Συνέντευξη με έναν Νεστορίτη [I]

 

Ο Νίκος Ζαχαριάδης μιλώντας σε μαχητές του ΔΣΕ

Επιμέλεια: Κοσμάς Ρεκάρης 

Μελβούρνη Αυστραλίας

krekaris8@bigpond.com

Μετά την πολύχρονη και εκ αποστάσεως γνωριμία μας, με τον Λεωνίδα Ζήκο, σήμερα συνομιλούμε και από κοντά στην αυλή του σπιτιού του όπου κυματίζουν και οι γαλανόλευκες σημαίες. Πραγματικά εδώ ο Λεωνίδας έχει κλείσει μια Ελλάδα, μια πονεμένη Ελλάδα. Που και εμένα με κάνει να αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στην πατρίδα μας, την Ελλάδα μας.

-Λεωνίδα, γνωρίζω την παιδική σου Οδύσσεια, γνωρίζω καλά και τα παιδικά σου χρόνια τον αγώνα που έκανες για να σπουδάσεις, να γίνεις καθηγητής μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Όλμοτς της Τσεχίας, να γράψεις πολλά άρθρα για την διδασκαλία των μαθηματικών και να πάρεις και τον τίτλο του υφηγητή». Έτσι περίπου ξεκίνησε η Τασούλα Ζησάκη η οποία είναι και υπεύθυνη για την σύνταξη του περιοδικού "Καλημέρα", το οποίο εκδίδεται στην Πράγα. Αφήνοντας έτσι τον Λεωνίδα να μας συγκλονίσει με την σύγχρονη προσωπική του Οδύσσεια.

Αναφερόμενη η κ. Τασούλα στην μεγάλη πέτρα που έφερε από το χωριό του ο Λεωνίδας, βάζοντας το χέρι στην κρόταφο, άρχισε να διηγείται:

Το Νεστόριο ήταν ένα κεφαλοχώρι με 5000 κατοίκου (σήμερα είναι κωμόπολη) και βρίσκεται στους πρόποδες του Γράμμου σ’ ένα πολύ ωραίο τοπίο. 

Να, το βλέπεις και στον αγαπημένο μου πίνακα, που μου τον έφτιαξε ένας φίλος από το Νεστόριο. Το τοπίο είναι όμορφο αλλά δεν είναι εύπορο είναι βραχώδης και από κάτω έχει τον Αλιάκμονα ποταμό. Ο τρόπος ζωής εκείνη της εποχής ήταν τέτοιος που το χωριό ερήμωνε από τους άντρες οι οποίοι κάθε άνοιξη φεύγανε για να δουλέψουν σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως στην Λάρισα, Δράμα, Καβάλα, Θεσσαλονίκη, αφήνοντας τις γυναίκες και παιδιά στο χωριό να καλλιεργούν τα μικρά χωράφια τους, να κοιτάζουν τα λίγα πρόβατα που είχαν και να μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Ήταν καλοί χτίστες. Επιστρέφανε το φθινόπωρο φέρνοντας τα χρήματά τους που είχαν κερδίσει. Τότε έβρισκαν και τον χρόνο να κάνουν προξενιό, γάμους κ.τ.λ και έτσι ζούσαν καλά μέχρι την επόμενη άνοιξη όταν πάλι από την αρχή ξεκινούσανε. Και επειδή ταξίδευαν πολύ κάπως ήταν πιο ξύπνιοι από τους άλλους και έτσι αποκτούσαν και αριστερές ιδέες. 

Ο πατέρας μου έγινε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος ακόμα από την δεκαετία του 1930. Από τότε ήταν πάντα κυνηγημένος, όπως όλοι οι κομμουνιστές. Έτσι και εγώ γεννήθηκα σε ένα τέτοιο περιβάλλον με προοδευτικές αριστερές κομμουνιστικές ιδέες και ιδανικά.

Στην κατοχή το Νεστόριο που το έλεγαν «ηρωικό χωριό» έβγαλε 600 αγωνιστές του ΕΛΑΣ, δηλαδή ο κάθε άντρας που μπορούσε να κρατήσει όπλο, πήγε να υπερασπιστεί την πατρίδα ενάντια στους κατακτητές Ιταλούς, Γερμανούς και κομιτατζήδες. Οι κομιτατζήδες ήταν γύρω στα χωριά της Καστοριάς τους οποίους είχαν οπλίσει οι Βούλγαροι κατακτητές.

Η πρώτη ομάδα γυναικών του ΕΛΑΣ βγήκε από το χωριό μου. Εκεί ήταν η γυναίκα του Γιώργου Γιαννούλη, η θεία μου Αντιγόνη Παπούρα. Ήταν υποδειγματική η ομάδα του ΕΛΑΣ. Η Αντιγόνη και η Πηνελόπη ήταν αδερφές της μητέρας μου, της Φανής Παπούρα. 

Και οι δυο ήταν μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Αργότερα η θεία μου Πηνελόπη κατέληξε στη Τασκένδη με τα μάχιμα τμήματα που υποχώρησαν μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Επαναπατρίστηκε και πέθανε στην Ελλάδα. Ενώ η θεία μου Αντιγόνη ήταν πολιτικός πρόσφυγας στην Βουλγαρία όπου έζησε με τον άντρα της Χρήστο Γιαννούλη, ταγματάρχη του ΔΣΕ. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα είχε μείνει μόνο ένα μέλος από την οικογένειά μας και η αδερφή μου Κατερίνα Ζήκου η οποία ήταν δυο χρόνια μεγαλύτερή μου, γεννήθηκε το 1930. Και αυτή κατατάχτηκε στο ΔΣΕ το 1948 με 49 και σε μια μάχη με τον κυβερνητικό στρατό πιάστηκε αιχμάλωτη, φυλακίστηκε και μετά ένα χρονικό διάστημα την άφησαν ελεύθερη λόγω του ότι ήταν ανήλικη. Ήταν η μόνη που έμενε στην Ελλάδα. 

Με λίγα λόγια ήμασταν μια οικογένεια η οποία έδωσε τα πάντα στον αγώνα για την ιδεολογία μας, για τα ιδανικά μας, για τις ιδέες μας. Το 1943 το χωριό μας το κάψανε ολοκληρωτικά οι Ιταλοί μαζί με τους Γερμανούς. Και έτσι όλος ο πληθυσμός αναγκάστηκε να βγει στα βουνά όπου ζήσαμε περίπου δύο χρόνια σε σπηλιές. Όταν ήμουν 11-12 χρονών, αετόπουλο, εγώ καταλάβαινα τι γινότανε.

Ο πατέρας μου ήταν στέλεχος στις οργανώσεις και αντάρτης στον ΕΛΑΣ στα τμήματα με έδρα στο Πεντάλοφο ή Τσοτύλι εάν θυμάμαι καλά. Με τη συμφωνία της Βάρκιζας 1945 και την παράδοση των όπλων των ΕΛΑΣτών, μερικά παρέδωσαν και άλλα έκρυψαν οι ΕΛΑΣίτες στα σπίτια τους. Όλο το χωριό ήταν ντυμένο στο χακί. Για λίγο διάστημα κάπως τα πράγματα ήταν ήσυχα. Δεν κράτησε αυτή η ηρεμία για πολύ καιρό. 

Ξεκίνησε μια απίστευτη τρομοκρατία ενάντια στους δημοκράτες ΕΛΑΣίτες, στους δικούς μας κομμουνιστές. Πολλούς στείλανε στις φυλακές πολλούς σκοτώσανε, άλλους εκτελέσανε και πολλούς στείλανε εξορία στην Μακρόνησο και στα νησιά. Εμείς με την μάνα μου μείναμε στο χωριό μας.

Και αυτή η τρομοκρατία ανάγκασε πολλούς να βγουν και πάλι στα βουνά. Ο πατέρας μου ήταν στην πρώτη ανταρτο-ομάδα του Γιώργου Γιαννούλη η οποία βγήκε το καλοκαίρι του 1946. Ο Γιαννούλης ήταν από το Επταχώρι κοντά στο Νεστόριο. Οι γονείς του ήταν πολιτικοί καταφυγόντες στην Τσεχοσλαβακία καθώς και η αδερφή του Χαρίκλεια, την οποία ήξερα πολύ καλά, αργότερα επαναπατρίστηκε.

Οι μαχητές του ΔΣΕ έκαναν πολλές προσπάθειες ν´ απελευθερώσουν το χωριό μας αλλά δεν τα κατάφεραν. Ο κυβερνητικός στρατός το κρατούσε πάσα θυσία γιατί η τοποθεσία ήταν στρατηγική. Το 1946 ήμουν 14 χρονών. Θυμάμαι το χωριό μας είχε πολύ στρατό και η πλατεία ήταν γεμάτη κανόνια τα οποία χτυπούσαν τις θέσεις των μαχητών του ΔΣΕ. «Δεν θα ξεχάσω τον αντάρτη που δούλευε παράνομα και πολλές φορές ερχότανε και στο σπίτι μας, όταν μια μέρα τον πιάσανε στο διπλανό χωριό Τσούκα. Είχε μπει οπλισμένος σε έναν αχυρώνα για να ζεσταθεί λιγάκι. Κάψανε τον αχυρώνα μαζί με τον αντάρτη. Μετά μάζεψαν ότι είχε απομείνει από το σώμα του και τον εκθέσαμε στο χωριό μας για παραδειγματισμό». Ναι ήταν τόσο φρικτή αυτή η τρομοκρατία που ζήσαμε εκείνα τα χρόνια που κανείς δεν μπορεί να το φανταστεί. Οι Νεστορίτες για να αποφύγουν αυτήν την τρομοκρατία φύγανε στα βουνά στα τμήματα του ΔΣΕ.

- συνεχίζεται - 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Ιουνίου 2022, αρ. φύλλου 1129.

Σχετικά:

• Συνέντευξη με έναν Νεστορίτη [II]