ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΔΑΟΥΤΟΠΟΥΛΟΥ: Τοπική κοινωνία και τοπική ανάπτυξη

 

ΟΔΟΣ 23.11.2023 | 1200

Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος έχει την ευθύνη της ανάπτυξης ή της αναζωογόνησης μιας περιοχής; Οι εκάστοτε εκλεγόμενοι ή το εκλογικό σώμα που τους επιλέγει;

Κύριε Διευθυντά, 

Παρακολουθώ χρόνια τώρα την κριτική που ασκείτε στους εκάστοτε εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Όχι γιατί κάνετε λάθος, αλλά γιατί τους χρεώνετε μόνιμη αδυναμία επίλυσης των μακροχρόνιων προβλημάτων οικονομικής δυσπραγίας και πληθυσμιακής αποψίλωσης σε αυτήν την εθνικά κρίσιμη περιοχή της χώρας μας. Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος έχει την ευθύνη της ανάπτυξης ή της αναζωογόνησης μιας περιοχής; Οι εκάστοτε εκλεγόμενοι ή το εκλογικό σώμα που τους επιλέγει; Με βάση τα ευρήματα των κοινωνικών επιστημών που επικεντρώνονται στα θέματα της ανάπτυξης, η κύρια ευθύνη βαρύνει το εκλογικό σώμα. Δυστυχώς δεν έχουμε μέχρι σήμερα την ικανότητα να μεταπλάσουμε το εκλογικό σώμα ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες ακμής και ευημερίας για τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού.

Με βάση αυτήν την παρατήρηση, θα ήθελα να εντρυφήσω λίγο στα θέματα της ανάπτυξης και ιδιαίτερα της τοπικής, και να μοιραστώ μαζί σας και με τους εκλεκτούς αναγνώστες της ΟΔΟΥ τους προβληματισμούς που με συνοδεύουν από τα πρώτα μεταπτυχιακά μαθήματα ανάπτυξης που έκανα στην Αμερική, στις αρχές της δεκαετίας του 1980.

Από τα μαθήματα της σχολικής μας εκπαίδευσης, θυμόμαστε τον αποκαλούμενο Χρυσό Αιώνα του Περικλέους (5ος αιώνας π.Χ.) που έκανε διάσημη μέχρι τις ημέρες μας την Αθηναϊκή Δημοκρατία της περιόδου εκείνης και για την οποία νοιώθουμε υπερήφανοι και οι σημερινοί Έλληνες. Την ίδια περίοδο θα αναδειχθούν πολλοί κορυφαίοι Έλληνες, όπως: οι μεγάλοι τραγωδοί Σοφοκλής (496-406 π.Χ.) και Ευριπίδης (480-406 π.Χ.), ο κορυφαίος ιστορικός ο Θουκυδίδης (460-395 π.Χ), ο Σωκράτης (469-399 π.Χ.) ο ιδρυτής της Δυτικής φιλοσοφίας που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρώτους ηθικούς φιλοσόφους, ο μεγαλύτερος κωμικός της Αρχαίας Αθήνας ο Αριστοφάνης (450-380 π.Χ.) και πολλοί άλλοι. Στις τέχνες κυριαρχεί η αρμονία με κορυφαίο μνημείο τον Παρθενώνα που χτίστηκε προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς (447-432 π.Χ.) από τον Ικτίνο τον Καλλικράτη και τον Φειδία.

Την ίδια περίοδο θα γεννηθούν οι μεγάλοι ιστορικοί και φιλόσοφοι, ο Ξενοφών (427-355 π.Χ.) και ο Πλάτωνας (427-347 π.Χ.) που άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στον Ελληνικό πολιτισμό. Τέχνες, Θέατρο, Άρειος Πάγος, Εκκλησία του Δήμου και Δημοκρατικό Πολίτευμα γεννιούνται αυτήν την περίοδο και διαμορφώνουν το Δυτικό Πολιτισμό μέχρι τις ημέρες μας. 

Ο Περικλής, πολιτικός, εξαιρετικός ρήτορας, ναύαρχος και γόνος μιας πλούσιας οικογένειας με μεγάλη κτηματική περιουσία στον Χολαργό, διεύθυνε τις τύχες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας για πολλά χρόνια. Η καθιέρωση της ελευθερίας του λόγου έδωσε τη δυνατότητα στους πολίτες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας να εκφράζονται ελεύθερα. Οι τέχνες, τα γράμματα και η φιλοσοφία συνέχιζαν να ακμάζουν ακόμη και στα δύσκολα χρόνια των πολέμων επηρεάζοντας και εμπνέοντας τους ανθρώπους ανά την υφήλιο μέχρι και τις ημέρες μας.

Δεν πρέπει να παραλείψουμε τη συμβολή που είχε η Νομοθεσία του Σόλωνα, δύο αιώνες νωρίτερα, στην ακμή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ο Σόλωνας, νομοθέτης, φιλόσοφος, ποιητής και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδος ήταν γιος ευκατάστατης οικογενείας που ασχολήθηκε με την πολιτική από νεαρή ηλικία χωρίς όμως επιτυχία. Απογοητευμένος στράφηκε στο εμπόριο που ήταν η κύρια απασχόληση της οικογένειάς του και άρχισε να ταξιδεύει ανά τις γνωστές εκείνη την εποχή χώρες και να αποκομίζει γνώσεις, σοφία και πλούτο. Μελέτησε ξένους πολιτισμούς και νόμους και την επίδρασή τους στον πολιτικοοικονομικό βίο των άλλων χωρών. Τις πολύτιμες αυτές εμπειρίες τις χρησιμοποίησε στην κοινωνική και οικονομική ανόρθωση της πατρίδας του αφήνοντας ανεξίτηλα τα ίχνη της πολιτείας του. 

Η ταύτιση της ακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας με το όνομα τού τότε επικεφαλής της, του Περικλή, δίνει την εντύπωση ότι ο Περικλής ήταν αυτός που τη δημιούργησε. Με μια τέτοια θεώρηση αγνοούμε παντελώς τη συμβολή των επιφανών Αθηναίων πολιτών στις τέχνες και τα γράμματα και της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών που πλαισίωναν και ενίσχυαν τις λειτουργίες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Αν ήταν έτσι θα είχαμε την ευκαιρία και στις κατοπινές εποχές να έχουμε επιφανείς πολιτικούς που θα οδηγούσαν τις κοινωνίες της εποχής τους στην ακμή. Ένα σώμα πολιτών αδιάφορο για τα τεκταινόμενα, χωρίς την ενεργό καθημερινή συμμετοχή τους στα δρώμενα της Δημοκρατίας είναι αδύνατο να φέρει ημέρες δόξας και ευημερίας. 

Να θυμηθούμε ότι στις ημέρες της ακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, οι Αθηναίοι διακρίνονταν σε πολίτες και ιδιώτες. Ως πολίτες χαρακτηρίζονταν όσοι μετείχαν στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και ως ιδιώτες αυτοί που απείχαν. Η λέξη ιδιώτης στην αρχαία Ελλάδα δεν είχε τη σημερινή της εύηχη έννοια αλλά την έννοια του τρελού, του κοινωνικά αμέτοχου. Την ακριβή έννοια της αρχαίας λέξης διατήρησε η Αγγλοσαξονική λέξη idiot. Την εποχή εκείνη ουδείς ήθελε να χαρακτηριστεί ως ιδιώτης. 

Θα έλεγα πως κλειδί στην ακμή μιας κοινωνίας αποτελεί το ποσοστό των μελών της κοινωνίας που εντάσσεται σε αυτές τις κατηγορίες. Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχούν οι ιδιώτες, η συμμετοχή των πολιτών στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών είναι ιδιαίτερα περιορισμένη και την κοινωνία χαρακτηρίζει η στασιμότητα σε όλες τις εκφάνσεις του βίου. 

Στις ημέρες μας λοιπόν οι ιδιώτες κυριαρχούν. Η πολιτική (τοπική και εθνική) έχει απαξιωθεί με κύριο δείκτη τα συντριπτικά ποσοστά μη συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Πολίτες με προσόντα και όρεξη για προσφορά αποθαρρύνονται από τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία. Από την άλλη, η μεταφορά των ιδεών των υποψήφιων πολιτικών στο εκλογικό σώμα έχει γίνει πανάκριβη υπόθεση, πολύ μακριά από τα οικονομικά μέσα ενός πολίτη. 

Σε αυτές τις κοινωνίες από την άλλη, το κύριο ερώτημα των εκλογέων συνοψίζεται στη φράση που άκουσε επανειλημμένα φίλος μου υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος στις πρόσφατες εκλογές: Καλά εγώ θα σε ψηφίσω, αλλά εσύ τι θα κάνεις για εμένα;

Φωτογραφία: Βόρεια παραλία Καστοριάς (Κύριλλος Σαμαράς)

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23 Νοεμβρίου 2023, αρ. φύλλου 1200.