17.4.13

Ενδυμασία και κοινωνία της Κλεισούρας


Νανούρισμα στη σαρμανίτσα (κούνια), φωτογραφία των αδελφών Μανάκια, βραβευμένη σε έκθεση στο Βουκουρέστι το 1906 

Ένα εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα εξέδωσε ο κ. Νικόλαος Δ. Σιώκης με τίτλο «Ενδυμασία και κοινωνία στην Κλεισούρα Καστοριάς –Μελέτη βασισμένη σε φωτογραφικά τεκμήρια, τέλη 19ου - α’ μισό 20ού αιώνα). Το λεύκωμα, το οποίο τυπώθηκε με χορηγούς στην Θεσσαλονίκη (στο τυπογραφείο του κ. Γ. Σκορδοπούλου, βιβλιοδεσία Ι. Τρικαλιάρης) τον Νοέμβριο του 2012, για λογαριασμό του συγγραφέα, αποτελεί καρπό πολλών κόπων και μακροχρόνιας έρευνας του ιδίου, που αποσκοπεί –όπως αναφέρει- στην «ανασύνθεση και αποκάλυψη της χαμένης πλέον μορφής της ιδιαίτερης πατρίδας μου Κλεισούρας, της πάλαι ποτέ ακριτικής κωμόπολης Βλαχοκλεισούρας της Μακεδονίας».


Το καλαίσθητο λεύκωμα που προσδιορίζει την εθνοτοπική ταυτότητα της εύανδρης πολίχνης της Κλεισούρας και την ανάδειξη της οικονομικής, κοινωνικής και πνευματικής ανάπτυξης ενός ιστορικού οικισμού με μία λαμπρή διαδρομή, ελάχιστα γνωστή στη μέχρι σήμερα επιστημονική έρευνα, έχει 190 πλούσιες σε φωτογραφικό υλικό σελίδες, δημοσιευμένες σε δύο ενότητες: α) εμποροβιοτέχνες και β) κτηνοτρόφοι.

Στον πρόλογο του λευκώματος, η σκηνογράφος-ενδυματολόγος Ιωάννα Παπαντωνίου αναφέρει:

«Η συναρπαστική δυναμική παρουσία των Βλάχων στα Βαλκάνια γεννάει στον καθένα ανάλογα με τη γνωστική οπτική του γωνία ερωτήματα που μένουν αναπάντητα ή γεννούν νέα.  Για τον μελετητή της ενδυματολογικής εξέλιξης των κατοίκων του Ελλαδικού ιστορικού χώρου είναι πηγή συνεχούς αναζήτησης που μόνο οι τοπικοί Βλάχοι ερευνητές μπορούν να προσεγγίσουν με επιτυχία.  Ο Νικόλαος Σιώκης δεν είναι απλώς ένας Βλάχος Κλεισουριώτης, ιστορικός-ενδυματολόγος, διαθέτει και την επιστημονική κατάρτιση που του επιτρέπει να προσεγγίζει με μεθοδικότητα τα θέματα με τα οποία ασχολείται, ενώ παράλληλα διαθέτει το «γονίδιο» του καλού παρατηρητή.  Η επιλογή του να βασίσει ένα κατά κύριο λόγο οπτικό θέμα στη φωτογραφία τον δικαιώνει απόλυτα. Κατόρθωσε να εντοπίσει εξαίρετες φωτογραφικές συλλογές-ενθύμια που απαθανατίζουν Κλεισουριώτες εμποροβιοτέχνες και κτηνοτρόφους από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι το α' μισό του 20ύ αι.  Η ταξινόμηση και περιγραφή των ενδυματολογικών τύπων συμπληρώνει εν μέρει το φωτογραφικό υλικό, αλλά κατά κύριο λόγο αποκτά ιδιαίτερη ανεκτίμητη σημασία ο εντοπισμός και η επεξήγηση, σε πλούσιες υποσημειώσεις, των ενδυματολογικών βλάχικων όρων.  Τέλος, τα βιογραφικά σημειώματα των Βλάχων και μη φωτογράφων συμπληρώνουν το σύντομο ζουμερό κείμενο».

Ηλεκτρονική διεύθυνση του συγγραφέα: siokisn@gmail.com

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 17 Ιανουαρίου 2013, αρ. φύλλου 675

4 σχόλια:

  1. Ανώνυμος17/4/13

    Το βράδυ της Τετάρτης 10/04/13, ο Καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Παναγιώτης Τσολάκης παρουσίασε στην αίθουσα της Ομοσπονδίας Δυτικομακεδονικών σωματίων Θεσσαλονίκης προσκεκλημένος της Ένωσης Καστοριανών Κυρίων και δεσποινίδων Θεσσαλονίκης, τη μελέτη του για την περιοχή της «Ντόπλιτσας» στη Καστοριά. Το ακροατήριο αποτελούσαν επιστήμονες (μεταξύ των οποίων ο Πανεπιστημιακοί καθηγητές Σ. Πελαγίδης και Σ. Πελεκανίδης) και πλήθος προσκεκλημένων καταγόμενων από τη Καστοριά ή μη.
    Η εξαιρετική παρουσίαση αυτή ήταν εμπλουτισμένη με άγνωστο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Μεγάλο μέρος της ομιλίας αφορούσε τον Στρατώνα του Στρατοπέδου Μαθιουδάκη.
    Συγκεκριμένα ο κ. Τσολάκης αναφέρθηκε κατ' αρχήν στην Αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου υποστηρίζοντας πως είναι ένα επιβλητικό κτήριο, σημαντικό δείγμα Στρατιωτικής αρχιτεκτονικής, ενώ επίσης πρόσθεσε νέα στοιχεία για την Ιστορικότητα του κτιρίου, που αφορούν την περίοδο μετά από τα γεγονότα της Απελευθέρωσης του 1912, κατά τα οποία ο στρατώνας αυτός αποτέλεσε βασικό χώρο ιστορικών γεγονότων.
    Μίλησε για τον στρατωνισμό εκεί του Γαλλικού στρατού κατά τον Α΄ Π.Π., καθώς και για το ότι από κει εξόρμησε το απόσπασμα του Ηρωικού Συνταγματάρχη Δαβάκη.
    Μάλιστα -όπως είπε ο κ. Τσολάκης- το 1953 είχε αποφασιστεί ότι ο ανδριάντας του Δαβάκη θα τοποθετηθεί εμπρός από αυτόν το Στρατώνα, αλλά εν τέλει με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου τοποθετήθηκε στη γνωστή θέση.
    Επίσης πρόσθεσε, ότι μετά την Μικρασιατική καταστροφή, ο Δήμος Καστοριάς είχε ζητήσει να στεγαστεί εκεί το Δημοτικό Νοσοκομείο, ενώ η Μητρόπολη, Εκκλησιαστική Σχολή.
    Αναφέρθηκε με συγκεκριμένα παραδείγματα, σε άλλες πόλεις της Ελλάδας όπως η Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, η Βέροια, οι Σέρρες, όπου παρόμοια στρατιωτικά κτίρια αποκαταστάθηκαν και παραδόθηκαν σε χρήσεις κοινής ωφέλειας, καθώς -όπως είπε- οι τοπικές κοινωνίες αντιλήφθηκαν πως τα εγκαταλειμμένα στρατόπεδα αποτελούν (στις Άναρχα δομημένες Ελληνικές πόλεις) τα τελευταία αποθέματα Δημόσιας γης που προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες ανάπλασης. Δυστυχώς -ανάφερε ο κ. Τσολάκης- αυτό δεν έγινε και στη Καστοριά.
    Επίσης έκανε μια εκτενή αναφορά στα πρόσφατα γεγονότα που αφορούν τη μη κήρυξη του Στρατώνα ως διατηρητέου, λέγοντας ότι τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων, (παρά τις εισηγήσεις της Εφορίας Νεωτέρων Μνημείων πως το κτίριο συνδυάζει Αρχιτεκτονικές, Ιστορικές και Πολιτιστικές αξίες), μετά από πολιτικές πιέσεις, αποφάσισαν πως δεν συντρέχει λόγος διατήρησης, ενώ αρχικά είχαν εντελώς αντίθετη άποψη. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως το ακροατήριο στο άκουσμα περί πολιτικών πιέσεων, αντέδρασε με σχόλια αποδοκιμασίας για τις πιέσεις αυτές
    Ο κ. Τσολάκης συνέχισε λέγοντας πως για την απόφαση αυτή που οδηγεί στην κατεδάφιση του στρατώνα, σύντομα οι απόγονοι μας θα μας οικτίρουν..
    Συνεχίζοντας, ανάφερε πως τα κτίσματα μπορεί να έχουν τη σφραγίδα του αρχικού τους ιδιοκτήτη αλλά ανήκουν και στον τόπο που βρίσκονται και στην ιστορία του.
    Έτσι, ο Στρατώνας της Ντόμπλιτσας, μπορεί να χτίστηκε από τους Τούρκους, αλλά για 100 χρόνια ζυμώθηκε με τις μνήμες της Καστοριάς, αποτελεί ένα τοπόσημο που θυμίζει τις θυσίες μακρόχρονων αγώνων ,των Στρατιωτών και των Καστοριανών για την ελευθερία της πατρίδας τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος17/4/13

    (συνέχεια)
    Τέλος αναφέρθηκε στην εργασία φοιτήτριας του καταγόμενης από το Άργος Ορεστικό η οποία έχει σχεδιάσει μελέτη αποκατάστασης του κτιρίου, οπού διαπιστώθηκε και η καταλληλότητα του για στέγαση της Αστυνομίας, είτε για άλλη χρήση. Θα μπορούσε -ανέφερε ο καθηγητής του ΑΠΘ- να μην έχει μείνει μόνο στα σχέδια αλλά να γίνει πράξη και να διατηρηθεί το ωραίο αυτό κτίριο που αποτελεί Ιστορικό και Πολιτιστικό μνημείο του τόπου μας.
    Δυστυχώς, την πρόταση αυτή οι φορείς της πόλης μας δεν θέλησαν να την υποστηρίξουν -είπε κλείνοντας και καταχειροκροτούμενος- ο κ.Τσολάκης.
    Στη συνέχεια ακολούθησαν πλήθος ερωτήσεων προς τον ομιλητή, οι οποίες επικαλούμενες την κοινή λογική ρωτούσαν γιατί δεν έγινε μια τροποποίηση της μελέτης του αστυνομικού κτηρίου, αλλά και για ποιο λόγο ενώ υπάρχει υπεραρκετός χώρος, επιλέχθηκε το συγκεκριμένο σημείο και γιατί κατόπιν κι έως σήμερα υπήρξε αυτή η επιμονή από πολιτικά πρόσωπα της Καστοριάς.
    Ο κ. Τσολάκης ανέφερε πως το τελευταίο αυτό διάστημα ο Δήμος Καστοριάς δεν πίεσε προς την κατεδάφιση, αλλά και ανέφερε δε ονομαστικά τα άτομα που πίεσαν προς αυτή την κατεύθυνση, αποκαλύπτοντας πως σε επικοινωνία που είχε με μέλη του ΚΣΝΜ του είπαν πως πριν 2-3 χρόνια θα είχε αναμφίβολα κηρυχθεί διατηρητέο αλλά πως το ζήτημα της απορρόφησης των χρημάτων για το αστυνομικό κτήριο που έθεταν επιτακτικά οι πολιτικοί της περιοχής μας, έπαιξε βαρύτατο ρόλο στην τελική απόφαση.
    Και πρόσθεσε πως ενώ τα μέλη του Συμβουλίου ήταν αρχικά θετικά προς την διατήρηση, κατόπιν «δέχθηκαν ένα τηλεφώνημα» που άλλαξε τα πράγματα.
    Μετά από αυτό «αποφάσισαν να το σκεφτούν με ηρεμία». Τελικά το είδαν με πολύ «ηρεμία», κατέληξε σκωπτικά ο κ. Τσολάκης και όλο το ακροατήριο ξέσπασε σε γέλια με την στάση αυτή των μελών του ΚΣΝΜ.
    Εν κατακλείδι, ο Καθηγητής εξέφρασε και τις σοβαρές επιφυλάξεις του για την καταστροφή και αλλοίωση που θα υποστεί ο περιβάλλον χώρος, από την πλήρη ισοπέδωση του λόφου, σύμφωνα με τα σχέδια της μελέτης του νέου αστυνομικού μεγάρου.
    Είναι γεγονός λοιπόν πως -έστω και την ύστατη ώρα- ένα εξέχων μέλος της Πανεπιστημιακής κοινότητας που έχει μελετήσει και ασχοληθεί συγγραφικά με την Καστοριά όσο λίγοι , όχι μόνο υποστηρίζει την κοινή λογική, αλλά εκθέτει με έμφαση την πολύπλευρη αξία αυτού του «βουβού μάρτυρα» της σύγχρονης Ιστορίας μας, του ιστορικού στρατώνα που καταδικάσαμε σε αφανισμό, ενώ κάλλιστα θα μπορούσαμε και οφείλαμε να το έχουμε αποφύγει.
    Το μόνο που απομένει να γίνει πλέον, είναι να υπογράψει η Πολεοδομία του Δήμου Καστοριάς και το κτίριο να κατεδαφιστεί. Έτσι όλοι οι Καστοριανοί με αυτά που κάναμε και με αυτά που δεν κάναμε, θα συντελέσουμε σε αυτό που πικρά αλλά εύστοχα σημείωσε ο κ. Καθηγητής, ότι σύντομα οι απόγονοι μας θα μας οικτίρουν για αυτή την απόφαση..

    Ανταπόκριση αναγνώστη, από τη Θεσσαλονίκη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος17/4/13

    "Βλαχοκλεισούρα";
    Πω πω γιομίσαμε μειονότητες(Ρομά, πομάκοι, τούρκοι, Βλάχοι , αρβανίτες, τσάμηδες, Πόντιοι κι άλλοι ων ουκ εστί αριθμός...).
    Ανυπόφορο!
    (και σύμφωνα με δυό αναρτήσεις παρακάτω ΡΥΠΑΡΟ...)

    "Ιουλιανός"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ανώνυμος17/4/13

    σχόλιο 1@ & 2@ είσ' εδώ; Helooo...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ