟΔΟΣ: Η τρίτη Άλωση
• ΟΔΟΣ: Προς Δυσμάς
• ΟΔΟΣ: Οικογενειακά αμπελοχώραφα
• ΟΔΟΣ: Τέλος εποχής στην Μητρόπολη Καστοριάς;